Günümüzün yazarları və sosial şəbəkə tələsi

Amerikanın son bir neçə ildə dünyada librettoları və ədəbi tənqidi məqalələri ilə tanınan yazarı Laura Harrinqton ədəbiyyatı yalnızlıq, səssizlik işi hesab edir. Harrinqton və "Harper Mountain Press” nəşriyyatının redaktə şöbəsinin aparıcı məsləhətçisi olan həyat yoldaşı birmənalı şəkildə ədəbiyyatın insana gündəlik qayğılarını unutduracaq qədər maraqlı bir mühitdə yarana bildiyinə inanır, yalnız vərdiş edilmiş həyat ritmindən arınmış insanın mükəmməl ədəbi nümunə yarada biləciyini iddia edirlər. Harrinqton yaşı artıq 50-ni haqlamış, müasir dünyanın standartlarına həm iş əmsalı, həm aktivlik göstəriciləri, həm də dünyəvi ideyaları ilə kifayət qədər ayaq uyduran bir dünyagörmüş olsa da, uşaqlığını şəhərdən, hər cür psixoloji, mənəvi-emosional təzyiqlərə məruz qaldığı üçün həssaslıq, simpatiya göstərmək kimi insani keyfiyyətləri önəmsəməyənlərin mühitindən çox-çox uzaqda keçirdiyi hər məqaləsində, hər əsərində özünü açıq-aşkar büruzə verir.

Günümüzün Yeni Dünyasının məşhur qələm adamlarından olan Larinqton onlarla dram əsərinin, musiqili komediyaların, librettoların müəllifi, bir çox beynəlxalq nüfuzlu mükafatın qalibidir. Harrinqton dramaturgiya üzrə "Massachusetts Culture Comittee Prize” mükafatına layiq görülmüş ilk xanımdır. İlk debüt əsəri "Alice Bliss” ilə "Clauder” mükafatına layiq görülən Harrinqtonun "Ev” ("Home”), "100 monoloq” ("100 monologues”) kitabları da ABŞ, İtaliya və Danimarkada böyük maraqla qarşılanıb. Müəllifin daimi tribunası olan "thereviewreview.net” onlayn dərgisində sosial media və ədəbiyyat adamlarının həyatı haqqında yer almış məqaləsini təqdim edirik.

Son iki ayda sosial media ilə olan bütün əlaqələrimi tamamilə kəsmişəm. Bu yaxınlarda həyat yoldaşımla iki fasiləsiz iş ilindən sonra ilk dəfə tətilə çıxdıq. İkimiz də uzun müddət o qədər ağır rejimdə işləmişdik ki, dincəlməyə çox ehtiyac duyurduq. Mən kitabımın son yoxlamalarını tamamlayıb redaktoruma təhvil vermişdim. Sonra hardasa bir ay hər gün ailə və qoyumlarımızı ziyarət etmişdik, bu proses hər ikimiz tükəndirmişdi.

Sadəcə ölkəni tərk etməklə kifayətlənməyib, bütün elektron cihazları da evdə qoyduq. Rabitəsiz 3 həftə!

Bu vəziyyəti dostlarıma danışanda bəziləri qibtə etdi, bəziləri isə özlərini belə bir situasiyanın içində fikirləşib, soyuq tərlər axıtdı. Düzünü desəm, ilk bir neçə gün eşitdiyimiz hər telefon səsi hər ikimizin diksinməmizə səbəb olurdu.

İlk düşüncələrimiz belə idi: Bu ki gülməlidir! Sonrakı düşüncələrimiz: Məgər biz hamımız Pavlovun (red. İvan Petroviç Pavlov. Rus alimi, Nobel mükafatı laureatı, fizioloq və psixoloq) təcrübə itləriyik?

Bu prosesdən şüurlu asılılığımız təxminən belə idi: Elə öyrədilmişəm ki, hər dəfə "bip” səsi eşidəndə yerimdən sıçrayıram. Sanki hər mesaj çox böyük əhəmiyyətə malikdir. Məncə, bu sizdə də olur, amma gələn böyük bir ehtimal ki, telefon firmasının yeniləmə və ya hansısa markanın reklam mesajıdır.

Tətilimizin növbəti günlərində və həftələrində isə heç telefon səsi eşitmədim. Finistrda, Britannidə (Fransa əyalətləri) sanki dünyanın sonunda idim. Şam yeməyi üçün yer axtaran zaman "Yelp”ə (məşhur və tövsiyə olunan restoran və otel xidmətlərinin axtarış portalı) müraciət etmədim. Bunun əvəzinə otel işçisindən soruşdum, bazardakı alma satan kişidən məsləhət aldım. Yenə də əyalətdəki ən yaxşı şirniyyat evini tapmaq üçün heç bir sayta daxil olmadım; hamısını tək-tək özüm axtardım.

Getmək istədiyimiz yerləri tapmaq üçün kağız xəritələrdən istifadə etdik. Onları xatırlayırsınızmı? Fransada bir tütün dükanından ala biləcəyiniz bir kağız xəritədən. Fransanın Tabak (tütün dükanı) adlanan bu nadir tapıntı dükanlarında nələr yoxdur ki; gəzinti xəritəsindən tutmuş, gözəl bir qələmə, çox satılan romanlara qədər hər şey var. Yaxşı, bəs bu xəritə ilə yolu tapa bildikmi? Çox vaxt hə. Amma düşünün, bəzən azmağın da verdiyi bir həzz var. Azmaq və yeni yerlər kəşf etmək.

Velosiped sürdük, sahillərdə gəzişdik, ətraf kəndləri və balaca kafeləri ziyarət etdik, bazarları gəzdik, abidələrin içlərinə girdik, uçmuş monastırları kəşf etdik. Üstəlik bu müddət ərzində 6 kitab oxudum. Gündəlik tutdum və bunun nəticəsində şanslı, amma çox vaxt daimi diqqət tələb edən yaşam tərzimdən qurtulmuş hiss etdim özümü. Zehnim və bədənim arasında təkrar əlaqə qura bildim.

Daha çox əylənməyə, fikirlərimi sahmanlamağa başladım. Artıq həqiqətən dərin düşüncələrə dalıb xəyal qura bilirdim. Kompüter arxasında çox vaxt keçirdiyim günlərdə düyünlənmiş bədənim çözülməyə başladı. Zahiri və daxili dünyam genişləndi, rəngləndi. Hətta yeni kitabımın üzərində işləməyə başladım.

Düşünmə tərzimin dəyişdiyini hiss edirdim. "Facebook” ya da "Tvvitter”da nə paylaşmalı olduğumu və ya blogumda nə yazsam, diqqət çəkər deyə düşünmürdüm artıq. Bağçada oturub günəşin batmasını izlədim. Hansısa şəbəkədə paylaşmaq üçün şəkil çəkmədim, ləziz yemək və gözəl söhbətlərdən həzz aldım. Çünki yaşadığım bu əsrarəngiz təcrübə heç bir fotoşəkildə əks oluna bilməzdi. Əksinə belə yerdə şəkil çəkmək o anı zədələyər və partnyoruma yaşadığımız bu təcrübəni virtual olaraq paylaşmağın, o anı onunla realda yaşamaqdan daha önəmli olduğunu hiss etdirə bilərdi. Həqiqi, saf və hansısa vasitəçi olmadan yaşanan təcrübələrin yaratdığı duyğulara nə qədər ac olduğumu başa düşdüm.

Hiper bağlantı və sosial media "tanrı”larının əsla icazə vermək istəməyəcəkləri bu səssizliyə, durğunluğa və məhrəmiyyətə nə qədər çox ehtiyacım olduğunu hiss etdim.

Bir yazıçının əsas məqsədinin - özümün əsas məqsədimin nə olduğunu düşünməyə başladım. Yazıçı "mən”ə qayğı göstərməyin yaradıcı insana özünü necə hiss etdirə biləcəyini düşündüm. Bir yazar olaraq mənim işim nədir? İstədiyim kimi yaza bilmək və bunu davam etdirə bilmək üçün nələrə ehtiyacım var? Zamana, məkana, kitaba və daha çox kitaba, oxumaq və öyrənmək üçün mükəmməl yazarlara, yaxşı yeməyə və xoş söhbətlərə, canlı fiziki həyat tərzinə (mümkünsə açıq havada) və mənəviyyatıma yönəldə biləcəyim qayğı və sevgiyə. Zehni və mənəvi olaraq o anların içində olmaq: görərək, hiss edərək, xəyal quraraq bütün bunlar mənimi yaradıcılığımı qidalandırır.

Son zamanlarda kitab yazmaqla yanaşı, sosial media və marketinqlə də məşğul olan yazarlar, "Facebook”, "Tvitter” və Bloqlarda paylaşımlar edərək oxucularla daimi əlaqədə olmağın əhəmiyyətli olduğunu düşünürlər. Yazıçı dostlarımın yaxın çevrələri, ailələri və balaca uşaqları ilə birgə bu ağır işin öhdəsindən gələ bilmək üçün sərf etdikləri səyləri izləyirəm. Onlara qibtə edirəm. Mən də onlar kimi etməyə, onlar kimi olmağa çalışdım. Amma işləri relsə oturda və səmimi deyirəm axtardığım tarazlığın yaxınına belə düşə bilmədim.

Yaradıcılığın və sosial medianın bu birgə ortaq məşğuliyyəti, çoxlarının öhdələrinə götürmüş olduğu bu ikiqat ağır iş mənim üçün dözülməzdir. Bu nöqtədə situasiyanı sadəcə dözüm tələb edən çətinlik və ya mənimsəniləcək bir bacarıq olaraq görməkdən çox, situasiyanın kökündə daha əsaslı bir problemin olduğu nəticəsini çıxarıram. Diqqətin mütəmadi olaraq dağılmasının beyinə necə təsir etdiyini kim bilir? Beynimiz bu sürətli "başla və bitir" əmirlərinə öyrəşə bilirmi? Və bu tələskənlik-bəzən həzz verici də olsa - bir yazıçının yaradıcılıq prosesində ehtiyac duyduğu şeyin tamamilə əksi deyilmi?

Qətiyyətlə və əminliklə deyə bilərəm ki, bütün bu və digər işlər, hal-hazırda nə qədər önəmli görünsə də, mənim yaradıcılığımı qidalandırmır. Bu mövzuda Virginia Vulfla tamamilə razılaşıram. O, "Jacobun Otağı” kitabının çapından sonra baş verən və bir həftə içində geniş şəkildə yayılan sensasiyaların yazılarını bitirdikdən sonra baş verməsindən məmnun olduğunu açıqlamışdı. O zamanlar "Xanım Dallovey” əsəri üzərində işləyən Vulf lüzumsuz sensasiyaya səbəb olduğu və ədəbiyyata tamamilə uzaq insanları belə söz deməyə cəsarətləndirdiyi üçün öz yaradıcılığından şübhə etməyə başlamışdı. Belə bir situasiyada əsl ədibin verə biləcəyi ən yaxşı qərarı verib və böyük həvəslə qədim Yunan ədəbiyyatı nümunələri oxumağa başlayıb.

Heç bir şübhə yoxdur ki, mən bunun tərəfdarı olduğumçün məsələyə çox romantik yanaşıram, amma Vulfun əzmli səyləri və özünü sözün əsl mənasında oxuma-yazma və öyrənməyə kökləməsi mənə dərindən təsir edir. Bu tərz bir özünəqapanmanı sadəcə və sadəcə tam olaraq köklənmə, yaradıcı prosesin mahiyyətinə fokuslaşmayla bacara bilərik, amma virtual, saxta və daim məşğul olduğumuz dünyanı kənara qoymaq şərti ilə. Oxumağı da məhz buna görə sevirəm. Elə yazmağı da məhz bu səbəbdən sevirəm.

İşimə konsentrasiya ola bilməməyimin əsas səbəbi olan diqqət dağınıqlığımın üzərimdəki hökmranlığını birmənalı şəkildə rədd etmək zəiflik, yoxsa güclülük göstəricisidir? Əminəm ki, bu suala veriləcək cavablar ən az ətrafımızdakı yazıçılar qədər çoxvariantlı və müxtəlifdir. Və yenə də əminəm ki, özümüzə bu tip suallar verməyə öyrəşməli, özümüz və etdiyimiz iş üçün nəyin yaxşı olduğuna qərar verib onu etməliyik.

Tərcümə etdi: Elcan SALMANQIZI