İslam dünyası və Azərbaycan üçün mühüm sammit
Ötən həftəsonu Səudiyyə Ərəbistanı Krallığının
paytaxtı Ər-Riyad şəhərində Ərəb-İslam-Amerika Sammiti keçirilib. "Birlikdə
güclüyük” devizi altında ilk dəfədir təşkil edilən bu sammitdə Azərbaycan
Prezidenti İlham Əliyev də iştirak edib. Tədbirdə iştirakçı ölkələrin qlobal təhlükəsizliyin,
sabitliyin təmin edilməsində, zorakılıq, terrorizm və ekstremizm ilə mübarizədə
rolu və bu sahədə mövcud əməkdaşlığın daha da dərinləşdirilməsi barədə müzakirələr
aparılıb. Səudiyyə Ərəbistanının Kralı Salman bin Əbdüləziz Al Səud sammitin
dünyada terrorizm və ekstremizm hallarının qarşısının alınmasına, dayanıqlı
sülhün təmin edilməsinə mühüm töhfələr verəcəyinə əminliyini ifadə edib. O, bu
görüşü Amerika-İslam dünyası əlaqələrində də mühüm mərhələ kimi xarakterizə
edib. "İslam sülh və tolerantlıq dinidir”, - deyən Səudiyyə Ərəbistanının Kralı
İslamın hər zaman terrorizm və ekstremizm hallarına qarşı çıxdığını və ölkəsinin
bu cür təhlükəli amillərlə mübarizədə həmişə əməkdaşlığa hazır olduğunu
bildirib. Sammitdə iştirak edən ABŞ Prezidenti Donald Tramp da ilk növbədə
ekstremizmlə mübarizənin vacibliyini vurğulayıb. O, bu sahədə mübarizənin müxtəlif
dinlər arasında deyil, xeyirlə şər arasında getdiyini, şərə qalib gəlmək üçün səylərin
birləşdirilməsinin vacibliyini qeyd edib.
Ər-Riyadda keçirilən sammitin əhəmiyyətini, Azərbaycan
dövlət başçısının bu tədbirdə iştirakını "Kaspi”yə şərh edən millət vəkili, politoloq Rasim Musabəyovbildirib ki, bu tədbir İslam ölkələrinin bir yığıncağıdır, dünyanın superdövləti
ABŞ-la dialoq imkanıdır. Onun fikrincə, Yaxın Şərq həssas regiondur, buradan
bir çox təhlükələr yayılır, belə olan halda həm ABŞ-ın o regiona diqqəti, həm də
region dövlətlərinin Amerika ilə dialoqu vacibdir: "Vaxtilə Barak Obama da
prezident seçiləndən sonra Türkiyə və Misirə səfər etməklə müsəlman dünyasına
çağırış etdi. Bu çağırışlar isə daha çox islahatlara, demokratik prinsiplərə
xüsusi önəm vermək, Qərbin keçdiyi yola qovuşmaq mesajları idi. Lakin sonrakı
proseslər göstərdi ki, demokratiya və islahatlar bu bölgədə tərəqqi əvəzinə
xaosa, anarxiyaya, vətəndaş qarşıdurmasına, terrorizmin yayılmasına yol açdı.
Donald Tramp isə Ər-Riyad sammitində daha praqmatik çağırış etdi. İlk növbədə təhlükəsizliyin
təmin olunması məsələsini qabartdı, bu sahədə əməkdaşlığın vacibliyi vurğulandı.
Bundan başqa, İslamın terrordan ayrılması üçün İslam ölkələrinin səylərinin vəhdət
şəkildə artırılması da vacibdir. Bu tezis də olduqca dəqiqdir. Azərbaycanda da
bu istiqamətdə mühüm tədbirlər həyata keçirilməkdədir. Bundan başqa, sammitdə
bizim üçün əhəmiyyət kəsb edən məsələ müsəlman ölkələrinin iştirak etdiyi beynəlxalq
miqyaslı bir tədbirə Azərbaycanın da dəvət alması, ölkə başçısı İlham Əliyevin
həmin tədbirdə iştirak etməsidir. Xatırlamaq yerinə düşər ki, Yaxın Şərq
regionu, təhlükə mənbəyinə çevrilən ərazilər ilə Azərbaycan arasında o qədər də
uzaq məsafə yoxdur. Misal üçün, İraq, Suriya, Fələstin kimi dövlətlər Azərbaycandan
cəmi bir neçə yüz kilometr məsafədədirlər. Azərbaycanla həmin regionu yalnız
İran və Türkiyə kimi dövlətlər ayırır. Bu baxımdan da Azərbaycan dövlət
başçısının bu sammitdə iştirakını əhəmiyyətli sayıram”.
Yeni Azərbaycan
Partiyası (YAP) Siyasi Şurasının üzvü, YAP İcra Katibliyinin Siyasi təhlil və
proqnozlaşdırma şöbəsinin müdiri, millət vəkili Aydın Mirzəzadə deyib ki, ilk dəfə keçirilən Ərəb-İslam-Amerika
Sammitinin çox böyük əhəmiyyəti var. Politoloqun fikrincə, birincisi, bu, ABŞ
Prezidenti D.Trampın xaricə ilk səfəridir və onun ilk səfərini Yaxın Şərqə etməsi
İslam dünyası ilə münasibətləri prioritet istiqamətə çevirmək, həmçinin bu
regionu diqqətdə saxlamaq istəyi ilə bağlıdır. A.Mirzəzadə qeyd edib ki, bu, Ağ
Evin yaxın 4 il ərzində Yaxın Şərqlə bağlı bir çox addımlar atacağının mühüm
göstəricisidir: "Əvvəlki prezident Barak Obamanın dövründə məhz Yaxın Şərq
ABŞ-ın xarici siyasətdə ən ağrılı yeri idi. "Ərəb baharı” ssenarisi, Suriyada,
Yəməndə, Liviyada baş verən hadisələr, İŞİD təhlükəsi ABŞ-ın Obama dövründə
buraxdığı səhvlərin hansı ağır nəticələrə gətirib çıxardığının göstəricisidir.
Donald Trampın isə ilk bəyanatlarında xarici ölkələrin siyasi rejimlərini dəyişmək
fikrindən uzaq olduğu, hərbi əməliyyatlar keçirmək istəmədiyi barədə bəyanatlarını
hər kəs xatırlayır. Eyni zamanda Yaxın Şərq dünya bazarına daha çox neft-qaz
resursları çıxaran bölgədir. Bu ölkələrlə münasibətlər dünyanın enerji təhlükəsizliyinin
təmin edilməsində böyük rol oynayır. Bu baxımdan sammitin keçirilməsi yaxın gələcəkdə
bölgə, İslam dünyası ilə bağlı məsələlərin hər zaman diqqətdə olacağını göstərir”.
A.Mirzəzadə bildirib ki, Azərbaycan üçün bu
sammitin keçirilməsi ümumən əhəmiyyətlidir: "Azərbaycan Şərqin, İslam
dünyasının bir hissəsidir və bu dünyada baş verənlər istər-istəməz bizim də dünya
birliyindəki vəziyyətimizə təsir edir. Azərbaycan Prezidentinin bu sammitə dəvət
edilməsi bizim üçün ikiqat əhəmiyyətlidir. Bununla da ölkənin mövqeyinin,
nüfuzunun nəzərə alındığı bir daha aydın oldu, bu bölgə, ümumən dünya ilə bağlı
məsələlərdə Azərbaycanın təsir imkanlarına qiymət verildi. Qeyd edim ki,
sammitdə iştirak Azərbaycan-Yaxın Şərq, Azərbaycan-ABŞ münasibətlərinə də
tamamilə yeni bir keyfiyyət gətirir. Cənab Prezidentimizin tədbirdə iştirakı,
onun sammit iştirakçıları ilə görüşü, bu görüşlərdə ikitərəfli münasibətlərlə
bağlı fikirlərin söylənilməsi çox əhəmiyyətlidir. Hesab edirəm ki, Azərbaycanın
bu tədbirdə iştirakı ölkənin günü-gündən artan siyasi, beynəlxalq nüfuzundan xəbər
verir”.
Rufik
İSMAYILOV