Ermənistan yenə Avropaya tərəf boylanır
10 gündən sonra Brüsseldə keçiriləcək "Şərq tərəfdaşlığı” sammiti iki
aspekti ilə diqqət çəkir. Birinci məsələ odur ki, Belarus prezidenti Aleksandr
Lukaşenko tədbirə dəvət olunacaqmı? Əgər dəvət baş tutacaqsa, onda bu, Avropanın
artıq Lukaşenkoya vurduğu "Avropanın sonuncu diktatoru” damğasını götürdüyü
anlamına gələcək. Lakin məsələ ondadır ki, Belarusda elə də ciddi dəyişikliklər
baş tutmayıb. Qərb mediası yazır ki, ikinci məsələ daha mürəkkəbdir. Söhbət
Ermənistan və Aİ arasında geniş tərəfdaşlıq sazişinin imzalanmasından gedir.
Özü də Yerevanın bu sayca ikinci şansıdır. Birinci cəhd 2013-cü ildə yekunlaşıb.
O zaman Serj Sarkisyan Moskvaya səfərindən dərhal sonra bəyan etdi ki,
Ermənistan Avrasiya İqtisadi İttifaqına (Aİİ) üstünlük verir. Onun belə bir
bəyanat verəcəyi gözlənilən idi. Lakin erməni xisləti burada da özünü büruzə
verdi. Rəsmi Yerevan bəyan etdi ki, "Şərq tərəfdaşlığı”ndan birdəfəlik imtina
etmir. Lakin böyük ümidlərlə Rusiyanın himayəsi altında qurulan Avrasiya
İqtisadi İttifaqına üzv olan ermənilərin arzuları puç oldu. Belə ki, Sarkisyan
hökuməti gözləyirdi ki, ölkəyə rus kapitalının axını güclənəcək, investisiyalar
artacaq. Lakin bunun əksi yaşandı. Öz canının hayında olan ruslar nəinki bu
ölkəyə yardım əlini uzatdı, əksinə, yardımların miqdarını azaltdı. Bu səbəbdən
də ermənilər yenə də üzlərini Avropaya tutmağa can atırlar.
Ermənistan Rusiya ilə
anlaşıb
Neçə müddətdir ki, erməni
tərəfi fəxrlə bəyan edir ki, Avropa İttifaqı ilə Assosiativ sazişi imzalamaq
üçün bütün şərtləri yerinə yetirib. Rusiya mediası da yazır ki, Ermənistan MDB
məkanında əsas inteqrasiya layihəsi olan Avrasiya İqtisadi İttifaqının
üzvlərinin biganəliyindən inciyib. Onun inteqrasiya axtarışlarına Minsk və
Astana tərəfindən lazımı diqqət yetirilmədi. Daha çox da Astana Yerevanın
quruma üzvlüyünə qarşı çıxıb. İndi isə vəziyyət belədir ki, Moskva Yerevanın
Avropaya inteqrasiya "uğurlarından” narahat olmağa başlayıb. Artıq yeni saziş
hazırdır. Rusiyanın buna reaksiyası hələ ki, bəlli deyil. Ola bilsin, erməni
rəhbərliyi Moskvaya etdiyi çoxsaylı səfərlərin gedişində qarşı tərəfi inandıra
bilib. Əks halda, Rusiya buna razılıq verməzdi. Əgər noyabrın 24-də sazişin
imzalanması baş tutarsa, onda Ermənistan rusiyaayönümlü KTMT və Aİİ üzvü kimi
Aİ ilə çərçivə sazişi imzalayan ilk ölkə olacaq. Rusiya mediası yazır ki, saziş
bir halda baş tutmaya bilər – Moskva onun Cənubi Qafqazdakı maraqlarına zidd
olacağını bildirərsə. "Nezavisimaya qazeta”nın analitikləri dərhal Dağlıq
Qarabağ məsələsini qabardırlar. Bununla da açıq şəkildə Ermənistana qarşı hər
hansı təzyiq göstərilə biləcəyini qeyd ediblər. Ermənistanda isə ümid edirlər
ki, Avropa İttifaqı onlarla sazişi imzalayacaq.
Avropa obyektiv olacaq,
yoxsa xristian təəssübkeşliyini əsas götürəcək?
Yeri gəlmişkən, erməni tərəfi həm də dünyaya car çəkərək Azərbaycanın
həyata keçirdiyi irimiqyaslı layihələrin onu izolə etdiyini qabardır. Yəqin ki,
avropalı dostları da xristian təəssübkeşliyindən çıxış edərək ona "yox”
deməyəcəklər. Lakin məsələ ondadır ki, Avropa uzun müddətdir ki, Ermənistanla
əməkdaşlıq üçün mühüm bir şərtin yerinə yetirilməsini tələb edir. Söhbət
Metsamor AES-dən gedir. Avropa bu stansiyanı ətraf aləm üçün ciddi təhlükə
mənbəyi adlandıraraq, onun bağlanmasını tələb edir. Hətta bunun üçün Ermənistana
100 milyon avro təklif etsə də, ermənilər razılaşmırlar. Bəyan edirlər ki, bu
stansiya onların enerji tələbatını ödəmək üçün əvəzsizdir. Ümid etmək olar ki,
Avropa ailəsi bədnam və işğalçı dövlət statusuna malik Ermənistanla saziş
imzalamaq istəyindən əl çəkəcək. Aİ ondan üst qurum olan BMT Təhlükəsizlik
Şurasının işğalçı Ermənistanın Azərbaycan torpaqlarından çıxarılması barədə
məlum qətnamələrinə nəzər salacaq. Əks halda, özünün qərəzli və erməni
təəssübkeşi obrazını daha da möhkəmlətmiş olacaq.
"LeMonde
Diplomatique”: "Metsamor – daha bir Çernobıl”
Metsamordan söz düşmüşkən, Avropanın nüfuzlu nəşrləri bu stansiya ilə
bağlı ardıcıl reportaj və məqalələr dərc etməkdə davam edir. Bu dəfə Fransanın
"LeMonde Diplomatique” nəşri "Metsamor – daha bir Çernobıl” başlıqlı
məqalə dərc edib. Müəllif yazır ki, Çernobıl və Fukusimadan sonra dünya birliyi
hələ də dərs götürməyib. Stansiya ətrafında insanların qorxu içində
yaşadıqları, onların yeni zəlzələnin baş verə biləcəyindən necə
ehtiyatlandıqları vurğulanır. "Bu ətrafda vulkan ocaqları mövcuddur. Stansiya
seysmik zonada, Ərəbistan və Avrasiya geoloji ərazisində inşa edilib. 1989-cu
ildə zəlzələ baş verdikdə stansiya bağlanılsa da, 1991-ci ildə Ermənistan
enerjiyə tələbat hiss edildiyi bəhanə edilərək onu yenidən işlətməyə başladı.
1995-ci ildə isə hakimiyyət ikinci reaktoru işə salmaq qərarını verdi ki, bu da
ətraf ölkələrdə ciddi narazılığa səbəb oldu. Bu stansiya əvvəlki tək bütün
Avropa üçün təhlükə mənbəyidir”, - deyə qəzet əraziyə baş çəkən Avropa İttifaqı
nümayəndəsinə istinadən yazır. Aİ-nin xarici əlaqələr xidmətindən Şaron Zarb
bildirir ki, stansiyanın dərhal qapadılması prioritet olaraq qalır. Müəllif
yazır ki, yerli qeyri-hökumət təşkilatları dəfələrlə stansiyanın necə təhlükəli
olması barədə hakimiyyət və beynəlxalq qurumlar qarşısında məsələ qaldırıblar. Yeri
gəlmişkən, "LeMonde Diplomatique”nin əməkdaşı stansiyanın içinə girməyə müvəffəq
olub. Stansiyanın rəhbəri jurnalisti inandırmağa çalışıb ki, burada
təhlükəsizlik qaydalarına güclü şəkildə əməl olunur. Müəllif köhnə blokların bərbad vəziyyətdə olduğunu
yazır. İkinci blokun birincinin analoqu olduğunu, reaktor ətrafında germetik
buludun mövcud olmadığını vurğulayıb. Direktor Movses Vardanyan bildirib ki,
onun inşası mümkün deyil. Jurnalist məqaləsində nüvə tullantılarının saxlanması
problemindən də danışıb: "Təcrübə göstərir ki, tullantını 50 il saxlamaq olar,
lakin artıq bir neçə ildən sonra problemlər ortaya çıxa bilər”. Stansiyanın
rəhbəri jurnalisti inandırmağa çalışıb ki, hökumət 300 il üçün nəzərdə tutulan
tullantı yeri ilə bağlı layihə üzərində iş aparır. Jurnalist stansiyanın
təhlükəlilik dərəcəsi ilə bağlı MAQATE rəhbərliyindən mövqe öyrənməyə çalışsa
da, müvafiq cavab ala bilməyib.
1992-ci ildə hazırlanan
hesabat gizlədilir
Ən dəhşətlisi isə stansiya ətrafında yaşayan insanların şikəst
uşaqlarının dünyaya gəlmələridir. Bu faktı qəzetə Armavirin inkişafı üzrə
Mərkəzin rəhbəri Naira Arakelyan bildirib. Rəsmilər bu xəstəliklərin irsi
olduğunu iddia etsələr də, qarşı tərəf bunu təkzib edir. Yerevanın sabiq meri,
prezidentin keçmiş müşaviri Vaaq Xaçatryan da narahatdır. O bildirib ki, bu
günlərdə onun stansiyada çalışan cavan dostu vəfat edib. O da bunu stansiyanın
işi ilə əlaqələndirir. Qeyd edilir ki, bir neçə il bundan əvvəl stansiyada olan
yapon mütəxəssisləri gördüklərindən təəccübləniblər. Onlar təhlükəsizlik
qaydalarının acınacaqlı halda olduğunu vurğulayıblar. Bundan əlavə, zəlzələ
təhlükəsinin ciddi faktor olduğu xüsusi qeyd edilib. Ermənistan Yaşıllar
İttifaqının rəhbəri Akob Sanasaryan bildirir ki, hökumət ictimaiyyətdən 1992-ci
ildə hazırlanan hesabatı gizlədir. Bu hesabat isə dörd tədqiqat institutu
tərəfindən hazırlanıb.
Qəzetin əməkdaşı sonda belə bir qənaətə gəlir ki, təhlükəyə
baxmayaraq, Ermənistan nüvə energetikasından imtina etməyə tələsmir.
Azər NURİYEV