Bakı 15°C
GUAM qayıdır
2008-ci ildən bəri ilk dəfə olaraq Demokratiya və İqtisadi İnkişaf
Naminə Təşkilat – GUAM-ın (Gürcüstan, Ukrayna, Azərbaycan, Moldova) Kiyevdə
toplantı keçirməsi dünya mediasının diqqət mərkəzindədir. EurasiaNet nəşri
yazır ki, "qurumun yaradılmasının 20 illiyinə həsr olunan sammit Ukraynanın
paytaxtı Kiyev şəhərində baş tutub. Sammitdə GUAM-a üzv ölkələr arasında
iqtisadi, siyasi, elmi, mədəni əlaqələr, o cümlədən qurumun 20 illik fəaliyyəti
və gələcək strategiyası geniş müzakirə olunub. Sammitdə GUAM-ın əməkdaşlıq
coğrafiyasının genişləndirilməsi və enerji təhlükəsizliyinin təmin olunması
məsələləri müzakirəyə çıxarılıb. GUAM-a üzv ölkələrin hökumət başçıları arasında
Azad Ticarət Zonasının yaradılması, üzv ölkələrin dövlət sərhədlərindən keçən
mallar və nəqliyyat vasitələri ilə bağlı gömrük prosedurlarının ayrı-ayrı
nəticələrinin qarşılıqlı tanınması ilə bağlı sənədlər imzalanıb”. Əlavə edilir
ki, quruma üzv dövlətlərin yaxın dövr üçün məqsədlərinin nədən ibarət olduğu
aydın deyil: bir sıra geosiyasi hadisələr onları birləşdirir, digərlərini isə
əksinə, ayırır. Son tədbirdə üzv dövlətlər antirusiya mövqeyindən uzaqlaşaraq,
daha çox iqtisadi məsələlər üzərində cəmləşiblər. Tədbirdə çıxış edən
dövlətlərin nümayəndələri azad ticarət haqında regional razılaşma və nəqliyyat
dəhlizinin yaradılması barədə razılıq əldə ediblər. Məlumata görə, Azərbaycan,
Gürcüstan, Ukrayna və Moldova arasında bu ildən Azad Ticarət Zonası yaradıla
bilər. Daha sonra
nəşr Ukraynanın baş naziri Vladimir Groismanın fikirlərini dərc edib.
Baş nazir bu görüşü "mühüm” və təşkilat tarixində "yeni səhifə” adlandırıb. Baş
nazir bəyan edib ki, Azad Ticarət Zonası bu il fəaliyyət göstərə bilər və
imzalanan sənədləri "cəsarətli addım” adlandırıb. "Biz GUAM-ın tarixində yeni
səhifə açırıq”, - deyə baş nazir bildirib.
Nəşrə müsahibəsində Qafqaz üzrə analitik Tomas Qolç hesab edir ki,
"GUAM bir vaxtlar "yaxşı oğlanlar”ın,
yeni ölkələrin yeni klubu idi və daha çox Rusiyaya postsovet şəraitində
müqavimət göstərməyə çalışırdı. Bu istiqamətdə beynəlxalq dəstəkləri də var
idi. Lakin sonradan təşkilat zəiflədi və bir çox üzvlər Rusiyaya qarşı daha az
konfrantasiyaya getmək siyasətinə üstünlük verməyə başladılar. Moldova
prezidenti GUAM-ın 2008-ci ildə Batumidə keçirilən tədbirinə qatılmadı və bunu
səhhətində yaranan problemlə izah etdi. Amma sonralar WikiLeaks-də dərc edilən
materiallarda başqa səbəb göstərilib. Qeyd edilib ki, Moldova GUAM-da
iştirakını azaltmaqla Rusiyanın Dnestryanı münaqişənin həlində dəstəyini
qazanmaq istəyir. Maydan hərəkatı nəticəsində hakimiyyətə gələn Ukrayna
prezidenti Viktor Yuşşenko da tədricən Rusiyaya qarşı siyasətini yumşaltdı.
Onun Kremlyönümlü sələfi Viktor Yanukoviç isə ümumiyyətlə GUAM-dan üz
döndərərək bəyan etdi ki, qurum praqmatik deyil, romantik siyasət yürüdür.
Avromaydan inqilabından sonra isə Ukraynanın xarici siyasəti yenidən antirusiya
yönümü ilə seçilməyə başladı”, - deyə məqalədə vurğulanır.
Qeyd edilir ki, Gürcüstanla münasibətlər rəsmi Kiyevin eks-prezident
Mixail Saakaşviliyə və onun tərəfdarlarına vəzifə verməsi ilə soyudu: "Bəlli
olduğu kimi, yeni gürcü rəhbərliyi Saakaşvilini qəbul etmir. Lakin indi
əməkdaşlığı bərpa etmək üçün əlverişli şərait yaranıb. Birincisi, Rusiyanın
Krımı 2014-cü ildə işğal etməsindən sonra GUAM-ın dörd üzvünü bir problem
birləşdirir – Rusiyanın bu və ya digər formada dəstəklədiyi separatçılar bu
ölkələrin ərazilərinin bir hissəsinə nəzarət edir. Gürcüstanın baş naziri
Georgi Kvirikaşvili də bunu Kiyevdə keçirilən toplantıda bəyan edib. Qəbul
edilən yekun bəyanatda GUAM ərazisindəki münaqişələrə xüsusi yer verilib. GUAM
münaqişələrin davam etməsindən narahatlığını ifadə edir, bu münaqişələrin üzv
ölkələrin davamlı inkişafına maneə olduğunu vurğulayır”.
Nəşrə açıqlamasında "Ukrainskaya prizma” jurnalının baş redaktoru
Marina Vorotnyuk hesab edir ki, "son vaxtlara qədər Ukrayna ilə Gürcüstan
arasında münasibətlər o qədər də xoş deyildi, amma görünür, vəziyyət dəyişmək
üzrədir və GUAM-ın dirçəlişinə ümidlər yaranıb. 2014-cü ildə GUAM-da rəsmi dili
olan rus dilinin ingilis dili ilə əvəzlənib. Ukrayna xarici işlər naziri Pavel
Klimkin bu yaxınlarda Tbilisidə olub və Avropa inteqrasiya istiqamətində
səyləri gücləndirməyə çağırıb”.
Azərbaycana gəldikdə, rəsmi Bakı GUAM-ın iqtisadi və siyasi platforma
kimi dirçəlişində maraqlıdır. "İlk növbədə GUAM ərazisində mövcud münaqişələrin
nizamlanması istiqamətində səyləri gücləndirmək gərəkdir”, - deyə GUAM-ın baş
katibi, azərbaycanlı diplomat Altay Əfəndiyev nəşrə bildirib. "GUAM regional
təşkilat kimi siyasi platformaya malikdir və üzv-dövlətlər təşkilat
çərçivəsində bir sıra məsələlər, konkret olaraq üzv-dövlətlərin digər dövlətlər
tərəfindən işğalı faktları, təcavüz məsələləri ilə bağlı vahid mövqedən çıxış
etməlidirlər”, - deyən azərbaycanlı diplomat bununla yanaşı, GUAM ölkələrini
ticarət və nəqliyyat məsələlərinə diqqət yetirməyə çağırıb. O ki qaldı GUAM-ın
Gürcüstan üçün əhəmiyyətinin azalmasına, bu, ölkə üçün təşkilatın
fəaliyyətsizliyindən irəli gəlir. "Bu ölkənin baş nazirinin GUAM-la bağlı
müsbət açıqlaması isə böyük ehtimalla onun Ukrayna ilə münasibətləri
normallaşdırmasından irəli gəlir”, - deyə Tbilisi Dövlət Universitetində
professoru Rorneli Kakaçiya bildirir. Onun qənaətincə, ABŞ və Avropa
İttifaqının əvvəlki dəstəyinin olmaması, eləcə də, üzv dövlətlərin fikirlərinin
parçalanması da GUAM-ın əhəmiyyətini azaldır. Beləliklə, gəlinən qənaət budur
ki, yeni dönəmdə təşkilat əsas diqqəti iqtisadi məsələlərə yönəldəcək və
əvvəlki illərdən fərqli olaraq iqtisadi siyasət prioritet olacaq.
Azər
