Facebook-da çalışan həmyerlimiz Amerikada miqrant qadınlara dəstək olur
Silikon
Vadisində, daha dəqiq desək, Facebook (İnstagram) şirkətində çalışan həmyerlimiz
Aytəkin Əliyeva (Ika Aliyeva) Amerikada yeni bir layihəyə imza atıb. Onun
yaratdığı "Femigrants” adlı onlayn plaftorma Amerikada yaşayan miqrant biznesmen
qadınları birləşdirən şəbəkə rolunu oynayır. Artıq iki aydır icra olunan layihəylə
bağlı Aytəkin xanımla söhbətləşdik. Layihənin ideyasının yaranma səbəbindən,
hazırda görülən və görülməsi planlaşdırılan işlərindən danışdıq.
- Amerikada miqrant qadınlara dəstək olmaq ideyası
necə yarandı?
- 7
ildir artıq burda yaşayırıq. Bu müddətdə bütün miqrantlar kimi bir çox çətinliklərlə
üzləşmişik. Yeni gəldiyimizdə burada öz bizneslərini quran miqrantları görəndə
düşünürdük ki, bu, bizim üçün əlçatmaz bir şeydir. Hər kəs bizə deyirdi ki,
Amerika bir təcrübə məktəbdir və hər kəs bu yolu keçməlidir. Müəyyən müddətdən
sonra bizim də burada öz işimizi qura biləcəyimizi deyirdilər. Amma bu, bizə
inandırıcı gəlmirdi. Bütün miqrantlar kimi işsizliyin çətinliyini görmüşük,
ağır işlərdə təcrübə keçməli olmuşuq. Amma zamanla istədiyimiz işi qurduq.
Sonra sosial aktivlik cəhətdən özümdə bir boşluq hiss etdim. Çünki Azərbaycanda
sosial sferada çox aktiv olmuşam. Ona görə hansısa əlavə işlə məşğul olmaq istəyirdim.
İdeyanın yaranmasının isə çətinliklərimizə söykənən bir tarixçəsi var. Belə ki,
iki il öncə həyat yoldaşımla bir yerdə burada biznes qurduq. Düzdür, hazırda o
biznesi satmışıq. Amma o biznesi qurarkən çox çətinliklər gördük. Bir yaşında
qızım varıydı, eyni zamanda ikinci dəfə ana olmağa hazırlaşırdım. Çox stressli
vəziyyətdə olduğumuz üçün hamiləliyim ağır keçirdi. Demək olar ki, ayağımın
biri işləmirdi. Divardan tuta-tuta gəzirdim. Heç bir ailə dəstəyimiz, qapısını
döyəcəyimiz qohum, bacı-qardaş yoxuydu. Çətin biz vəziyyət yaşasam da,
yoldaşımla çiyin-çiyinə çalışdım. Həmin müddətdə Amerikada biznes qurmağın,
sıfırdan başlamağın nə qədər çətin olduğunu başa düşdüm. 2-3 ay bundan öncə
Amerikadakı həyatımı göz önündən keçirdim. Çətinliklər yadıma düşəndə buradakı
miqrant qadınlar haqda fikirləşdim. Sonra düşündüm ki, müəyyən karyera həddinə
çatmaq üçün biz ailə olaraq bu qədər çətinliklər çəkmişiksə, gör tək yaşayan
qadınlar hansı əziyyətlər çəkirlər. Nə maddi, nə mənəvi dəstəkləri olmur. Məlumatsız
olduğumuz üçün bizim şirkət açmağımız iki ay yarım vaxt apardı. Amma bizdən
sonra eyni tip şirkət açmaq istəyən tanışımıza yaxından kömək etdik və o, bu
işi iki həftəyə gördü. Bu qənaətə gəldim ki, əgər məlumatlısansa, səni düzgün
istiqamətləndirəcək şəxslər varsa, uğura daha qısa müddətdə nail ola bilərsən.
Bu zaman məndə miqrant qadınlara dəstək olacaq bir layihə reallaşdırmaq ideyası
yarandı. İdeyam olsa da, nədən və necə başlayacağımı tam mənada bilmirdim. Ailəvi
dostumuz olan azərbaycanlı investor Məmməd Kərimə müraciət etdim. İdeyamı eşidəndə
maraqlı olduğunu dedi. Mənə suallar verməyə başladı. Onun verdiyi hər sual mənə
nə etmək istədiyimi artıq tam müəyyənləşdirməkdə kömək etdi. M.Kərim hazırda
layihənin baş məsləhətçisidir. Layihənin mərhələlərinə keçid dövründə mütləq
onunla məsləhətləşirəm.
- Layihə hansı mərhələlərdən ibarətdir?
- Layihəni
3 mərhələyə bölmüşəm. Birinci mərhələ biznes quran, artıq uğur qazanan miqrant
qadınların həyat hekayələrini bölüşmələrini təşkil etmək idi. O qadınlar ki,
bizneslərini tanıtmağa ehtiyac yoxdur, artıq məşhurdur, amma uğur hekayələrini
heç kəs bilmirdi. Bunu ona görə etmək istəyirdim ki, yeni gələn miqrant
qadınlar uğurlu olanların da hansı əziyyətlərdən keçdiklərini görsünlər. Hər dəfə
yeni qadını müsahibə etdikcə burada miqrantların çox ağır yollardan keçdiyini
gördüm. Amma ələkdən keçən, dözümlülük göstərən, təslim olmayan, öz məqsədləri
üçün mübarizə aparanlar müəyyən müddət sonra uğur qazanırlar. İkinci mərhələdə
məqsəd biznes qurmuş, amma biznesi tanınmayan qadınlara kömək etməkdir. Onların
reklamını pulsuz təşkil edirik, həyat hekayələrini paylaşırıq. Məqsəd onların
biznesini tanıtmaq, müştəri cəlbində kömək etməkdir. Üçüncü mərhələdə isə
ideyası olan, lakin biznes qurmayan qadınları təlimatlandırmaq, mentorlarla əlaqə
yaratmalarına kömək etməyi planlaşdırmışıq. İşə cəmi 2 aydır başlamışıq, ona
görə 3-cü mərhələyə hələ ki start verməmişik. Layihənin hər üç mərhələsi təkrarlanandır.
Eyni zamanda, hər üç istiqamətdə fəaliyyətimiz olacaq.
- İki aylıq iş prosesi nə göstərir? Layihə uğurlu
alınırmı?
-
Biznesləri uğurlu olan qadınların həyat hekayələrini paylaşanda böyük rezonansa
səbəb oldu. Bu, həmin xanımların tanınması üçün də yaxşıdır. Düzdür, onlar öz ətrafında
tanınır, amma bizə qoşulmaqla həm də təşkilatın şəbəkəsində olan insanlar da onları
görürlər. Müştəri sahibkarın hansı çətinliklərdən keçərək bu işi qurduğunu biləndə
ona daha çox hörmət etmiş olur. Məsələn, ən son paylaşdığımız iranlı xanımın
hekayəsi 11000 nəfər tərəfindən oxundu və ona dəstək olmaq, təşəkkür etmək üçün
çoxlu sayda şəxsi müraciət edənlər oldu. Buna bənzər misallar çoxdur.
- Amerikada miqrant xanımlara dəstək olan başqa təşkilatlar
var, yoxsa bu ilkdir?
- Layihəni
reallaşdırmağa başlamazdan öncə belə bir işin olub-olmaması haqda müəyyən qədər
araşdırma apardım. Çünki olan bir şeyi təkrarlamaq o qədər də əhəmiyyət verməyəcəkdi.
Araşdırma nəticəsində bir neçə təşkilat qarşıma çıxdı, amma onlar fərqli
formada və istiqamətdə fəaliyyət göstərirlər. Konkret hansısa ölkə üçün nəzərdə
tutulanları olsa da, hamısını bir yerdə birləşdirən şəbəkə yoxdur.
- Azərbaycanlı xanımlardan bu layihəyə
qoşulanlar var?
- Həyat
hekayəsini paylaşdığım iki azərbaycanlı xanım var. Hər ikisi Amerikada biznes
qurublar. Eyni zamanda, Aygün Süleyman könüllü olaraq marketinq tərəfdən tövsiyələrini
verir. Layihə ideyası yaranandan bəri Məmməd bəydən sonra ideyanı paylaşdığım
ikinci şəxs məhz Aygün xanım idi. Hər hansı marketinq ideyası olanda birinci Məmməd
müəllimlə məsləhətləşirəm, sonra Aygünlə. Hər ikisi mənə çox faydalı məsləhətlər
və layihə üçün daha doğru istiqamətlər verir. Mən o məsləhətləri birləşdirib
yekun qərar formasında təqdim edirəm.
- Gəliri olmayan bir işə vaxt ayırmaq yorucu
olmur?
-
(Gülür) Könüllülük yoldaşımla canımızda-qanımızdadır. Hazırda bütün xərcləri
özüm qarşılayıram. Amma bir çox işlərdə mənə könüllü dəstək olan insanlar var.
Təşkilatın veb saytının yığılmasında Lənkəranda yaşayan Raiq Aliyev adlı tələbəm
kömək edir (Mən karyerama Lənkəranda müəllim olaraq başlamışam –A.Ə.). Amerika
ilə Azərbaycana arasında 12-13 saat fərqi var. O, Azərbaycanda gecə saat 2-3-ə
qədər oyaq qalıb mənə kömək edirdi, hətta indi də edir. İnsanların sənə
inandığını, təmənnasız kömək etdiklərini görəndə işin maddi tərəfini heç
düşünmürsən. Bu layihəni quranda da heç maddi gəliri fikirləşməmişdim. Həyat çox
qısadır, hər günümüz ömürdən gedir. Bəzən bizə elə gəlir ki, hər hansı bir
hadisə bir neçə gün öncə olub, amma sonra görürsən ki, sən heç hiss etmədən illər
keçib. Bizə bəxş olunmuş bu qısa həyatımızı dəyərli və faydalı yaşamağı vacib
bilirəm. Amerikadakı həyatımın boşa getməsini istəməzdim. Tanınmadan, heç bir
mövqeyi olmayan bir insan kimi həyatımı başa vurmaq istəməzdim. Heç olmasa 3-5,
bilmirəm bəlkə 50 nəfər desin ki, bu şəxs mənə ehtiyacım olan vaxt kömək edib,
həyatımda dönüş edəcək nələrəsə səbəb olub. Bilirsiniz, Amerikada qohum-əqrəba
olmadığı üçün yad insanlar artıq ən yaxın dosta çevrilir və əgər heç bir mənəvi
dəstəyi olmayan insanların həyatında müsbət dəyişiklik etməyi bacarırıqsa, niyə
də bunu əsirgəyək? Əsas məqsəd insanların həyatında dönüş etmək və yaşadığımız
cəmiyyətə - Amerika cəmiyyətinə fayda verməkdir.
- Hər işin maraqlı və çətin tərəfi olur. Miqrant
xanımlarla işləməyin maraqlı və çətin tərəfləri nələrdir?
-
Maraqlı tərəfi odur ki, hər dəfə çox maraqlı insanlarla tanış olursan. Hər
miqrant qadının həyat hekayəsini dinlədikcə iki-üç saat onun təsiri altında
oluram. Düşünürəm ki, insanlar burada nə qədər ağır yollardan keçirlər. Bu, mənim
üçün yeni təcrübə olur. Məsələn, bir xanımı müsahibə edəndə öyrəndim ki, o,
Amerikada 16 il yaşayıb, ailəsini, evini ziyarət edə bilməyib, xərçəng xəstəliyi
ilə mübarizə aparmalı olub, iş icazəsi olmadığı üçün çox ağır işlərdə çalışıb.
Belə hekayələri dinləmək nə qədər ağır olsa da, onları öyrənmək və paylaşmaq
bir təcrübədir. Sanki hər gün real hadisəyə əsaslanan bir yeni kitab oxuyursan.
Çətin tərəfi odur ki, rəsmi işin, ailə və xüsusilə 2 körpə uşağın olanda, üstəgəl
gündəlik ev qayğıları, vaxtı düzgün bölüşdürmək xüsusi bacarıq tələb edir. Bəzən
ailəvi harasa istirahətə gedirik, yolda "Femigrants”ın işləri ilə məşğul
oluram. Yoldaşım deyir ki, bu gün istirahət elə, ətrafa bax. Deyirəm ki,
çatanda orada istirahət edərəm, yolda vaxtımı dəyərləndirim və beləliklə təbiətin
gözəlliyindən və dincəlməkdən özümü "məhrum” etmiş oluram. Bir də yuxu cəhətdən
çətinliyi olur. Rəsmi iş rejimim olduğu üçün məcbur olub gecələr işləyirəm,
yuxumdan kəsirəm. Bəzən 2-3 həftə dalbadal gecələr çox işləyəndə 4-cü həftə
görürəm ki, artıq tab gətirə bilmirəm, bədənim çökür. Bu zaman bir gün hər şeydən
uzaqlaşıram, istirahət edirəm. Mənim üçüm istirahət sosial şəbəkələrdən və əlavə
layihələrdən uzaq olmaq deməkdir. Yəni, gündəlik qayğılar öz yerində qalır.
Sonrakı gün yenidən aktiv işə başlayıram. Vaxtı düzgün bölüşdürmək və istirahətindən
keçmək işin çətin tərəfləridir.
- Düşünürəm ki, bu işi görməyi sosial aktivliyinizi
təmin etməklə yanaşı, həm də daxilən çox istəyirsiniz. Çünki həvəslə
danışırsınız...
-
Amerikaya gəlməyimdə, burada yaşamağımda valideynlərimin böyük əməyi olub. Mən
Lənkəranda elə mühitdə böyümüşəm ki, o vaxt Amerikaya gəlib burada oxuyan
qızları o qədər də müsbət qarşılamırdılar. Mən Amerikaya təhsil üçün gəlmək istəyəndə
qohumlar valideynlərimə deyirdilər ki, qız uşağını niyə xarici ölkəyə göndərirsən,
filan. Hər iki valideynim təhsilli olduğu üçün cəmiyyətin reaksiyasını yaxına
buraxmadı. Atam həmişə deyirdi ki, qız gərək oxusun, heç kimdən asılı olmasın.
Bizim ailəmizdə xanıma verilən üstünlük bu layihəni yerinə yetirməyimdə müəyyən
qədər rol oynayıb. Əgər mən qadının cəmiyyətdə rolu olmayan bir ailədə böyüsəydim,
nəinki bu ideyanı reallaşdırmaq haqda düşünərdim, heç Amerikada ola bilməzdim.
Düzdür, hazırda hər iki valideynim rəhmət edib. Onlar bu uğurun canlı şahidi
olmasa da, düşünürəm ki, görürlər. Onların arzularını yerinə yetirmək mənim
üçün bir övlad borcudur.
- Gələcəkdə daha hansı işləri görməyi planlaşdırırsınız?
-
Planlar çoxdur, sadəcə realist biri olduğum üçün daha yaxın müddət ərzində nəzərdə
tutulan planları paylaşmağı üstün tuturam. Layihənin əsas məqsədi Amerikada
yaşayan immiqrant xanımlara biznes qurmaqda yardım etməkdir. Bu məqsəd ətrafında
şəbəkəmizi genişləndirmək və daha qlobal işlər görmək, ayihənin münasib
formatını Azərbaycanda həyata keçirtmək istərdim. Məsələn, regionda yaşayan
xanımlara dəstək olmaq üçün müştərək layihə etməyi də düşünürəm. Bir neçə nəfərlə
bu haqda danışmışam da. Sadəcə, maraqlı və konkret təklif
gəlmədiyi üçün hazırda bu iş yubanır. Pilot layihə kimi Lənkəranda yaşayan
xanımlara dəstək olmaq üçün layihə təkliflərinə açığam. Əgər uğurlu alınarsa,
digər regionlarda da layihəni genişləndirmək olar.
Aygün
Asimqızı