“Gecə işıq yandırmadan 7 saat piyada yol getdik” - FOTOLAR
Araz Ağayev: "Xüsusi təyinatlılarımız insanın
ağlına gəlməyəcək fədakarlıq, qəhrəmanlıq nümayiş etdirdilər”
Oktyabrın
14-ü səhər zəng gəlir və Vətən Müharibəsində iştirak etmək üçün səfərbərliyə
cəlb olunur. Sentyabr ayında əməliyyat olunduğunu, həkimin "bir neçə ay özünü
soyuqdan, ağır yük qaldırmaqdan qorumalısan” tapşırığını Səfərbərlik və Hərbi
Xidmətə Çağırış üzrə Dövlət Xidmətində bildirmir. "Vətənin dar günündə "mən
əməliyyat olunmuşam” deyərək xidmətdən yayınmağı özümə sığışdırmadım” - deyir. Vətən Müharibəsinin iştirakçısı, baş
leytenant Araz Ağayevdən söhbət gedir.
Qeyd
edək ki, A.Ağayev hazırda İqtisadiyyat Nazirliyi yanında Dövlət Vergi
Xidmətinin əməkdaşıdır. Bundan öncə "Kaspi” qəzetində baş redaktorun müavini,
"Azəriqaz” İstehsalat Birliyinin mətbuat katibi və s. vəzifələrdə çalışıb.
A.Ağayev
bu savaşla əyninə 3-cü dəfə hərbi forma geyindiyini bildirdi: "İlk dəfə hərbi
formanı tələbə olarkən daşımışam. İnstitutumuzda hərbi kafedra var idi və müvafiq
fəndən dövlət imtahanı verməliydik. Qaydalara əsasən, hərbi hazırlıq üzrə təcrübə
də nəzərdə tutulurdu. Bəzi ali təhsil müəssisələrində təcrübə elə kafedradaca
keçirilirdi. Lakin bizim kafedranın müdiri müharibə görmüş peşəkar hərbçi idi.
O dedi ki, çalışacağam siz birbaşa hərbi hissədə staj keçəsiniz, o mühitdə yaşayasınız,
əsgər sıyıqının dadına baxasınız. Beləliklə, 1995-ci ilin yayında bizi hərbi
hissələrə böldülər, hərbi and içdik və 1 ay müddətində ordumuzun bir parçasına
çevrildik.
İkinci
dəfə hərbi formanı 1997-ci ildə, institutu bitirəndən sonra, həqiqi hərbi
xidmətə çağırıldığım gündən daşımışam. Həmin vaxt leytenant rütbəsində xidmətə
başladım. Müddətli həqiqi hərbi xidmətin müddəti 1 il 6 ay olsa da, o dövrdə
orduda kadr çatışmazlığı səbəbindən 2 il 6 ay xidmət etdim. Bölük komandirinin
şəxsi heyətlə iş üzrə müavini kimi xidmət edərək baş leytenant rütbəsi ilə
Silahlı Qüvvələr sıralarından ehtiyata buraxıldım. Nəhayət, üçüncü dəfə hərbi
formanı hamımıza qürur və fəxarət hissi yaşadan Vətən Müharibəsində geyindim”.
"Bu faktdan
istifadə etmək düz çıxmır”
A.Ağayev
deyir ki, müharibə başlayan andan etibarən yaxınları və doğmaları ilə söhbətlər
edib, müharibəyə gedəcəyini bildiyi üçün bir növ ailədə psixoloji iş aparıb:
"Sentyabrın 21-də Səfərbərlik və Hərbi Xidmətə Çağırış üzrə Dövlət Xidmətindən
zəng edildi və mən də səfərbərliyə cəlb olundum. Həmin gün daha çox sənədlərin
və komandaların dəqiqləşdirilməsi aparıldığından, mənə də bildirdilər ki,
gözləyin, ehtiyac olacaqsa, çağırılacaqsınız. Bu səbəbdən də artıq müharibə
başlayanda cəbhəyə gedəcəyimi bilirdim. Ona görə də, ailə üzvlərimi psixoloji
cəhətdən hazırlayırdım ki, çağırış gözləniləndir, yəqin ki, çox tezliklə mən də
hərbi xidmətə yollanacağam.
Oktyabrın
14-də işdə idim, səhər zəng vurdular ki, hazırlaşın, idarəyə gəlin və hərbi
xidmətə yollanacaqsınız. Ailədə apardığım psixoloji hazırlığın rolu o oldu ki,
evdəkilər məni stressiz və belə deyim ki, ağlayıb-sızlamadan yola saldılar. Onu
da qeyd edim ki, bu stressiz yolasalma hərbi xidmət boyunca insana xeyli kömək
edir”.
Müsahibimiz
orduya çağırılmazdan bir müddət əvvəl, sentyabrda cərrahiyyə əməliyyatı keçirsə
də, bunu səfərbərlik xidmətində bildirmir: "Düşünürəm ki, orada cərrahiyyə
əməliyyatı olunduğumun qabardılması düzgün olmazdı. Sadəcə, əməliyyatdan öncə,
təxminən 3 ay müddətində xroniki ağrılar olduğundan orqanizmim zəifləmişdi.
Hələ əməliyyatdan öncə özümdə yorğunluq hiss edirdim. Təbii olaraq,
əməliyyatdan sonra da bir müddət reabilitasiyaya ehtiyac var idi. Həkim ciddi
tapşırmışdı ki, bir neçə ay özünü soyuqdan, ağır yük qaldırmaqdan qorumalısan.
Amma müharibə dövründə səfərbərliyə cəlb olunanda bu faktdan istifadə etmək düz
çıxmır. Pafoslu çıxmasın, amma Vətənin dar günündə "mən əməliyyat olunmuşam”
deyərək xidmətdən yayınmağı özümə sığışdırmadım. Hələ müharibə başlamamışdan
öncə də istər evdə, istərsə də dost-tanışla söhbətlərdə deyirdim ki, Qarabağ
problemi gələcək nəsillərə miras qalmamalı, bizim tərəfimizdən həll
olunmalıdır. İndi məhz bu düyünü bizim çözməyimiz üçün fürsət yaranmışdı və mən də bu müqəddəs missiyada iştirak
etməyə yollandım”.
"Ordudakı
həmrəylik daha böyük, daha əzəmətli idi”
A.Ağayev
savaş dövründə "indiki gənclər korlanıb” kimi stereotiplərin onun üçün tamamilə
qırıldığını deyir: "Müharibədə gördüyüm gənclərin hər biri davranışı, əməlləri
ilə özlərini sübut edən, tarix yazan igidlərdir. Düzü, bir neçə il öncəyədək
bir qayda olaraq daha yaşlı nəslin istifadə etdiyi "indiki gənclər korlanıb”
fikri bəzən məndə də yaranırdı. Amma son bir neçə ildə mənim üçün bu kimi
yanlış stereotiplər yoxa çıxıb. Müharibə dövründə isə buna bir daha əmin oldum.
Çünki müharibə bütün digər proseslərin, hərbi sahə isə digər sahələrin fövqündə
dayanır. Adi həyatda müşahidə etmədiklərinlə müharibədə qarşılaşırsan. Bu
müharibədə də gənclər və daha yaşlı olanlar, zabit və əsgərlər bir-birlərinə
söykəndilər, bir-birlərinə dayaq oldular. Düzdür, müharibə dövründə xalqımızın
hər bir nümayəndəsi həmrəy oldu, amma
ordudakı həmrəylik daha böyük, daha əzəmətli idi”.
A.Ağayevin
sözlərinə görə, qələbəni şərtləndirən əsas amillərdən biri döyüşçülərin ruh
yüksəkliyidir: "Belə bir fikir var ki, mənəvi-psixoloji hazırlıq zəfərin dörddə
üçünü təmin edir. Bu mənada döyüşçünün ruh yüksəkliyi qələbəni şərtləndirən
əsas amillərdən, bəlkə də, birincisidir. Xoşbəxtlikdən, ordumuzda böyük ruh
yüksəkliyi vardı. Ələ keçirilən, məhv edilən düşmən texnikalarını gördükcə,
işğaldan azad olunan torpaqların hər qarışından keçdikcə bu ruh yüksəkliyi daha
da artırdı. Digər tərəfdən, mənəvi dəstəyi qeyd etməliyəm. Döyüşçülər ailə
üzvləri, yaxınları ilə əlaqə saxladıqları zaman doğmalarının onlara necə dəstək
olduqlarını hər birimiz görürdük. Ah-uf etmək, ağlayıb-sızlamaq yox, məhz
dəstək göstərmək, ruhlandırmaq hərbçilərə əlavə güc verirdi”.
A.Ağayev
deyir ki, müharibədə çətinliklər adiləşir, heç kim yaşadığı çətinliklərdən
şikayət etmir: "Müharibədə vəzifən budur ki, səngər qazasan, qorunasan, hücum
üçün mövqe hazırlayasan. Hansısa binada
yerləşib rahat yatmaqla bunları etmək mümkün deyil. Meşələrdə, dağlarda,
çöllərdə qalmaq, səngər qazmaq müharibənin tələblərindən biridir. Müharibə və
komfort anlayışları bir araya sığmır. Məsələn, biz Füzulidə olarkən gecə işıq
yandırmadan 7 saat piyada yol getdik. Müharibənin siması budur, bu, məhz belə
olmalıdır. Müharibədə çətinlik yaşamaq, soyuq yerdə yatmaq, bir şüşədən on
nəfərin su içməsi, ağır yük daşıması təbiidir. Burada əsas məsələ səngərdə
olanların mənəvi-psixoloji hazırlığı, ruh yüksəkliyi, bir-birinə güvənidir. Ona
görə də heç kəs ən çətin anlarda belə şikayətlənmirdi ki, soyuqdur, ağırdır,
çətindir, dözə bilmirəm”.
"Mübaliğəsiz
olaraq ən böyük zəfərlərdən biridir”
Döyüş
yolu Füzulidən başlayan, müharibə boyunca bir çox yerlərdən keçən A.Ağayev
Şuşanın azad edilməsinin canlı şahidi, bu şanlı zəfər yolunun iştirakçısı olan
döyüşçülərdəndir. Deyir ki, Azərbaycan hərbçiləri Şuşada qızıl hərflərlə tarix
yazıblar: "Mənim döyüş yolum Füzulidə başladı və briqadamızın tərkibində Şuşaya
qədər gedib çıxdım. Bu müddətdə hər bir gün yaddaqalan və qəhrəmanlıqlarla dolu
olub. Noyabrın 2-də biz Tuğ kəndindən çıxaraq meşə yolu ilə Şuşa istiqamətində
irəlilədik. Bizim bölmələrin əsas döyüş tapşırığı Şuşanın azad olunmasında
iştirak edəcək digər bölmələrə hücumda dəstək vermək, eləcə də müdafiə olunaraq
düşmənin içərimizə sızmasının qarşısını almaq idi. Noyabrın 2-də axşam artıq
Daşaltı ətrafındakı meşələrdə cəmləşdik. Orada döyüş tapşırıqları verildi və
hər bir qrup ona tapşırılanı yerinə yetirməyə başladı. Xoşbəxtəm ki, komandir
müavini olduğum bölük də Şuşaya daxil olan ilk bölüklərdəndir və bu, mənim üçün
ömürlük fəxarət hissidir. Onu da deyim ki, Azərbaycan hərbçiləri Şuşada
həqiqətən də qızıl hərflərlə tarix yazdılar. Adını tariximizə qızıl hərflərlə
yazanlar içərisində ilk yerə isə xüsusi təyinatlıları qoyardım. Həqiqətən də
xüsusi təyinatlılarımız bəzən insanın ağlına gəlməyən fədakarlıq, qəhrəmanlıq
nümayiş etdirdilər. Digər bölmələrimizin də zəhməti danılmazdır, onlar da
verilən tapşırıqları yüksək səviyyədə yerinə yetirdilər. Yeri gəlmişkən, bir
daha qeyd edim ki, müharibədə hər bir bölmənin, qrupun öz döyüş tapşırığı var
idi. Belə bir tapşırıq yox idi ki, məsələn, 1000 nəfərin hamısı əlbəyaxa döyüşə
girməlidir. Kimsə əlbəyaxa döyüşə girməli, kimsə qayalara dırmanmalı, başqa
birisi daha arxadakı mövqeyi qoruyub düşmənin sızmasının qarşısını almalı idi.
Yəni bölmələrdən asılı olaraq döyüş tapşırıqları da dəyişirdi. Və hər bir
hərbçi bu tapşırıqları fədakarlıqla yerinə yetirməklə qələbəmizə öz töhfəsini
verib. Bu mənada Şuşanın azad olunması Azərbaycan hərbçilərinin hər biri üçün
böyük şərəfdir. Bu, hərb tariximizdə mübaliğəsiz olaraq ən böyük zəfərlərdən
biridir. Mən əminəm ki, Şuşadakı hərbi əməliyyatlar hərb sənəti üçün
öyrəniləcək məktəbdir”.
Həm
xidmət keçdiyi müddətdə telefonla, həm də tərxis olunduqdan sonra döyüşlərlə
bağlı çoxsaylı suallar ünvanlanıb və bu, hələ də davam edr. Ən yadında qalanı
isə kiçik qızı Ayanın sualıdır: "Böyüklərin verdiyi suallar aydındır, çox vaxt
eyni məzmunlu, oxşar xarakterli olur. Kiçik qızımın verdiyi sual isə məncə,
daha orijinaldır. Bir gün dedi ki, ata, sən heç orda ermənilərlə güləşibsən?
Düzü, məni gülmək tutsa da, suala cavab verdim. Dedim ki, orda ermənilərlə
güləşməmişəm, amma uşaq vaxtı yaylaqda idik, orada ermənilərlə güləşib onları
yıxmışam”.
"Bunu yada
saldıqca insan çox təsirlənir”
A.Ağayev
bildirdi ki, müharibə həm də ağrı-acı dolu prosesdir, orada gördüklərin evə
qayıdandan sonra insanı daha çox düşündürür: "İstər hərbi əməliyyatların
getdiyi, istərsə daha sonrakı dövrdə hiss etmədiyim bəzi şeyləri evə gələndən
sonra daha çox hiss etməyə başlamışam. Yəqin ki, bu, müharibədən qayıdan
döyüşçülərin hər birində baş verir. Bəzən, bəlkə də haqlı olaraq deyirlər ki,
müharibədən qayıdanların psixoloji reabilitasiyasına ehtiyac var. Həqiqətən də
evə döndükdən sonra buna daha çox ehtiyac hiss edirsən. Səngərdə hərbçi
yoldaşların yanında olur, onlarla bir mühitdə yaşayırsan və bəlkə də çox şeyi
dərindən dərk etmirsən. Sonradan bəzi məqamlar sənə xüsusilə ağır təsir etməyə
başlayır. Ən ağırı da eyni qabdan yemək yediyimiz, su içdiyimiz, çiyin-çiyinə
dayandığımız yoldaşlarımızın yanımızda olmamağıdır... Bunu yada saldıqca insan
çox təsirlənir, kövrəlir, ağrıyır. Çox gənc yaşlarında şəhid olan əsgərlərimiz
yadıma düşür, o ağrını yenidən, daha dərindən yaşayıram. Amma digər tərəfdən də
fikirləşirəm ki, onlar ən ali məqama – müqəddəs şəhidlik zirvəsinə yüksəliblər.
Bu böyük zəfər onların qanları ilə qazanılıb. Allah onlara rəhmət eləsin!”.
A.Ağayev
deyir ki, müharibədə hər bir döyüşçü üçün ən ağır məqam yanındakının
yaralanması, həyatını itirməsidir: "Evlə telefonla danışırdın, amma növbəti
dəfə zəng edib-etməyəcəyin sual altında idi. İndi bəziləri, xüsusən də uşaqlar
elə bilir ki, müharibədə hamı əlində avtomat üz-üzə dayanıb, yaxud daşın
arxasında gizlənib döyüşür. Amma indiki müharibənin xarakteri də dəyişib, bu,
daha ağır, PUA-lar, ağır artilleriya, minaatanların müharibəsidir. Bəzən ağlına
gəlməyən yerdə minaatan mərmisi yanına düşə və həyatına son qoya bilər.
Daşaltına gedərkən hərəkət etdiyimiz yolu minaatanlarla intensiv şəkildə
vururdular. Düzdür, nəhəng ağac deyildi, amma bir ağac qopub başıma düşdü. Belə
məqamda tam hərbi geyimdə, zirehli gödəkcə, dəbilqədə olmağın üstünlüyünü hiss
edirsən. Minaatan mərmisi bir neçə dəfə çox yaxınlığa düşüb. O an hamı özünə və
yanındakılara baxır ki, görsün qəlpə kiməsə dəyibmi?”
A.Ağayev
döyüşçülərdə heç vaxt pessimistlik müşahidə etmədiyini, sadəcə, çox kövrəldici
anların şahidi olduğunu da bildirdi: "Döyüşə girməzdən öncə bir-birindən
yadigar əşya istəyənlər olurdu. Bəzən bir əsgər telefonunu, yaxud özü üçün
qiymətli saydığı əşyanı yoldaşına verirdi ki, mənə nəsə olsa, bunu evə çatdır.
O, yoldaşının deyil, məhz özünün şəhid olacağını düşünərək bunu edirdi. Bir
əsgərimiz şəhid olanda demişdi ki, anama deyin məni bağışlasın, onu çox
incitmişəm. Bu kimi ağır anlar heç vaxt unudulmayacaq. Əsgərlərin yaşı
zabitlərlə müqayisədə daha az idi. Bir çoxunun övladı azyaşlı idi. Döyüşlərin
arasında ən çox uşaqlarından danışırdılar. Yəni hətta, səngərdə də duyğusallıq
var. Amma bu kimi duyğusal anlar səni həm də sağ qalmağa ruhlandırır, başa
düşürsən ki, səni sevənlər və öz sevdiklərin naminə sağ qalmağa, qalib gəlməyə
borclusan. İlk borcun isə Vətənədir”.
Qeyd
edək ki, Araz Ağayev Ali Baş Komandan, Prezident İlham Əliyevin müvafiq
sərəncamları ilə "Füzulinin azad
olunmasına görə” və "Qubadlının azad olunmasına görə” medalları ilə tətif
olunub. Ukrayna Qarapapaq Türkləri Milli Şurası isə onu "Şərəf” ordeninə layiq
görüb.
Aygün Asimqızı