O aktrisalardan bizdə niyə azdır?
Onlara daha çox
meydan verilməli, seriallar çəkilməlidir ki...
Komediya həssas olduğu qədər də,zərif
birjanrdır. Gülüşyaratmaqgöründüyü qədər asan deyil.
İnsanları düşündürərək güldürmək isə həm çətin, həm də qarşı tərəfdən yüksək
intellekt və dünyagörüş tələb edir.Dünyaədəbiyyatınınvəkinosununkomediyajanrındaeləincilərivarki,onlarölməzlikqazanıblar.
Azərbaycandamusiqilikomediyafilmlərizorənyox,təbiigülüşhəqiqiünvanıkimidiqqəticəlbedir.VaxtiləAzərbaycankinosundakomediyajanrındamüxtəliffilmlərçəkilib.
Burada bir- birindən maraqlı və fərqli qadın obrazları öz əksini tapıb. Hazırda
qadınların gündəlik qayğıları, onların başlarına gələn maraqlı hadisələrdən də
kifayət qədər maraqlı və reytinq gətirən seriallar ərsəyə gələ bilər. Ancaq
nədənsə bu gün çəkilən komediya seriallarımızın
bir çox qəhrəmanları arasında kişilər
üstünlük təşkil edir. Belə ki, daha çox
kişi personajlarımız komediya ustası, komediya aktyoru kimi məşhurdur. Onların
arasında qadınlar azdır. Bir zamanlar qadınlardan ibarət "3 bacı” serialı
çəkilsə də, indi qadınlardan bəhs edən yerli komediya seriallarımız yoxdur.
Bəzən internet kanalında 4-5 dəqiqəlik "Möcüzəli rəfiqələr” serialını görsək də,
bu da tələbata cavab vermir. Bu gün Azərbaycanda qadın komediya ustaları ilə yanaşı,
Əməkdar artist Dilarə Əliyevadan savayı qadın stand up ustamız yoxdur. Bəs
görəsən hər mövzuda liderliyi qoruyub saxlamağı bacaran qadınlarımız bu məsələdə
niyə zəifdirlər? Mövzu ilə bağlı ekspertlərin də cavablarını öyrəndik.
Əməkdar artist,
yeganə qadın "Stand up” ustası Dilarə Əliyeva deyir ki,
komediya və yumor ciddi bir janr olsa da, bəzən buna dırnaqarası baxılır: "Ən
ciddi janr elə komediyanın özüdür. Çünki komediya janrında bayağılıqla yumor arasında çox nazik bir xətt var. O xətti
aşmaq və o xəttin üzərində gəzməyi bacarmaq isə hər kəsə nəsib olmur. İstər qadın, istər kişi
komediya aktyorunda yumor hissi və düşüncə tərzi olmalıdır. Beyinin çevikliyi
sayəsində o yumoru anında hiss eləməyi, yerində reaksiya verməyi bacarmalıdır.
Nəinki Azərbaycanda, dünyada qadın komediya ustaları say etibarı ilə azlıq
təşkil edir. Mən düşünürəm ki, bu təbiətdən gələn bir şeydir. Azərbaycan
teatrının səhnəsində çox az aktrisalarımız hərtərəfli rollar oynamağı
bacarıblar. Belə ki, onlar həm dram, həm komediya janrında obrazlar yaradıblar. Amma onların
arasından məxsusi komediya aktrisası kimi tanınan çox az aktrisalarımız olub.
Onları xatırlamağa çalışanda gözümüzün önündə mərhum sənətkarlarımız Nəsibə xanım Zeynalova,
Xalq artisti Afaq Bəşirqızı canlanır. Baxmayaraq
ki, istər teatrda, istər televiziyada, istərsə də kinoda komediya rollarını
oynayan istedadlı aktrisalarımız olub, amma tamaşaçının birmənalı şəkildə
komediya ustası deyə qəbul etdiyi barmaqla sayıla biləcək qədər aktrisalarımız
var”.
D.Əliyeva qeyd etdi ki, komediyada aktrisa həvalə
olunan rolu oynamaqla kifayətlənmir, burada yumor potensialı əsas götürülür:
"Komediya aktrisası hazırcavab olmalı, baş vermiş situasiyada incə bir yumoru
dərhal tutmağı bacarmalıdır. Yəni sadəcə "mən komik rol oynayıram” deyə belə
düşüncə tərzinə sahib olan insanlar da az deyil. Söhbət təkcə komik obraz
canlandırmaqla bitmir. Komediya aktrisası durmadan illər uzunu öz rolları,
çıxışları ilə tamaşaçını cəlb etməyi bacarmalı və tamaşaçı kütləsi
toplamalıdır. Komediya aktrisasının beyni digərlərinə nisbətən çox iti işləməli
və heç bir anı gözdən qaçırmamalıdır. Adlarını qeyd etdiyim aktrisalar illər boyu çalışaraq,
öz möhürlərini vurublar. Onlar, sadəcə bir aktrisa kimi deyil, komediya
aktrisası kimi böyük bir tamaşaçı kütləsi toplayıblar. Hansı ki, onlar dominant
və fenomendirlər. Məhz onların adı ilə bağlı olan tamaşalar, filmlər
tamaşaçıları özünə cəlb edir. Belə bir söz var: "Komediya aktyorları ölümündən
sonra da insanları güldürməyə davam edirlər”. Belə olduğu təqdirdə bu insanlar
həqiqətən komediya ustasıdırlar. Misal üçün Nəsibə Zeynalovanın adı çəkiləndə simamızda
təbəssüm, gülüş əks olunur. Komediya aktrisasının replikaları, zarafatları
dildən-dilə gəzməyi bacarmalıdır. O sözlər aforizmə çevrilməlidir. Müəllifin
ona həvalə etdiyi oyunu tamaşaçının beyninə, həyat tərzinə, ürəyinə daxil etməyi
bacarmalıdır. Bir tamaşa və bir obrazla kimisə komediya aktrisası kimi təyin
etmək də olmur, çox böyük illər lazımdır ki, birmənalı şəkildə qərar verəsən
ki, bu insan həqiqətən komediya aktrisasıdır”.
Azərbaycanın ilk qadın "Stand up” ustası olan
Dilarə Əliyevaya ilə söhbətimizdə bu günə qədər qadın "stand up” ustasının
yoxluğundan da danışdıq. Müsahibimiz bildirdi ki, stand up söyləmək o qədər də
asan deyil: "Azərbaycanda "stand up” söyləyən qadın aktrisalarımız olmayıb,
daha çox monoloq söyləyən qadın aktrisalarımız olub. Monoloq söyləməklə "stand
up” arasında böyük bir fərq var. Misal üçün Naibə Allahverdiyanın, Zemfira
Əbdülsəmədovanın monoloqlarını izləmişəm. "Stand up” tamam fərqli bir üslubdur. Belə ki,
monoloq söyləyənlərdən fərqli olaraq birbaşa zala müraciət edib, gözlənilmədən
zaldan aldığı cavabların üzərindən tamaşaçı ilə birbaşa dialoqa keçir. Qəbul olunmuş stereotiplərimiz ki, var
onlara senzura olmadan, öz baxışı tərzi ilə yanaşmağı bacarmalıdır. Yəni sözün
əsil mənasında nəql edən, natiq olmalıdır. "Stand up” ustasının əvvəlcədən hazırlanmış çıxışı olur. O, monoloq
söyləyəndən fərqli olaraq, 5-6 dəqiqəlik çıxışı ilə deyil, 2 saat tamaşaçı ilə
üzbəüz danışmağı, onu əldə saxlamağı,
ritmi qoruyub saxlamağı, eyni zamanda bu müddət ərzində tamaşaçını
yormamağı bacarmalıdır ki, tamaşaçı ondan gözünü çəkməsin”.
Aktyor,
ssenarist Ənvər Abbasov hesab edir ki, xanımlara aid
serialların çəkilməsinin əsl zamanıdır: "Doğrudur ki, bu gün xanımlarımızdan
bəhs edən seriallarımız yoxdur. Bizim o
qədər də çox seriallarımız olmayıb ki, deyək, niyə xanımlara aid serialımız
yoxdur. Əvvəllər ehtiyat edirdik ki, serialı xanımların üzərində qurarıq, bir
az tutarlı və maraqlı olmaz. Ancaq təcrübəmiz əsnasında gördük ki, xanımlarımız
seriallarda daha çox olanda, bu, böyük maraq kəsb edir. Xanımların oyun tərzi
ilə tanış olduqdan sonra əmin olduq ki,
seçmə xanım aktrisalarımızın üzərində serial qurmaq olar”.
Ə.Abbasov qeyd edir ki, yanvar ayından belə bir layihə həyata
keçirməyi düşünür: "Belə ki, sırf
xanımlardan ibarət belə bir layihə üzərində çalışırıq. Mən razıyam ki,
yaddaqalan, komik qadın obrazlarımız çox azdır. Ancaq deyə bilmərəm ki, bizim
xanım aktrisalarımız istedadsızdırlar. Bu, belə deyil. İstedadlı, güclü yumor qabiliyyəti olan
aktrisalarımız çoxdur. Onlara daha çox meydan verilməli, seriallar çəkilməlidir
ki, özlərini göstərə bilsinlər. Ya da kişi aktyorlara yaradılan şərait onlara da
yaradılmalıdır. Misal üçün "Şəmi”, "Şöşü”, "Fəlakət” kimi obrazları yaradan kişi
komik aktyorlarımız heç nədən, özləri
tərəfindən irəli sürülən layihə ilə məşhurlaşdılar. Yeni layihələr olsa,
düşünürəm ki, yeni obrazlar çıxa bilər. Dünyanın hər yerində qadınların tutarlı
komediya aktrisası kimi tanınması azlıq təşkil edir. Daha çox, bu yöndə kişilər
özünü doğruldub və tanınıb”.
Qadın "Stand up” ustalarına gəldikdə isə Ə.Abbasov bunun
üçün ssenari hazırlamağın vacib olduğunu vurğuladı: "Əgər o qadının ssenari
yazmaq istedadı yoxdursa, nə etsə də xeyri yoxdur. "Stand up” söyləmək üçün mütləq yazar lazımdır. Ancaq bizdə əksər "stand
up” ustaları ssenariləri özləri yazırlar. Ssenarini yazmaq isə ayrı bir istedaddır.
"Xəzər” telekanalında "Comedy xana”
layihəsini etdik. Burda kişilərlə qadınlar bir yerdə şou göstərir. Bizdə heç
vaxt belə layihələr olmayıb. Çünki bu üslubda ssenari yazmaq çox sətindir. Biz
ssenari yazdıqdan sonra bu layihə baş tutdu. Açığı, qadınlardan ibarət "Comedy
Women” də düşünürük. Yanvardan sonra sırf qadınlardan ibarət bu tipli bir
layihə edəcəyik. Bunun üçün də əsas ssenaridir. Ssenari olmasa, bunların
hamısını bir araya gətirmək mümkün olmayacaq”.
"Xəzər” telekanalında
yayımlanan "İmtahan” və "Ata ocağı”
seriallarının ssenaristi Valeh Əhmədov deyir ki, dünyada ən reytinqli
komediya filmlərində əsas qəhrəmanlar kişilərdir: "Bir zamanlar "Xəzər”
telekanalında "Qayınana”, "Aramızda qalsın” seriallarında maraqlı qadın rolları
olub. "Qayınana” serialında Sənubər İsgəndərlinin gəlini ilə arasında olan
problemlər, intellektual zarafatlar yer alırdı. Biz kişi, qadın demədən, aktyorlarla
çalışırıq. Günlük yaşantıları, problemləri yazmağa çalışırıq. İndi çalışdığım
"İmtahan” serialında da demək olar ki, qrupun yarısı qadınlardan ibarətdir.
Orda yumoristik, fərqli xarakterlər var. Hər zaman gender bərabərliyinə diqqət
etməyə səy göstərmişik. Bizim çox istedadlı qadın aktrisalarımız var. Bu yöndə
bir qədər ixtisaslaşmaq lazımdır. Qadına da, kişiyə də yumor yazmaq olur. Bu
sahədə çoxsaylı aktyor və aktrisalarımız kifayət qədərdir. Azərbaycanda kifayət
qədər yumoristik qabiliyyətə malik olan aktrisalarımız var. Sadəcə doğru insana
doğru personaj təqdim etmək lazımdır”.
Komediya
seriallarının rejissoru, əməkdar mədəniyyət işçisi Ramin Hacıyevdeyir ki, personajın tutarlı olması
tamaşaçının onu anlamasından asılıdır: "Bundan öncə rejissoru olduğum "Bacanaqlar”
serialında Sevda , Fatma xanım kimi
qadın personajları tutarlı olmuşdu. Ancaq
kişi aktyorlara nisbətən qadın komediya aktrisalarımız azlıq təşkil edir. Bu
yöndə həmişə problem olur. Xanım aktrisaların
yumor qabiliyyəti seriallarda önəmli rol oynayır. Kişilər gülüşə daha meyllidir.
Xanımlar isə filmdə, serialda, cəmiyyətdə daha ciddi olmağa çalışırlar. Məsələn,
qadınlar bir yerdə oturanda çox az deyib-gülürlər,
daha çox qeybət edirlər. Ancaq kişi
məclisində elə olmur. Yəqin hardasa bunun da öz təsiri var”.
Rejissor
hesab edir ki, qadın serialları böyük reytinq gətirir: "Yeni mövsüm başlayanda
düşündük ki qadınlardan ibarət bir serial çəkək və əsas personajlarımız
qadınlar olsun, hətta serialın adını da düşünmüşdük. Hətta obrazları da
düşünmüşdük ki, kimlər olacaq. Siyahıda Sənubər İsgəndərli, Mələk Abbasova
vardı. Sonra başqa bir ideya düşündük. Mövzu yaxşı olandan üzərində işləmək
olar. Reytinqin özü də mövzu verir. Qadın aktrisalarımız nisbətən
komplekslidirlər. Kompleksi olan adam bu işlə məşğul ola bilməz, bu, onda
alınmaz”.
Xəyalə Rəis
Yazı Azərbaycan Respublikasının Prezidenti yanında
Kütləvi İnformasiya Vasitələrinin İnkişafına Dövlət Dəstəyi Fondunun 31 dekabr
- Dünya Azərbaycanlılarının Həmrəyliyi Günü və Yeni il münasibətilə keçirdiyi
fərdi jurnalist yazıları müsabiqəsinə təqdim olunur