“Gürcüstan azərbaycanlılarının ictimai-siyasi fəallığı yüksək səviyyədədir”
Oktyabrın 8-də
Gürcüstanda növbəti parlament seçkiləri keçirilib. Gürcüstan Mərkəzi Seçki
Komissiyasının açıqladığı ilkin nəticələrdən aydın olub ki, seçici səslərinin
48,61 faizini "Gürcü arzusu”, 27,04 faizini "Vahid Milli Hərəkat” Partiyası
toplayıb. Gürcüstanda ötən şənbə keçirilən parlament seçkiləri, seçicilərin, o
cümlədən azərbaycanlıların fəallıq səviyyəsi, hakim koalisiyanın bu günə qədər
həyata keçirdiyi və bundan sonra davam etdirəcəyi islahatlar, həmçinin digər
məsələlərlə bağlı "Kaspi”nin suallarını Gürcüstan Parlamentində
yenidən iqtidarı təmsil edəcək azərbaycanlı
deputat Mahir Dərziyev cavablandırır.
-
Mahir müəllim, oktyabrın 8-də Gürcüstanda növbəti parlament seçkiləri keçirilib
və artıq MSK tərəfindən nəticələr də açıqlanıb. Siz ümumilikdə budəfəki seçki prosesini
necə qiymətləndirirsiniz?
- Sadəcə mən deyil, eləcə
də bir çox nüfuzlu beynəlxalq təşkilatlar, yerli və xarici müşahidəçilər
Gürcüstanda keçirilən növbəti parlament seçkilərini demokratik, şəffaf, azad,
rəqabətli şəraitdə keçirilən seçki kimi qiymətləndirirlər. Təbii olaraq bir
sıra xırda pozuntular da qeydə alındı. Bu seçki pozuntuları da qeyd olundu,
qanun çərçivəsində müvafiq tədbirlər görüldü. Amma həmin xırda pozuntular
ümumilikdə seçkinin dəyərinə, nəticələrinə təsir göstərəcək səviyyədə deyildi.
Tam inamla deyə bilərik ki, Gürcüstanda tam azad, demokratik, şəffaf şəkildə,
namizədlərin rəqabət apara bildiyi bir seçki kampaniyası həyata keçirildi.
Seçki başa çatandan sonra elan edilən ilkin nəticələr də reallıqla uyğunluq
təşkil edir. Seçki prosesində hər hansı saxtalaşdırma, ümumən seçkinin ruhuna
ciddi təsir edə biləcək hər hansı hadisə baş vermədi.
-
Budəfəki seçki prosesində Gürcüstan əhalisi, o cümlədən azərbaycanlıların seçki
fəallığı hansı səviyyədə oldu?
- Azərbaycanlıların
ictimai-siyasi fəallığının artması bizim ən böyük nailiyyətlərimizdən biridir.
Yəni, əvvəlki hakimiyyətlərin dövründə azərbaycanlıların səsi iqtidarın
torbasından çıxıb. Həmin vaxtlar demək olar ki, seçkilər formal xarakter
daşıyıb. Hətta nə iqtidar, nə də müxalifət partiyalarından yerlərdə
azərbaycanlılardan deputatlığa namizədlər irəli sürülməyib. Bu kimi bir çox
faktları sadalamaq olar. Amma "Gürcü arzusu”nun, o cümlədən biz deputatların da
fəaliyyəti nəticəsində, xüsusən də Mixail Saakaşvili hakimiyyətinə qarşı davam
edən müxalifət hərəkatı dövründə ardıcıl olaraq 2-3 il mitinqlər, çıxışlar
dalğası oldu, azərbaycanlıların da siyasi proseslərdə fəallığı artdı. Hazırda
da Azərbaycan icmasının ictimai-siyasi fəallığı yüksək səviyyədədir. Bu fəallıq
parlamentə namizədliyi irəli sürülənlərin siyahısına baxanda özünü göstərir.
Müxtəlif partiyalarda təmsil olunan 30-a yaxın azərbaycanlının deputatlığa
namizədliyi irəli sürülmüşdü. İstisnasız demək olar ki, həm müxalifətdən, həm
də iqtidardan deputatlığa namizədliyi irəli sürülən azərbaycanlılar var idi.
Əlamətdar hadisələrdən biri də bu idi ki, partiyaların yerli təşkilatlarında
rəhbərlərin çoxunu da azərbaycanlılar təşkil edirdi. Ümumiləşdirsək, tam
əminliklə deyə bilərik ki, Gürcüstan vətəndaşı olan azərbaycanlılar özlərinin
Konstitusiyada təsbit olunmuş seçmək və seçilmək hüquqlarından fəal şəkildə
yararlanırlar. Bu faktın özü ictimai-siyasi fəallığın ən yüksək göstəricisidir.
Artıq Gürcüstanda azərbaycanlı seçici faktorunu hesaba almayan hər hansı
partiyanı ciddi siyasi təşkilat kimi qəbul etmək mümkün deyil.
-
Siz Gürcüstandakı azərbaycanlıların ictimai-siyasi fəallığını, həmçinin 30-a
yaxın azərbaycanlının deputatlığa namizədliyinin irəli sürüldüyünü
vurğuladınız. Belə fəallıq müqabilində neçə azərbaycanlı parlamentdə təmsil
oluna bilmək hüququ qazanıb?
- Bu il Gürcüstanda
parlament seçkiləri əvvəlkilərdən fərqli şəkildə keçirildi. Gürcüstan
Konstitusiyasına görə, ölkə ərazisində 150 deputat yerinə proporsional və
majoritar yolla seçkilər keçirilməlidir. Ana qanuna görə, 77 deputat
proporsional şəkildə partiya siyahısı ilə, 73 deputat majoritar dairələrdən
seçilir. Majoritar dairələr əvvəllər yerli dairələrin, bələdiyyələrin
sərhədlərinə uyğun formalaşdırılmışdı. Lakin sonradan Gürcüstan Konstitusiyası
bunu Ana qanunun təhrif olunması kimi qiymətləndirdi. Misal üçün, Gürcüstanın
dağ rayonunda elə dairə mövcuddur ki, 10 min seçicisi var. Marneuli rayonunun
isə 100 mindən artıq seçicisi var. Buna baxmayaraq, hər iki rayonun hərəsindən
yalnız bir deputat seçilirdi. İndi isə yaşayış məntəqələrindəki 45-50 min
seçiciyə görə bir dairə formalaşdırılıb. Ona görə də Marneuli rayonunda iki
seçki dairəsi var artıq. Həmin dairənin birindən "Gürcü arzusu” koalisiyasının namizədi
Ruslan Hacıyev majoritar yolla deputat seçilib. Onun rəqibi Azər Süleymanov
majoritar seçkidə məğlub olsa da, təmsil olunduğu partiyanın siyahısına uyğun
olaraq deputat seçilib. Digər dairədə "Vahid Milli
Hərəkat”Partiyasının nümayəndəsi Əhməd İmanquliyevin namizədliyi irəli
sürülmüşdü. Orada seçkilər ikinci tura keçirildi. Gürcüstan qanunvericiliyinə
görə, deputatlığa namizəd birinci turda ümumi səslərin 50+1 faizini toplaya
bilərsə, o, seçilmiş hesab olunur. Əgər namizəd 50 faizdən az səs toplayarsa
ikinci tur təyin olunur. İkinci tura ən yaxşı nəticə göstərmiş, ən çox səs
toplamış iki namizəd buraxılır. Onların da arasından da ən çox səs toplayanı
deputat seçilir. Bu gün real olaraq Qardabanidən Savalan Mirzəyev, Marneulidən Azər
Süleymanov və Ruslan Hacıyev, "Gürcü arzusu”nun təqdim etdiyi partiya
siyahısında 20-ci yerdə olan şəxs kimi mən Gürcüstan parlamentinə deputat
seçilmişik.
-
Hər bir seçki dönəmində hakim partiyanın, koalisiyanın namizədləri bir növ
xalqa, seçicilərə hesabat verir, arxada qalan illərdə görülən işlərdən və
gələcək planlardan söhbət açırlar. Deyə bilərsinizmi, hakim "Gürcü arzusu”
koalisiyası bundan əvvəlki parlament seçkilərindən indiyə qədər ötən müddətdə
hansı işlərə imza atıb?
- Parlament seçkiləri
öncəsi "Gürcü arzusu” koalisiyası tərəfindən təşkil edilən seçki kampaniyasında
fəal iştirak etdim. Bu, bir növ mənim həm də hesabatım oldu. Əgər ötən 4 ildə
"Gürcü arzusu” iqtidarının gördüyü işləri sadalasam söhbətimiz uzun çəkər.
Ancaq qısaca olaraq bir neçə məqamı qeyd etmək istəyirəm. Biz Gürcüstanda
pulsuz tibbi sığorta məsələsini reallaşdıra bildik. Artıq Gürcüstanda insanlara
pulsuz tibbi xidmət göstərilir. Bu, hətta bir çox qabaqcıl ölkələrin həsəd
apara biləcəyi bir nailiyyətdir. İstisnasız olaraq bütün Gürcüstan
vətəndaşlarının pulsuz tibbi xidmət hüququ var. Bu işlərin tərkib hissəsi
olaraq bir məqama diqqət çəkmək istəyirəm. Gürcüstanda "Hepatit C” xəstəliyinə
qarşı kampaniya aparılır. İlkin mərhələdə bu virusa yoluxmuş 25 min insanın bu
xəstəlikdən təmizlənməsi prosesi gedir. Ortalama olaraq bir hepatit xəstəsinin
müalicəsi bugünkü qiymətlərlə 100 min dollar civarındadır. Gürcüstanda isə bu,
pulsuz həyata keçirilir. Bununla yanaşı, təhsil məsələsi də bizim hökumətin hər
zaman prioriteti olub. Ötən 4 ildə çoxsaylı yeni məktəblərin istifadəyə
verilməsi, təhsildə müəyyən islahatların həyata keçirilməsi, müəllimlərin maaşının
bir neçə dəfə artırılması ilə bərabər, orta məktəblərdə təhsil alan bütün
şagirdlər pulsuz dərsliklərlə təmin olundu. Gürcüstanda bütün uşaq bağçaları
pulsuzdur. Bizim hakimiyyətimizə qədər ali məktəblərdə yalnız ödənişli təhsil
var idi. İndi isə 25 ixtisas üzrə ödənişsiz ali təhsil almaq mümkündür. Bu cür
ödənişsiz ixtisasların sayı günbəgün artmaqdadır. Bizim hakimiyyətdə olduğumuz
müddətdə həyata keçirdiyimiz tədbirlərdən biri də kənd təsərrüfatı sahəsində
insanlara ucuz – aşağı faizlərlə kreditlərin verilməsi oldu. İstisnasız olaraq
hər bir Gürcüstan vətəndaşı 1 milyona yaxın vəsaiti illik minimum 2, maksimum 6
faiz olmaqla kredit kimi əldə edə, öz fermer təsərrüfatını və sairi inkişaf
etdirə bilər. Burada məsələ belədir ki, bank krediti 10-15 faizlə verir. Sadəcə
sənədləşməyə uyğun olaraq həmin kreditin 2-6 faizini təsərrüfat sahibi, qalan
faizini isə dövlətin yaratdığı fond banka ödəyir. Burada qarşıya qoyulan məqsəd
kəndli-fermer təsərrüfatını, ümumilikdə kənd təsərrüfatını inkişaf etdirməkdir.
Biz bu layihənin çox böyük səmərəsini görürük. Misal üçün, Marneulidə 1
milyondan artıq kredit götürən adam tanıyıram ki, artıq o, özünə böyük istixana
kompleksi, özəl təsərrüfat yaradıb. Xarici siyasətdə isə Avropa İttifaqı ilə
Assosiativ Saziş imzalandı, Rusiya ilə Saakaşvili hakimiyyəti dövründə pozulmuş
münasibətlər qismən normallaşdırıldı, viza rejimi sadələşdirildi, Rusiya
bazarlarına gürcü məhsullarının çıxışı bərpa olundu, qonşu Azərbaycanla
münasibətlərimiz daha yüksək səviyyədə inkişaf etdirildi və sair. Bütün bunlar
bizim hakimiyyətin gördüyü işlərdir.
-
Hazırda Gürcüstan azərbaycanlılarını qayğılandıran hansı problemlər var?
- Bizim Azərbaycan
icmasının özünün spesifik problemləri var. Bu sırada ilk növbədə təhsil
problemini diqqətə çatdırmaq istərdim. Əgər biz rəsmi dövlət dilini bilməklə
bərabər, rəqabət qabiliyyətli, yüksək peşəkarlığı, təhsili olan mütəxəssislər,
vətəndaşlar yetişdirməsək, Gürcüstan cəmiyyətində öz layiqli yerimizi tuta
bilməyəcəyik. Sadəcə, Gürcüstanın ali məktəblərində minlərlə azərbaycanlının
təhsil alması ilə kifayətlənmək olmaz. İstərdik ki, Gürcüstan vətəndaşı olan
azərbaycanlı tələbələrimizi Avropanın, Amerikanın qabaqcıl ali təhsil
müəssisələrinə də göndərə bilək. Biz Azərbaycanla tələbə mübadiləsinin
aparılmasını da arzulayardıq. Çünki hazırda məktəblərimizdə müəllim
çatışmazlığı var. İstərdik ki, Azərbaycanın ali təhsil müəssisələrində bizim
məktəblər üçün də müəllim kadrları hazırlansın. Bundan başqa, azərbaycanlıların
yaşadığı aqrar rayonlardakı meliorasiya problemləri, torpaq məsələləri də
diqqətimdə saxlanılacaq. Eyni zamanda istərdim ki, Azərbaycanla humanitar,
mədəni əlaqələrimiz də inkişaf etsin. Ölkələrimiz arasında iqtisadi və siyasi
əlaqələr yüksək səviyyədə olsa da, mədəni əlaqələr bundan zəifdir. Nə üçün
Azərbaycandan muğam ifaçıları, incəsənət nümayəndələri, teatrlar Gürcüstan
azərbaycanlılarının görüşünə gəlməsin? Biz onları da gözləyirik. Düşünürəm ki,
bu istiqamətdə də bəzi tədbirlər həyata keçirmək gərəkdir.
-
Mahir müəllim, Gürcüstan müxalifətində təmsil olunan bəzi azərbaycanlılar
tərəfindən Sizin guya Azərbaycan məktəblərinin bağlanması təşəbbüsünü irəli
sürdüyünüz, həmçinin parlamentdə təmsil olunsanız da gürcü dilini bilmədiyiniz,
məhz bu səbəbdən də problemləri dilə gətirmədiyiniz qeyd olunur. Bu deyilənlərə
münasibətiniz necədir?
- Gürcüstan
azərbaycanlılarının böyük əksəriyyətinin rəsmi dövlət dilini – gürcü dilini
bilməməsi bizim icmaya müəyyən problemlər yaradır. Təbii ki, bu da gürcü
cəmiyyətinə inteqrasiya, karyera qurmaq, hətta elementar ehtiyacları həll etmək
yolunda müəyyən maneəyə çevrilir. Gürcüstanın Təhsil qanununda qeyd edilir ki,
ölkədə təhsilin dili gürcü dilidir. Eyni zamanda, bu qanun bütün milli
azlıqların öz ana dilində təhsil almaq hüququnu da tanıyır. Bu hüquq isə milli
azlıqların öz ana dili və ədəbiyyatını öyrənməkdən ibarətdir. Bu səbəbdən mən
təklif edirəm ki, bizim məktəblərdə təbiət fənləri bloku, misal üçün
riyaziyyat, kimya və biologiya gürcü dilində keçirilsin, eyni zamanda,
Azərbaycan dili və ədəbiyyatı da yüksək səviyyədə tədris olunsun. Yəni, bizim
uşaqlar öz ana dili və ədəbiyyatını da yüksək səviyyədə öyrənsinlər. Lakin
hələlik dövlət bu işin, məsuliyyətin altına girmir, həmin fənlərin Azərbaycan
dilində tədrisinə göz yumur. Əgər gürcü dilində tədris olunsaydı, bu, bizə çox
böyük dvidentlər gətirərdi. Təsəvvür edin, bu gün biz azərbaycanlıların
övladlarının ali məktəblərdəki təhsil haqlarını SOCAR şirkəti ödəyir. Amma
gürcü dilində orta məktəbdə təhsil almaqla gələcəkdə insanlarımız həm cəmiyyətə
daha yaxşı inteqrasiya olunar, həm də ali təhsil müəssisələrində pulsuz təhsil
almaq hüququndan yararlana bilər, daha rəqabətqabiliyyətli olarlar. O ki, qaldı
mənim gürcü dilini bilməməyimə, demək istərdim ki, belə bir iddianı mediada
gündəmə gətirənlərin Azərbaycan dilini bilmə səviyyəsindən qat-qat artıq
dərəcədə gürcü dilini bilirəm, parlamentdə də qanun və hüquqlar çərçivəsində
lazımi tədbirləri görürəm.
Rufik
İSMAYILOV