“Etiraf”dan doğan etiraf
Elə insanlar var ki, onların məziyyətlərini, vətəninə, millətinə
etdiyi xidmətin dəyərini demək üçün söz axtarışında acizlik çəkirsən. Mənim çoxdan tanıdığım tibb elmləri
doktoru, professor, gözəl həkim, cərrah Çərkəz Cəfərov haqqında neçə dəfə
yazmaq istəmişəm, amma onun mənəvi portretini yaratmaqda qələmimdən razı qalmamışam.
Təbiətdə olduğu kimi, görünür söz gülüstanının da öz baharı varmış. Bu
yaxınlarda özünün mənə avtoqrafla bağışladığı
"Etiraf” adlı kitabı sanki bu yazıya bir dəstək oldu. Əvvəlcə istərdim
ki, qəhrəmanımın özü haqqında oxuculara ətraflı
məlumat verim. Sonra isə müəllifin böyük qədirbilənliklə qələmə aldığı
"Etiraf”ın məzmunundan, mövzusundan, söylədiklərinin əhəmiyyətindən söz açım.
Çərkəz Cəfərov 1942-ci ildə Şərur
rayonunun Dəmirçi kəndində, sadə bir ailədə anadan olub. Orta məktəbi doğma kəndə
bitirdikdən sonra indiki Azərbaycan Dövlət Tibb Universitetində ali təhsil
alıb. Həkim kimi ilk əmək fəaliyyətinə 4
saylı Bakı şəhər kliniki xəstəxanasında başlayıb. Elmi işi ilə bağlı iki dəfə -
1971-ci və 1982-ci illərdə Rusiyaya ezam olunub. 1995-ci ildə tibb elmləri
doktoru kimi müsabiqə yolu ilə doğma universitetin ümumi cərrahlıq kafedrasına
müdir seçilib. Bu gün də işini ləyaqətlə
davam etdirir. 250-dən çox elmi əsərin, o cümlədən 2 dərsliyin, 2
monoqrafiyanın, 2 ixtiranın, 1 patentin, 5 səmərələşdirici təklifin müəllifi
olan Çərkəz Quliyevin rəhbərliyi altında onlarla namizədlik, doktorluq
dissertasiyası müdafiə edilib. Xəstələrə həkim məsuliyyəti, insanlıq həssaslığı,
özünəməxsus diqqət , qayğı ilə və təmənnasız yanaşması qəlblərdə böyük sevgi doğurub,
ona inamı artırıb. Çərkəz Quliyevin adı çəkiləndə onu tanıyanların çöhrəsində
razılığı əks etdirən xoş bir təbəssüm yaranır.
Sağlamlığımızın keşiyində fədakarlıq və ürəyinin
hökmü ilə dayanan bu ləyaqətli insanın kitabı da elə mənəviyyatının güzgüsüdür.
Azərbaycan tibb elminin inkişafında, tədrisində, kadrlar hazırlanmasında, eləcə
də ümumi cərrahlıq kafedrasının təşkilində böyük xidməti olan şəxsiyyətləri, müəllif
ehtiramla yad edərək, onları bir daha bizə tanıdır. "Unutma ki, unudulmayasan!”
deyiminə hər kəsin əməl etməsi çox vacibdir. Bu qədirbilənlik həyatimizin
devizinə çevrilsə, ömrün faydalı olmasından insan bir təsəlli tapar: həqiqətən
də yaxşılıq, mərhəmət, xeyirxahlıq unudulmur.
Tibb fakültəsi ötən əsrin 20-ci illərində Bakı Dövlət
Universitetinin nəzdində olub. Fakültənin ümumi cərrahlıq şöbəsinə də əvvəlcə
qeyri millətin nümayəndələri rəhbərlik
edib. Onları da ehtiramla
xatırlayan müəllif bu həkim-alimlər barəsində də oxuculara ətraflı məlumat
verib. F. K. Finkelşteya, A. İ. Okinşeviç kimi həkim-cərrahların adlarını hörmətlə
çəkən, onları minnətdarlıqla yad edən Çərkəz Cəfərov 1915-ci ildə Kiyev
Universitetinin tibb fakültəsini bitirmiş Əbülfət Talışinskinin, 1938-ci ildən
ömrünün sonuna kimi (1971-ci il) Azərbaycan
Tibb İnstitutunun ümumi cərrahlıq kafedrasının müdiri vəzifəsində çalışmış professor Zülfüqar Məmmədovun, həmin
kafedranın əməkdaşları Gülbala Qurbanovun, Rza Ələkbərovun, Aslan Tahirovun fəaliyyətlərindən
söz açaraq, onların bu sahədəki fədakarlıqlarından həmkar həssaslığı ilə məlumat verir.
Müəllif öz müəllimlərini də dərin hörmət hissi ilə
xatırlayır. Bu sırada Hüsniyyə Diyarova haqqındakı fikirləri maraqlı təsir
bağışlayır. Mahmud Bəhrami, Mustafa Əlikişiyev, Qəşəm Məmmədzadə və digər müəllimlərini
də məhəbbətlə yada salan Çərkəz Quliyevin bu kitabı əslində, bir
ensiklopediyadır. Ümumi cərrahlıq kafedrasının yarandığı gündən indiyə kimi
göstərdiyi fəaliyyət və onun qurucuları, əməkdaşları, rəhbərləri barəsində
geniş məlumat almaq mümkündür. Hətta bu kafedrada nə vaxtsa çalışmış erməni həkimin
də adı çəkilir. Doğrudur, mən bunu təqdir etmirəm, amma bir müəllif kimi onun
öz haqqıdır. Görünür ki, biz həmişə
humanistliyimizə, vicdanımıza sadiqik. Bir də biz heç zaman həqiqəti
gizlətmirik. Əlbəttə, bu da şərtdir ki, ensiklopedik mahiyyət daşıyan kitabın
da hazırlanmasının öz cəhətləri və tələbləri
var.
"Təhsil” nəşriyyatında çap edilmiş bu kitabın
missiyası qaneedicidir. Tibb elmləri doktoru Çərkəz Cəfərova bir daha təşəkkürlər ki, o böyük bir işə müəlliflik
edib. Məsuliyyət və həssaslıqla oxucusunun diqqətini sağlamlığımızın keşiyində
dayanmış və bu gün də bu işi ləyaqətlə davam etdirən ağxalatlıların müqəddəs
bir amalına yönəldib. Həkimin təkcə xalatı deyil, mənəviyyatı və daxili aləmi də
ağappaq olmalıdır. Yaxşı ki, bizim belə həkimlərimiz çoxdur. Elə bu müqəddəs
istəklə də, biz Azərbaycanda tibb elmimizin inkişafında, tədrisində, kadrların
hazırlanmasında böyük rolu olan Azərbaycan Tibb Universitetinin ümumi cərrahlıq
kafedrasının təşkili və inkişaf tarixini işıqlandıran "Etiraf” adlı kitabı maraqla oxuduq. Yəqin ki, bizim
etiraflarımız da həm müəllifi, həm də
oxucuları qane edəcəkdir.
Burada professor Çərkəz Cəfərovla bağlı bir xatirəni
də yada salmağı özümə borc bilirəm. O, Azərbaycanın tanınmış şairi və görkəmli
publisisti Cavad Cavadlının kürəkənidir.
Mən on beş il bu unudulmaz şəxsiyyətlə
bir redaksiyada - "Azərbaycan müəllimi” qəzetində çalışmışam.
Cavad müəllim mənim şöbə müdirim
olub. Həmişə istedadlı gənclərə xüsusi qayğı göstərərdi. Heç unutmuram,
yaxın rəfiqəmin anası ağır xəstələnmişdi. Cərrahiyyə əməliyyatı üçün maddi imkan tələb olunurdu. Mənim kədərli
olduğumu sezən Cavad Cavadlı ovqatımla maraqlananda rəfiqəmin vəziyyətini ona danışdım.
Dərhal kiməsə zəng edəndən sonra mənə dedi : "Qadını mütləq Çərkəz həkimin
yanına aparın, qızım Jalənin həyat yoldaşıdır. Bacarıqlı cərrah və dürüst
insandır. Rəfiqənə də de ki , narahat olmasın. Qara qəpiyi də çıxmayacaq.” Həqiqətən
də taleyin dolaylarında həyat yoldaşını itirərək balalarını yetimliklə böyüdüb,
ərsəyə çatdıran o qadını - biçarə ananı Çərkəz Cəfərov ölümdən xilas etdi. Mən
ilk dəfə idi ki, bu dərəcədə təmənnasız və mərdliklə xəstəsinin aylarla
qayğısını çəkən həkim görürdüm. İndi o
illərdən bir qərinəyəcən vaxt keçib,
amma əsil həkim olan və bu peşəsinə insanlığı ilə şərafət gətirən Çərkəz Cəfərovun mərdliyini unutmamışam . Bu da mənim etirafım...
Flora XƏLİLZADƏ,
əməkdar jurnalist
əməkdar jurnalist