İstehsal artır, ixrac potensialı genişlənir
Azərbaycanın meyvə-tərəvəzlərinin
daha çox ixrac edildiyi ölkələr sırasında ilk yeri Rusiya tutur. Bunu Trend-ə Kənd
Təsərrüfatı Nazirliyi yanında Dövlət Fitosanitar Nəzarəti Xidmətinin rəisi
Camal Quliyev deyib. Onun sözlərinə görə, Azərbaycanın meyvə-tərəvəzləri daha
çox Rusiyaya ixrac edilsə də, fındıq məhsulları daha çox Avropa ölkələrinə
ixrac edilir. Pambıq məhsulları əsasən, Türkiyəyə, Rusiyaya, yem məhsulları isə
Gürcüstana, İrana, İraqa və Türkiyəyə göndərilir. C.Quliyev qeyd edib ki,
hazırda Azərbaycanın kənd təsərrüfatı məhsulları 50-yə yaxın ölkəyə ixrac
edilir:"Bu il ixrac məhsullarının həcmi keçən ilin müvafiq dövrü ilə
müqayisədə dəfələrlə artıb. Artım əsasən, meyvə-tərəvəz məhsulları üzrə olub.
Pambıq, yem məhsullarında da ciddi artımlar müşahidə olunur”.
C.Quliyev bildirib ki, Azərbaycanın
müxtəlif meyvə-tərəvəzləri çox sayda ölkələrə ixrac edilir. Son illər ərzində
Azərbaycanda daha çox alma, pomidor, soğanın ixracında ciddi artımlar var.
C.Quliyev qeyd edib ki, əvvəlki
ilə nisbətən bu il Azərbaycanın ixrac edəcəyi kartofun çəkisində də artımın
olacağı gözlənilir: "Bunun 2 səbəbi var. Birincisi, Rusiya bazarında Azərbaycan
kartofuna tələbatın artmasıdır. Digər tərəfdən, son illər ərzində aparılan tədbirlər
nəticəsində, ölkəmizdə istehsal sahəsində ciddi artımlar qeydə alınır. Təbii
ki, istehsalın artımı ixracın artımına da təsir edir”. C.Quliyev qeyd edib ki,
bu il yalnız kartof deyil, meyvə, tərəvəz, xüsusilə fındıq ixracı üzrə
artımların olacağı gözlənilir.
C.Quliyev əlavə edib ki, Azərbaycanda
pambıq istehsalı artdığından, əkin sahələri genişləndiyindən, pambıq istehsalı
üzrə göstəricilər də yüksəlir. Xidmət rəisi hesab edir ki, bu, cari il Azərbaycandan
pambıq ixracının da artacağına təsir göstərəcək. Göründüyü kimi qeyri-neft
sektoruna göstərilən qayğı artıq öz bəhrəsini verməkdədir. Bəs görəsən ilkin nəticələr
qənaətbəxşdirmi? Ümumiyyətlə, gələcəkdə daha hansı məhsullarımızı dünyanın
hansı ölkələrinə ixrac edə bilərik?
Aqrar sahədə
Azərbaycanın kifayət qədər böyük
potensialı var
İqtisadçı-ekspert
Rəşad Həsənov deyir ki, son illər fındıqçılıq
sahəsində daha çox inkişaf var və fındığın ixracında artımlar müşahidə
edilir. Fındıq Azərbaycanın azsaylı məhsullardan biridir ki, faktiki
olaraq xarici bazarlarda rəqabət üstünlüyünə malikdir: "Hətta Avropanın bir çox
ölkələrinin bazarlarının ixrac strukturuna baxdıqda, fındıq, xurma
kimi məhsullar ixrac potensiallı məhsullar
gedir. Amma ümumi qiymətləndirmə aparsaq, Azərbaycan bu istiqamətdə öz
potensialından tam istifadə etmir. Halbuki, aqrar sahədə Azərbaycanın
kifayət qədər böyük potensialı var. Düşünürəm ki, bu potensialdan
istifadə etmək üçün şərtlər uyğunlaşdırılmalıdır. Nəzərə almaq lazımdır
ki, bu sahə uzunmüddətli investisiya tələb
edir. Yəni, fındıq bağlarının salınması
orta hesabla 5 ildən artıq vaxt aparır ki, ilkin məhsul versin. Belə bir şəraitdə
bir sıra hallarda bəzi sahibkarların öz fəaliyyətini davam etdirməsi
onların imkanları xaricində olur. Hesab
edirəm ki, belə problemlərin aradan qaldırılması üçün xüsusi maliyyələşdirmə
proqramına ehtiyac var. Dövlət vəsaitləri hesabına müştərək bankların seçilməsi
yolu ilə uzunmüddətli, yəni, ilkin olaraq 5 il müddətinə faizlərin ödənişi
tələb edilməyib, daha sonrakı 5-8 il müddətində isə əsas vəsaitin tələb edilməsi
kimi kredit mexanizmlərinə ehtiyac var”.
İqtisadçı deyir ki, bu sahə gələcəkdə ölkəyə gələn
valyutanın həcmini daha da artıracaq: "Təəssüflər olsun ki, əksər hallarda Azərbaycanda
istehsal olunan fındıq məhsulları Türkiyə brendi adı altında dünya bazarına
çıxarılır. Bu isə birbaşa olaraq "Made
in Azerbaijan” brendinin daha geniş yayılması və tanınmasına mənfi təsir göstərir. Həmçinin məhsul xammal şəklində də daha çox Türkiyəyə ixrac olunur və orada
qablaşdırma, brendləşdirmə həyata keçirilir və bundan sonra daha yüksək qiymətə
bazarlara təklif olunur. Bütün bunları isə Azərbaycanın özündə də etmək
mümkündür. Nəzərə almaq lazımdır ki, Azərbaycan bu istiqamətdə daha az təcrübəyə
malikdir və sahibkarlarımızın beynəlxalq bazarlarda əlaqələri aşağıdır. Ona
görə də bu sektora dövlət dəstəyi çox vacibdir. Dövlət vəsaitləri hesabına Azərbaycan
brendlərinin sərgilərdə təmsil olunması, qablaşdırma və markaların hazırlanması, məhsulun tələb olunan standartlara uyğun görünüşünün hazırlanması məqsədilə
sahibkarlara dəstək verilməsi üçün dövlət büdcəsindən 3 milyon manat vəsait
ayrılıb. Düşünürəm ki, bu vəsait sonralar da davam etdirilməli və sahibkar öz
arxasında dövlətin dəstəyini hiss etməlidir. Burada AZEEXPORT-un da fəaliyyətindən danışmaq olar. Baxmayaraq ki,
bu sayt qısa müddətdir ki, fəaliyyət göstərir,
lakin Azərbaycanın ixracına öz
töhfəsini verib və verməkdədir. Əvvəllər müzakirə olunan texniki dəstəyin təmin
olunmasında AZEEXPORT öz təsirini göstərməkdədir. Düşünürəm ki, fındıqçılıqla
bağlı xüsusi konsepsiyanın qəbuluna ehtiyac var. Bu məhsullar dünya və Avropa
bazarlarında ciddi tələbat var və qiymət də kifayət qədər yüksəkdir. Gələcəkdə
kənd təsərrüfatı sektorundan ölkəyə daxil olan xarici valyutanın həcminə də müsbət təsir göstərəcək. Bu, eyni zamanda, əməktutumlu sahələrdən biri hesab olunur.
Yeni iş yerlərinin yaradılması potensialı xeyli yüksəkdir və məşğulluğun
inkişafına da öz növbəsində müsbət təsir göstərəcək”.
Məhsullarımız
həmin standartlara tam cavab verir
Sonda iqtisadçı bəzi vacib məqamları da qeyd etdi:
"Hesab edirəm ki, aqrar sahənin maliyyələşmə mexanizmi üzərində yenidən düşünməyə
ehtiyac var və maliyyə əlçatanlığı artırılmalıdır. Bu kimi problemlər öz həllini taparsa, 10 il
sonra Azərbaycan ümumiyyətlə, dünya ixracatçıları arasında ciddi mövqeyə sahib
ola bilər. Bu gün dünyanın bir çox ölkələrinə Azərbaycan məhsulları ixrac
edilir. Qeyd etdiyim kimi, Azərbaycan fındığı Avropanın bir çox bazarlarında
real mövqe qazanıb. Əgər Avropa bazarlarında bu məhsula ehtiyac varsa və
satılırsa, deməli, məhsul dünyanın istənilən bazarına asanlıqla çıxa bilər.
Çünki Avropada standartlaşdırma kifayət qədər yüksəkdir. Bu da o deməkdir ki, məhsullarımız
həmin standartlara tam cavab verir. Digər məhsullara gəlincə isə faraş tərəvəzçilik
ixracatımızda əsas yeri qorumaqdadır. Lakin təəssüflər olsun ki, bu istiqamətdə də potensial tam olaraq
istifadə edilmir. Çünki istixanaların da uzunmüddətli maliyyə dəstəyinə ehtiyac
var. Gəlirlilik baxımından isə tərəvəzçilik çox əlverişlidir. Baxmayaraq ki,
hazırda məhsullarımızın ən böyük bazar payı Rusiyanın üzərinə düşür, Rusiya
bazarları Azərbaycan üçün heç vaxt etibarlı bazar hesab olunmayıb. Əksər
hallarda Rusiya hər hansı siyasi səbəblərə görə
ixrac zamanı müxtəlif problemlərin yaranmasına gətirib çıxarır. Məhsullarımız
keçid məntəqələrində günlərlə qalaraq xarab olur. Ona görə də yaxın şərq və
Avropa bazarlarına çıxışla bağlı artıq ciddi işlər görülməlidir. Qeyd etdiyim
kimi, bu bazarlarda məhsullarımıza tələbat da
böyükdür. Təkcə fındıq deyil, digər məhsullarımıza da tələblər yüksəkdir.
Məsələn, kənd təsərrüfatı məhsullarının içərisində xurma ixrac payı üzrə ilk
beşlikdə yer tutub. Xurmanın əsas
bazarları Rusiya və Ukrayna olmasına baxmayaraq, Avropanın bir çox ölkəsinə bu
məhsulun ixracı üçün böyük potensial var. Çünki xurma bir çox ölkələrdə
yetişdirilə bilmir. Ona görə də xurma təbii üstünlüyə malik olan məhsullardan
hesab edilir. Bundan başqa, nar və nar şirələrimiz birbaşa Avropa bazarlarına çıxarılır. Tələbat
kifayət qədər böyük olmasına baxmayaraq,
bu iş hələ tam genişləndirilməyib.
Digər məhsullardan pambıq, tütün, ipək kimi məhsulların istehsalı ilə bağlı
subsidiyalaşma mexanizmi hazırlanıb. Hesab edirəm ki, bu kimi problemlər yaxın
gələcəkdə öz həllini tapacaq”.
Avropa
bazarlarında Azərbaycan məhsullarına böyük ehtiyac var
Millət vəkili
Vahid Əhmədovbildirdi ki, qeyri-neft sektorunun inkişafı ilə bağlı atılan addımlar öz bəhrəsini
verməkdədir və ilkin nəticələr qaneedicidir: "Dövlət başçısı özü bu sahəyə rəhbərlik
edir. Aqrar məhsulların idxalı artıq kəskin
azalıb. Məhsullarımız əsasən Rusiya
bazarlarına çıxarılır. Lakin bununla
yanaşı Orta Asiya, yaxın Şərq və digər bazarlara məhsullarımız ixrac olunur. Hələlik
Avropa bazarlarına yalnız fındıq və şərab məhsulları ixrac olunur. Amma yaxın gələcəkdə
ixracımız daha da genişlənəcək. Çünki
yaxın vaxtlarda bölgələrdə emal müəssisələri də fəaliyyətə başlayacaq. Məhsulların
xarici görünüşü, qablaşdırılması yüksək
səviyyədə həyata keçirilməlidir ki, xarici bazarlarda rəqabətə davam gətirə
bilsin. Hesab edirəm ki, görülən tədbirlər bu kimi problemləri öz həllinə
qovuşduracaq. Çünki aqrar sahədə ixrac imkanlarımız həddən artıq genişdir. İpəkçilik,
pambıqçılıq, çayçılıq kimi sahələrə xüsusi diqqət yetirilir. Yaxın gələcəkdə məhsullarımızın
təkcə xammal kimi yox, hazır məhsul kimi ixracı da nəzərdə tutulub. Bununla
bağlı bəzi müəssisələr tikilib və tezliklə istifadəyə veriləcək. Avropa
bazarları bizim üçün çox böyük əhəmiyyət kəsb edir. Avropa bazarlarında Azərbaycan
məhsullarına böyük ehtiyac var. Əsas məsələ məhsulu emal edərək, tələb edilən
standartlara cavab verən şəkildə təqdim etməkdir”.
Şəbnəm
Mehdizadə