Karantində fəhləlik edən teatr direktoru
Ümüd Abbas: "Maddi çətinliklər başlayanda, sənət
qalır ikinci, üçüncü, hətta dördüncü planda”
Koronavirus hər sahəyə olduğu kimi, incəsənətə də
təsirsiz ötüşmür. Bu günlərdə təsadüfən gənc rejissor, "Cosmo" Teatrının
təsisçisi Ümüd Abbasla rastlaşdıq. Qabar-qabar olmuş əllərini görüb, ona
"olmaya karantin günlərindən yararlanıb villa tikirsən?" deyə
yarızarafat sual da ünvanladım. Sən demə, rejissor karatin gülərində fəhləliklə
məşğul olurmuş. Teatrdan aldığı maaşın heç bir həftəsinə yetmədiyini və ailə
saxlamaq məcburiyyətində qaldığını deyən Ümüd Abbasla söhbətimiz uzun çəkdi.
Rejissorun haqqında danışdığı ümumi mənzərə isə teatrımızın bu gününü əks etdirirdi.
Onun dedikləri acı da olsa, həqiqət idi.
- Niyə fəhləlik
edirsiniz, teatrdan aldığınız qonorarla dolanmaq mümkün deyil?
- Bəli, bu gün fəhlə işləyirəm və bundan da
utanmıram. Çünki hazırki
vəziyyət bunu tələb edir. Əvvəllər də az-çox
fəhləlik etmişəm və bu sahədə kifayət qədər təcrübəm var. İndi vəziyyət bunu
tələb edir. Ölkənin ən çətin günlərində sıxılan, əziyyət çəkənlər elə sənət
adamları olur. Onlar bütün həyatlarını sənətə həsr edirlər deyə, əllərindən başqa bir iş gəlmir. Bundan öncə
də fəhlə kimi təcrübəm olduğu üçün işləməyə məcbur qaldım. Bu fəhləlik
məsələsinə qalanda,
beton, toz-torpaq
mənim üçün yad deyil. İncəsənət incə ruh, dərin düşüncə tərzi tələb etsə də, fəhləlik bunun tam əksidir. Mən fəhlə işi
ilə məşğul olanlara xor baxmıram. Bu da bir sənətdir, ancaq öz işimlə məşğul
olmağı hər şeydən üstün tutardım. Bundan öncəki müsahibəmdə qeyd etmişdim ki,
göy qurşağını görüb incəsənətə gəlmişəm. Ancaq mən teatrda çalışdıqdca, nə o göyqurşağını gördüm, nə də o göyü. Bu
sənətə arzulayaraq gəldiyim, əsas deviz hesab elədiyim o göyqurşağını görə bilmədim. Hazırda
çalışdığım palçıq və beton məni öz dibinə çəkməyə başlayır. Çünki şərait bunu tələb edir, mənim
başqa çıxış yolum yoxdur. Halbuki, bu sənətə nə arzular və nə xəyallarla gəlmişdim. Rejissorlar,
aktyorlar ancaq mütaliə və müşahidə ilə məşğul olmalıdır. Özünü işə sərf etdikdən sonra sənin alternativ
bir işlə məşğul olmaq hüququn və haqqın yoxdur. Amma belə anlarda əlindən gələni etməyə
məcbursan.
- Bəs əlindən heç nə gəlmirsə?
- Əlindən heç nə gəlmirsə, məcbursan fəhləlik
edəsən. Nəyəsə nail olmaq üçün
fəhləlikdən başlamaq heç də pis bir şey deyil. İnanmıram ki, düyanın hansısa
ölkəsində aktyor, rejissor bizim vəziyyətimizdə olsun. Mütləq onun elə bir
büdcəsi var ki, belə məqamlarda onu xilas edir. Amma bizdə bu hallar
yoxdur. Bu büdcəni yaradacaq gəlir də olmayıb. Zatən o yaşda da deyiləm ki,
deyim, bu sənət üçün illərimi vermişəm. Hətta sizə deyim ki, bu gün ömrünü,
həyatını bu sənətə qurban verən sənətkarların, yaşlı aktyor və rejissorların da
belə büdcəsi yoxdur. Çünki gəlirləri ancaq gündəliklərinə bəs edir. Bildiyimə
görə, müəyyən aktyorlar var ki, nəinki karantin dövründə, hətta teatrların
işlədiyi vaxtlarda belə ailələrini saxlaya bilmələri üçün alternativ işlərdə işləməyə
məcbur olublar. Biri taksi sürücüsü, biri tamadalıq edirdi, hətta satıcı kimi
çalışanlar da var idi. Bir
yerə qədər düşünürsən ki, karantindir, keçəri bir şeydir. Amma inanın ki keçmir.
Bir müddətdən sonra çıxılmaz vəziyyətdə olduğunun fərqinə varırsan. Mən gəncəm, bəlkə də bunu deməyə haqqım yoxdur. Amma
illərin rejissoru da belə
düşünürsə,
onda əlbəttə ki, o da teatra bu qədər can yandırmayacaq. Lazımi qədər əziyyət çəkməyəcək və lazımi qədər
oxumayacaq, teatra vaxt ayırmayacaq. Bütün işlərini yola verməyə çalışacaq. Mən əgər teatrdan aldığım maaşla
ailəmi saxlaya bilmirəmsə, niyə orda çalışmalıyam? Mən teatrı sevirəmsə, teatr da məni sevsin. Nə vaxta qədər
fədailik edəcəyik? Burda pafoslu çıxış etməyin yeri yoxdur. Biz əgər teatrda
çalışırqsa, bu
sənəti sevib gəlmişik. Amma bu vəziyyətin nə zamansa düzələcəyinə
ümidimiz də var idi.
- Sizcə, niyə bu gün rejissor, aktyor belə çətin
dönəmlərdə başqa bir işə yaramır,
məhz fəhləlik edir?
- Əvvəl düşünürdüm
ki, karantin bir-iki ay davam edəcək, sonra biz öz işimizlə
məşğul olacağıq. Yəni burda çox da böyüdəcək bir şey yoxdur. Evimdə oturub
kitablarımı oxuyacam,
karantindən sonra quracağım tamaşaların planını hazırlayacam. Hətta düşünürdüm
ki, bu günlərdə beynimdə, kağız üzərində tamaşalar quracam. Ancaq zaman
keçdikcə gördüm ki, karantin bitmək bilmir, mənim isə gəlirə ehtiyacım var. Bütün bunları, planlarımı bir kənara qoyub, fəhlə işləməyə
məcbur qaldım. Fəhlə işlədiyim müddətdə necə yaradıcı işlə məşğul ola bilərəm?
Sonra məndən necə yaradıcı bir iş tələb edə bilərlər? Başa düşürəm ki, teatrda tam
dolanmağa çıxmamışam. Amma heç olmasa qidalanmalıyam, ya yox?
- Belə məqamlarda
incəsənət insanının düşdüyü ruh halı necə olur?
- İncəsənət
insanları yaradıcı olurlar. Onların əsas məhsulu beyinləri olur. Bu ideyanı
məhv etmək isə çox asandır. Açığını desəm, karantin olmasaydı, maddi maraq güdmək haqqında düşünməzdim.
Ancaq ailə də dolanmalıdır. Maddi çətinliklər başlayanda, sənət qalır ikinci, üçüncü, hətta dörüdüncü
planda. O zaman insanın gözünə heç bir sənət görünmür. Bu gün incəsənət nümayəndələrimizin durumu
budursa, ondan danışmağa
dəyməz. Əgər bir ölkənin rejissoru karantində yaranan boş vaxtdan istifadə
edib, evdə öz işləri üzərində işləmək əvəzinə, gedib
fəhlə işləyib, evinə 5-3 manat pul gətirmək üçün çabalayırsa, siz deyin, o incəsənətdən danışmağa dəyərmi?
Xəyalə Rəis