İşğalçıya “İsgəndər”in verilməsi danışıqlara mənfi təsir göstərəcək
Rusiyanın Ermənistana
"İsgəndər” raketlərini verməsi hələ də müzakirə mövzusudur və bu məsələ təbii
olaraq, ölkə ictimaiyyəti tərəfindən narazılıqla qarşılanır. Çünki Ermənistan tərəfi
bu cür təhlükəli silahları əldə etməyi böyük üstünlük hesab edir. Onların
fikrincə, bundan sonra Azərbaycana qarşı istənilən addımı ata biləcəklər. Bu
haqda fikirlərini bölüşən politoloqlar isə əksini düşünürlər.
Politoloq Natiq Miri "Kaspi”yə açıqlamasında dedi ki, "İsgəndər” raketlərinin
Ermənistana verilməsi Dağlıq Qarabağ danışıqları kontekstində Rusiya tərəfindən
atılan səhv bir addımdır. Ən azı, Azərbaycanla strateji tərəfdaşlıq kontekstində
belə hərəkət edilməməli idi. Ələlxüsus da, danışıqların intensivləşdiyi,
Rusiyanın özünün təqdim etdiyi planlar çərçivəsində münaqişənin çözümünə
çalışıldığı bir ərəfədə: "Ermənistanın Azərbaycanın istənilən hissəsini vura
biləcək raketlə təmin olunması ölkəmiz tərəfindən qəbul olunacaq məsələ deyil. Bu
raketlərin Ermənistana verilməsi təsadüfi hadisə sayılmamalıdır. Bunun arxasında
Rusiyanın çox ciddi geosiyasi maraqları durur. Bu məqsədlərdən biri Ermənistanda
mövcud olan antirusiya ovqatının aradan qaldırılmasıdır. Ermənistan toplumu
rahatladılır ki, Azərbaycan tərəfindən heç bir təhlükə olmayacaq. Bununla, strateji
müttəfiq olan Rusiyaya inam yenidən bərpa edilmiş olur. Həmçinin Azərbaycanın səsləndirdiyi
müharibə təhdidləri aradan qalxmış sayılır. Azərbaycan hər zaman deyir ki, nəticə
olmasa, Ermənistan işğal etdiyi torpaqları tərk etməsə, torpaqlarımızı müharibə
yolu ilə işğaldan azad etmək haqqımız var. Məncə, bu cür bəyanatları zərərsizləşdirmək
üçün Ermənistana sözügedən raketlər verildi. Çünki bunun başqa izahı yoxdur. Rusiyanın
özü "İsgəndər” raketləri ilə tam təmin olunmadan onların Ermənistana verilməsi
anlaşılan deyil. Bunun adını Azərbaycanla Ermənistan arasında hərbi balansı
qorumaq qoysalar da, bu, NATO-ya qarşı atılmış bir addım da ola bilər. Çünki
raketləri açıq adla Ermənistana yerləşdirmək asan məsələ deyil. Şərqi Avropanın
ərazilərində raket əleyhinə sistemlər yerləşdirilir. Rusiya bəyan etmişdi ki,
buna adekvat cavab verəcək. Bunlardan biri Ermənistanda yerləşdirilmiş "İsgəndər”
raketləri ola bilər”
N.Mirinin
fikrincə, Rusiyanın bu davranışı nə Dağlıq Qarabağ probleminin həllinə, nə də ümumilikdə
Qərb-Rusiya qarşıdurmasının aradan qaldırılmasına xidmət etmədi və zaman seçimi
yanlış oldu. Bu məqamda isə Azərbaycan Rusiyadan izahat istəməlidir: "Ölkəmiz
başqa tədbirlər görür. "İsgəndər” raketlərini zərərsizləşdirmək üçün həmin gücdə
yeni raketlər alınması ilə bağlı Belarusla saziş imzalayıb. Ola bilsin, bu ilin
sonuna doğru raketin təchizatı təmin olunacaq. Ayrıca, Azərbaycan Türkiyədən də
yeni T-300 raketləri almağa başlayıb. Bu, onu göstərir ki, artıq regionda,
xüsusilə də Dağlıq Qarabağ cəbhəsində müharibə ehtimalı əvvəlki illərlə müqayisədə
daha da artır. Əslində, bu məqam Rusiyanın və digər həmsədr ölkələrin marağına
xidmət etmir. Ona görə ki, yeni bir savaş ağuşuna təkcə Azərbaycan və Ermənistanı
almayacaq. Bu yanğın bütün regional dövlətləri, gücləri öz əhatəsinə alacaq. Hətta,
Suriyadan daha betər qlobal savaşa çevrilə bilər. Ona görə də Rusiyanın bu
addımı çox yanlış qərar idi. O, Dağlıq Qarabağ yönündə sülh danışıqlarına əngəl
yaradacaq işə qol qoydu. İndi Rusiya ortalığa danışıqlar yönündə çox ciddi
davranışlar qoymalıdır. Əks təqdirdə, onun səmimiyyəti şübhə altına düşəcək. Həmsədr
dövlətlər Qarabağ probleminin həlli məsələsində həlledici geosiyasi faktoru
Rusiyanın öhdəsinə buraxmışdılar. Bu, Rusiya üçün böyük önəm daşıyır. Cənubi
Qafqazda imkanlarını saxlamağa yardım edir. Ancaq Rusiya bundan doğru nəticə
çıxarmadı. Daha da irəli getmək üçün istifadə etdi. Bu da, onun həmsədr dövlət
kimi neytrallığına xələl gətirdi. Bundan sonra Rusiyanın planlarına, təkliflərinə,
xoşməramlı niyyətinə belə şübhə ilə yanaşmalı olacağıq. Rusiya bu imtahandan
çıxmaq üçün müsbət addımlar atmalıdır. Yoxsa vasitəçi kimi hərəkətlərinə kölgə
düşür”.
Bu fonda ABŞ-la
Ermənistan arasında münasibətlərin korlana biləcəyi ehtimalından danışan
politoloq işğalçının özünü NATO-ya hədəf etdiyini dedi: "İstənilən NATO-Rusiya
savaşı çərçivəsində bu raket sistemlərinin zərərsizləşdirilməsi
planlaşdırılacaq ki, hədəfə Ermənistandakı baza gələcək. Bu cür raketlərin yerləşdirilməsi
ilə Ermənistanın NATO-ya yaxınlaşmaq səmimiyyəti ləkələndi. Ermənistan bu məsələlərdə
gözardı edilməməlidir. Əgər ABŞ beynəlxalq hüququn tətbiq olunmasını tələb etsə,
BMT-nin 4 qətnaməsinin icrasını istəsə, yer Ermənistanın ayaqları altından
qaçacaq. Bu raketlərin Ermənistana yerləşdirilməsi ona heç nə qazandırmadı. Azərbaycan
üçün də heç bir təhlükə törətmir”.
Politoloq Qabil Hüseynli də düşünür ki, raketlərin Ermənistana verilməsi
danışıqlar prosesinə mənfi təsir etdi. Onu tamamilə dayandırmasa da, böyük əngəl
yaratdı. Çünki gündəmdə xarici işlər nazirlərinin, daha sonra isə prezidentlərin
görüşü vardı. İndi həmin görüşlər haqda heç nə danışılmır və elə təsəvvür
yaranır ki, görüşlər baş tutmaya da bilər: "Ermənistan həmin raketlərlə təmtəraqlı
parad keçirdi. Ardınca yenə bizim torpaqlarda hərbi təlimlər baş tutdu. Ona görə
də Azərbaycan çox ciddi cavab tədbirləri görməyə başlayıb. Müxtəlif ölkələrdən
silah alınacaq, ordumuz əsla zəifləməyəcək. Amma bu, danışıqlar prosesini xeyli
geriyə atmaq deməkdir. Bunun da təqsirkarı birinci növbədə, Kremldir. Daha
sonra isə işğalçı ölkə. Təəssüf edirəm ki, Rusiya bölgədə sülh yaratmaq əvəzinə,
onu barıt çəlləyinə çevirdi. Azərbaycan sadəcə olaraq, işğal altında olan
torpaqlarını azad etmək istəyir. Bu, onun haqqıdır”.
Q.Hüseynli də
ABŞ-ın raketlərin Ermənistana verilməsindən çox narazı qaldığını bildirdi: "Rusiyanın
bu raketləri Ermənistana verməsi Beynəlxalq Konvensiyanı pozmaq deməkdir. Rusiyalı
analitiklər də bu işi iki istiqamətdə yozurlar. Yəni onlar da silahların təkcə
Azərbaycana qarşı yerləşdirildiyini düşünmürlər”.
Şəfa Tapdıq