İri mühərrikli avtomobillər vergiyə cəlb oluna bilər
Hesablama Palatası ölkə ərazisində olan həcmi iri
mühərrikli avtomobillərin vergiyə cəlb olunması və müəssisələrin balansında olan maşınların əmlak vergisi ödənişi ilə bağlı
dəyişikliklərin edilməsini təklif edib. Təklifə görə, kiçik mühərrikli
avtomobillərə vergi tətbiq olunmayacaq.
Qeyd edək ki, kiçik mühərrikli nəqliyyat
vasitələri dedikdə, mühərrikinin həcmi 50 kub/sm-dən 1500 kub/sm-dək olan nəqliyyat
vasitələri nəzərdə tutulur. Belə nəqliyyat vasitələrinə moped, motosiklet və
kiçik həcmli bəzi avtomobillər aid edilir.
Eyni zamanda, təklifdə qeyd olunur ki, müəssisələrin
balansında olan avtonəqliyyat vasitələri əmlak vergisinin vergitutma obyektlərinə
aid edilsin. Bundan başqa, yerindən və istifadə edilib-edilməməsindən asılı
olmayaraq, rezident fiziki şəxslərə məxsus avtonəqliyyat vasitələrinin əmlak
vergisi vergitutma siyahısına daxil edilsin.
Bəs bu dəyişikliyin mahiyyəti nədən
ibarətdir? İri mühərrikli avtomobillərin vergiyə cəlb olunmasında əsas məqsəd nədən
ibarətdir? Bununla bağlı dünya təcrübəsi nə deyir? Müəssisələrin balansında olan maşınların əmlak
vergisi ödənişinə cəlb edilməsi hansı məqsəd daşıyır?
«Digesta»
firmasının direktoru, hüquqşünasƏrşad Hüseynov "Kaspi”yə açıqlamasında bildirdi ki, dünya təcrübəsində
belə bir mexanizm var: "Saytlarda
yazıldı ki, guya kiçik mühərrikli avtomobillər vergidən azad olunurlar. Amma hazırda
hələ ki Azərbaycanda avtomobillərə görə heç bir əmlak vergisi yoxdur ki, kimlərsə
azad da olunsun. Nə fiziki, nə də hüquqi şəxsin avtomobilindən əmlak vergisi
tutulmur. İndi büdcəyə əlavə vəsait cəlb edilməsinə ehtiyac var. Vasitələrdən
biri də dünya təcrübəsində tətbiq olunan avtomobil sahiblərindən tutulan əmlak
vergisidir. Onu da Azərbaycana gətirmək istəyirlər. Hesablama Palatası ciddi təşkilatdır,
yəqin ki, o təklif reallaşacaq. Mahiyyəti belədir ki, həm hüquqi, həm də fiziki
şəxslərin avtomillərindən əmlak vergisi tutulacaq. Bircə əlillərə dövlət tərəfindən
verilən avtomobillərə aid olmayacaq. O da məntiqlidir, dövlət əlilə avtomobil
verib ondan da vergi tutmayacaq ki?”.
Ə.Hüseynovun sözlərinə görə, bu dəyişiklik maşın
bazarına təsirsiz ötüşməyəcək: "Maşın bazarına təsiri olacaq. Əmlak vergisi bəzi
ölkələrdə mühərrikin həcminə, bəzilərində isə avtomobillərin təsnifatına görə tətbiq
olunur. Böyük ehtimalla, bu, Azərbaycanda mühərrikin həcminə görə tətbiq
olunacaq. Bahalı avtomobillərdən daha çox vergi tutulacaq. Bu da bahalı
avtomobillərə marağı bir az da azaldacaq. Ümumiyyətlə, verginin olması
avtomobilə marağı azaldacaq”.
106.3
FM-də yayımlanan "Avtostop” verilişinin müəllifi və aparıcısı dj Tural Yusifov deyir ki, bu, dünya təcrübəsində
var. Mahiyyəti isə ekologiyanı qorumaq
və kiçik həcmli avtomobillərin satışını stimullaşdırmaqdır: "İri mühərrikli
avtomobillərin vergiyə cəlb olunması yaxşıdır. Çünki birincisi, söhbət yanacaq
sərfiyyatı və buna xərclənən əlavə puldan gedir. Əgər pulun çoxdursa və 5500 kub/sm avtomobil sürmək istəyirsənsə, çox vergi
ödəməlisən. Bu zaman artıq insanlar kiçik mühərrikli avtomobillərə müraciət etməyə
başlayırlar. Kiçik mühərrikli avtomobillərin ekologiyaya vurduğu ziyanla 5500 kub/sm mühərrikli avtomobillərin vurduğu ziyan
arasında böyük fərq var. Dünyanın bir çox inkişaf etmiş ölkələrində iri mühərrikli
avtomobillərə vergi yuxarı olur. Bu cür qaydalardan dolayı, Avropada adətən mühərrik
həcmi 1600 kub/sm-dən yuxarı avtomobil
almırlar. Birincisi, qənaət üçün, ikincisi isə, vergisinə görə. Mühərrik həcmi
böyük olan avtomobillərin vergisi də çox olur”.
T.Yusifov bildirdi ki, verginin tətbiqi ilə bağlı
konkret qaydalar müəyyənləşdirilmədiyi üçün ölkə ərazisindəki avtomobillərin
neçə faizinin vergiyə cəlb olunması ilə
bağlı fikir səsləndirmək də çətindir: "Əvvəllər bizdə texniki baxışdan keçmək
üçün mühərrik həcmindən asılı olaraq yol vergisi varıydı. 1600 kub/sm-ə qədər başqa tariflə hesablanırdı,
2000-dən yuxarı başqa, 2500-dən də yuxarı ayrı. Sonra o yol vergisi ləğv
olundu, yanacaq ticarəti ilə məşğul olan şəxslərə tətbiq edildi. Artıq mühərrik
həcminə görə texniki baxışdan keçmə vergisi bizdə yoxdur. Yol vergisi adi
sürücülərə yoxdur. Amma icbari sığortada bu var. Mühərrik həcmi 1600 kub/sm-dən 2000 kub/sm-ə
qədər olan avtomobillərdə icbari sığorta 75 manatdır, 2000 kub/sm-dən 2500-ə qədər isə bu, 100 manatdır və s. Bu cür davam edir,
mühərrik həcmi artdıqca, məbləğ də böyüyür”.
T.Yusifov deyir ki, müəssisələrin
balansında olan avtonəqliyyat vasitələrinin əmlak vergisinin vergitutma obyektlərinə
aid edilməsi müəssisələr üçün əlavə yük olacaq: "Mən bunun tərəfdarı
deyiləm. Tutaq ki, bir daşıma şirkətinin 100 avtomobili var. Həmin şəxs ƏDV, mənfəət
vergisi ödəyir, DSMF-yə, üstəgəl, muzdlu əməyin istifadəsinə görə də vergi
verir. Şirkət və müəssisələrin çoxunun binası var və onsuz da onlar əmlak
vergisi ödəyirlər. Bir də onun balansında olan 100-200 maşını əmlak vergisinə cəlb
etmək bir az ədalətsizlik olar. Beynəlxalq və ölkə daxilində daşımalar edənlər
var. Məncə, bu onların vergi yükünü artıracaq. Məsələn, iri şirkətlərin 200-dən
çox maşını var. Bu zaman onlar həmin əmlakları öz adlarından çıxaracaqlar, icarə
müqaviləsi əsasında bu xidməti etdirəcəklər. Bunun başqa yollarından istifadə
edəcəklər”.
Aparıcı onu da qeyd etdi ki,
yerindən və istifadə edilib-edilməməsindən asılı olmayaraq, rezident fiziki şəxslərə
məxsus avtonəqliyyat vasitələri əmlak vergisi vergitutma siyahısına daxil ediləcək.
Bu isə o deməkdir ki, ölkə daxilindəki xarici vətəndaşa aid olan nəqliyyat vasitələrinə görə də əmlak vergisi
ödəniləcək.
Aygün Asimqızı