“Ermənilərin məkrli planları baş tutmayıb”
Ermənistan silahlı qüvvələri son vaxtlar silsilə təxribatlar
törətməklə, mövqelərimizə soxulmağa cəhdlər etməklə cəbhəboyu vəziyyəti yenidən
gərginləşdirib. Artıq bir neçə gündür ki, düşmən iriçaplı silahlardan,
minaatanlardan, eləcə də ağır texnikadan, artilleriyadan mövqelərimizi atəşə
tutur. Təbii ki, erməni silahlı birləşmələrinin bütün təxribat cəhdlərinin
qarşısı hərbçilərimiz tərəfindən alınır, düşmən cavab atəşi ilə susdurulur. Ermənistan
hərbçilərinə sarsıdıcı zərbə vurularkən Silahlı Qüvvələrimiz itkisiz də
keçinmir. Düşmən tərəfi isə hər vasitə ilə itkilərinin sayını gizlətməyə, guya
Azərbaycan hərbçilərinin hücuma keçməsi, onların isə müdafiə olunması, bu səbəbdən
də yalnız milli ordumuzun şəhid verməsini nümayiş etdirmək istəyir. Cəbhəboyu
yenidən erməni təxribatlarının törədilməsi, rəsmi İrəvanın bu addımının
arxasında dayanan məqsəd, Ermənistan və İran prezidentlərinin Rusiyaya gözlənilən
səfərləri, Türkiyə dövlət başçısının Qarabağ çağırışı və digər məsələlərlə
bağlı "Kaspi”nin suallarını millət vəkili, politoloq Rasim Musabəyovcavablandırır.
- Rasim müəllim,
cəbhəboyu erməni təxribatlarının artmasına səbəb nədir?
- Ermənistan-Azərbaycan cəbhə xəttində vəziyyətin gərginləşməsini
bir neçə amillə əlaqələndirmək olar. Əvvəla, Ermənistan tərəfi təmas xəttini əbədiləşdirmək
və oraya beynəlxalq müşahidəçiləri yerləşdirmək, həmçinin monitorinqlər təşkil
etmək istəyir. Belə bir addım atmaqla onlar bununla mövcud status-kvonu qoruyub
saxlamaq, arxayınlaşmaq istəyirlər ki, işğal altındakı torpaqlarımızdan geri çəkilməyəcəklər.
Bir növ təzyiqlərdən özlərini sığortalamaq istəyirlər. Çünki Azərbaycanın daimi
təzyiqi altında olmağa tab gətirə bilmirlər. Azərbaycan rəsmiləri danışıqlar
prosesində qətiyyətlə erməni qoşunlarının işğal edilmiş ərazilərimizi tərk etməli
olduğunu bildiriblər. Bununla da ermənilərin məkrli planları baş tutmayıb. Azərbaycan
tərəfi birmənalı şəkildə bəyan edir ki, yalnız işğala son qoyulduqdan sonra bölgəyə
müşahidəçi gələ bilər. Əks təqdirdə Azərbaycan ora heç kimi buraxmaq niyyətində
deyil. Erməni tərəfi də cəbhə xəttində vəziyyəti gərginləşdirməklə, Minsk
qrupunun həmsədr dövlətlərinin Azərbaycana təzyiq göstərməsinə, nəticədə bölgəyə
beynəlxalq müşahidəçilərin və sairin yerləşdirilməsinə nail olmaq istəyir. Digər
tərəfdən, artıq hər kəsə bəllidir ki, Ermənistanda aprel ayında parlament
seçkiləri keçiriləcək. Bu seçkilər nəticəsində Ermənistan parlamentli
respublikaya keçəcək, prezidentin əksər səlahiyyətləri baş nazir və qanunverici
orqan arasında bölünəcək. Bu seçkilər hakimiyyət məsələsini həll edəcək. Ancaq
məsələ burasındadır ki, hazırkı prezident Serj Sarkisyanın komandası bu seçkiyə
məğlub şəkildə qoşulub. Birincisi ona görə ki, Sarkisyan hakimiyyəti xalqa sosial-iqtisadi
baxımdan hansısa bir müsbət nəticələr təqdim edə bilməyib. İkincisi isə Azərbaycan
Ordusunun ötən ilin aprelində cəbhə xəttində düşmənə sarsıdıcı zərbə vurması,
işğal altındakı bir sıra ərazilərə, o cümlədən strateji yüksəkliklərə nəzarəti
təkrar bərpa etməsidir. Bununla Ermənistan hakimiyyətinin öz silahlı qüvvələri
haqqında indiyə qədər yaratdığı mif dağılıb. Bir sözlə, aprel döyüşlərindən də ermənilər,
əsasən də Sarkisyan hakimiyyəti məğlub çıxıb. Məhz bu amillərə görə prezident
Sarkisyan cəbhə xəttində təxribatların törədilməsi ilə hansısa bir üstünlük
qazanmağa, imkan olarsa, aprel döyüşlərində itirdikləri mövqeləri geri
qaytarmağa çalışırlar. Sarkisyan bu təxribatlar vasitəsilə Azərbaycana mümkün qədər
zərər verdirə bilsəydi öz əhalisində, xalqında bir az əhval-ruhiyyə artıracaqdı.
Amma onların bu istək və arzuları həyata keçə bilmir, cəbhə xəttində hər dəfə
törətdikləri təxribata görə daha sarsıdıcı zərbə alaraq geri çəkilirlər. Ancaq
bunlarla yanaşı, cəbhəboyu təxribatların törədilməsində Rusiyanın müəyyən dairələrinin
Azərbaycana təzyiq göstərmək məqsədini də istisna etmirəm. Çünki Cənub Qaz Dəhlizi
layihəsi və bu layihəyə beynəlxalq dəstəyin verilməsindən sonra Rusiyada müəyyən
narahatlıqların yaşanması da məlumdur. Lakin cəbhədə təxribatların törədilməsinə
əsas amil bir qədər əvvəl qeyd etdiyim birinci və ikinci məsələlərdir.
- Müşahidələrimiz
əsasında onu deyə bilərik ki, cəbhədəki təxribatların qarşısını alarkən şəhid
olan hərbçilərimizin kimliyi barədə məlumat verilsə də qarşı tərəf öz itkilərini
öz xalqından gizlədir. Rəsmi İrəvanın bu davranışı nədən irəli gəlir?
- Ermənistan mətbuatında da cəbhə xəttində baş verən
gərginlik zamanı həlak olanların adları açıqlanır. Amma təbii ki, bütün itkilər
barədə birdən, tam təfərrüatı ilə məlumat verilmir, cəmiyyətdən gizlədilir.
Çünki bu, Sarkisyan hakimiyyəti üçün sərfəli deyil. Burada söhbət yalnız məhv
edilən muzdlu döyüşçülərdən getmir. Ermənistan vətəndaşı olan və cəbhədə
öldürülən əsgərlərin də adlarını tam açıqlamırlar. Həmin meyitləri morqlarda
gizlədir, sonra isə zamanla bir-bir çıxarıb ictimaiyyətə məlumat verirlər. Guya
ki, hər gün baş verən atəşkəs pozulması zamanı bir-iki nəfər həlak olub. Bu bir
neçə gün ərzində həlak olan erməni hərbçilərinin adlarının hamısının birdən
açıqlanması Ermənistan üçün növbəti zərbə olar, cəmiyyətdə ruh düşkünlüyünü,
hakimiyyətə qarşı narazılığı daha da artıra bilər.
- Cəbhədəki təxribatlar
nisbətən səngiyəndən sonra Ermənistan tərəfi əsassız olaraq daha bir iddia irəli
sürdülər ki, guya qoşunlarının qarşıdurma xəttində keçirilən monitorinq zamanı
Azərbaycan tərəfi ATƏT-in missiyasını ön mövqelərə çıxarmayıb. Ermənilərin belə
böhtan xarakterli yalan məlumatlarla beynəlxalq qurumları şantaj etmək, onların
fəaliyyətinə kölgə salmaq və etimadına xələl gətirmək məqsədinin arxasında nə
dayanır?
- Ermənistanın beynəlxalq aləmi, eləcə də böyük
dövlətləri şantaj etmək üçün gücü yoxdur, yalnız "dayıları” var. Son bir neçə
gündə atəşkəsi pozmalarına rəğmən hər hansı uğur, nəticə əldə edə bilmədiklərindən,
indi də belə yalan məlumatlarla öz təbliğatlarını aparmaq istəyiblər. Məsələ
burasındadır ki, bəlli dairələr nə Ermənistana "hə” deyə bilmirlər, nə də
balansı pozmamaq üçün Azərbaycanın haqlı tələblərini də dəstəkləmirlər.
- Martın 14-də
Ermənistan prezidenti Serj Sarkisyanın Rusiyaya iki günlük səfər edəcəyi gözlənilir.
Bu görüşdə Vladimir Putinlə ikitərəfli əməkdaşlıq məsələləri ilə bərabər Dağlıq
Qarabağ münaqişəsi zonasındakı son vəziyyətin müzakirə olunacağı da ehtimal
edilir. Bu müzakirələrlə bağlı nəsə gözləməyə dəyərmi?
- İnanmıram ki, bu səfərdə Dağlıq Qarabağ məsələsi
ilə bağlı hər hansı ciddi gəlişmə olsun, yaxud Sarkisyana təzyiq edilsin.
Bunlar ora-bura vurnuxub pul istəyirlər. Ermənistan prezidenti əvvəl Brüsselə
getdi yalvardı, pul istədi. İndi də bu niyyətlə Rusiyaya gedəcək. Çünki
iqtisadi baxımdan Ermənistanın hər hansı perspektivi yoxdur. Bununla yanaşı,
Sarkisyanın Rusiya səfəri öz hakimiyyət məsələsini həll etməyə hesablanıb. Ola
bilsin Kremldən dəstək alsın, yaxud Moskvanın alternativ namizədi də ola bilər.
Onu da nəzərdən qaçırmaq olmaz ki, Sarkisyan komandası məhz Dağlıq Qarabağ
problemindən spekulyasiya edərək hakimiyyətə gəlib. Bu baxımdan Qarabağ məsələsi
onlar üçün əhəmiyyət daşıyır.
- Mart ayının
sonlarında İran İslam Respublikasının prezidenti Həsən Ruhaninin də Rusiyaya səfər
edəcəyi barədə məlumatlar var. Rusiyanın İrandakı səfirinin mediaya
açıqlamasına görə, bu səfər zamanı prezidentlər Əfqanıstandakı vəziyyəti, Xəzər
dənizi ilə bağlıməsələləri, həmçinin Dağlıq Qarabağ münaqişəsi kimi
regional problemləri müzakirə edəcəklər. Sizcə, Dağlıq Qarabağ münaqişəsinin
beynəlxalq hüququn prinsipləri, Azərbaycanın ərazi bütövlüyü çərçivəsində həll
olunması üçün İran ciddi təsiredici rol oynaya bilərmi?
- Bu vaxta qədər İran ən yaxşı halda Dağlıq Qarabağ
probleminin sülh yolu ilə həlli barədə aparılan danışıqlar barədə yalnız məlumatlandırılırdı.
Rəsmi Tehran danışıqlar prosesində bilavasitə iştirakçı ola bilməz. İran
ATƏT-in üzvü deyil, Minsk qrupuna daxil edilməyib. Ona görə də İranın bu
danışıqlarda yeri yoxdur. Ancaq sərhədyanı dövlət kimi onun da regionda öz
maraqları, rolu var. Bu səbəbdən danışıqlar prosesi ilə bağlı məlumatlandırılır.
İran prezidentinin səfərindən sonra Türkiyə dövlət başçısının, Azərbaycan
xarici işlər nazirinin də Moskvaya gedəcəyi gözlənilir. Fərz edirəm ki, İran və
Rusiya prezidentlərinin görüşündə Dağlıq Qarabağ problemi bilavasitə müzakirə
olunmasa da, buna diqqət yetiriləcəyini gözləmək olar. Biz çox istərdik Dağlıq
Qarabağ problemi barədə orada da ciddi müzakirə aparılsın və anlasınlar ki,
münaqişə indiki vəziyyətdə qaldığı halda, status-kvo dəyişməyəcəyi təqdirdə
regionda böyük bir müharibə yenidən alovlana bilər. Bu münaqişə ətrafında yeni
müharibə başlayarsa, onu lokal şəkildə saxlamaq da qeyri-mümkün ola bilər. Bu
baxımdan Rusiya və İran prezidentlərinin görüşündə münaqişəyə dair müzakirələrin
aparılmasını, ermənilərin "ağıllandırılması” üçün hər hansı səylərin göstərilməsini
arzu edərdik. Təəssüf ki, indiyə qədər bu istiqamətdə edilən səylər yarımçıq
qalıb, nəticə verməyib.
- Bu günlərdə
Pakistanda İqtisadi Əməkdaşlıq Təşkilatının (İƏT) növbəti zirvə görüşü
keçirildi. Türkiyə prezidenti Rəcəb Tayyib Ərdoğan ölkə başçıları səviyyəsində
təşkil olunan zirvə görüşündə çıxış edərkən Dağlıq Qarabağ probleminə də
toxunub. O, Minsk qrupunun bu münaqişəni həll edə bilmədiyini diqqətə
çatdıraraq deyib ki, öz problemlərimizi özümüz həll etmək məcburiyyətindəyik.
- Yalnız adlarını qeyd etdiyiniz təşkilat çərçivəsində
hər hansı qətiyyətli addımın atılması və bununla da Dağlıq Qarabağ probleminin
həll olunması inandırıcı deyil. Heç bu qətiyyətli addımın atılacağı da
inandırıcı deyil. Amma həmrəylik nümayiş olunarsa, hansısa nəticəni gözləməyə dəyər.
Söhbət qətnamələr və sair sənədlər səviyyəsində hansısa münasibətin ifadə
olunmasından getmir. Misal üçün, Pakistan və Türkiyə açıq şəkildə bəyanat
veriblər ki, Ermənistan Azərbaycan torpaqlarından çəkilməyincə, işğala son
qoymayınca bu dövlətlə münasibətlər qurulmayacaq. Belə bir qətiyyətli addımı
postsovet məkanında Özbəkistan da atıb, prinsipial mövqe nümayiş etdirib. Digər
İslam ölkələri də Azərbaycana dəstəyini yalnız sözdə deyil, əməldə də nümayiş
etdirsələr bunun Dağlıq Qarabağ münaqişəsinin həllinə müəyyən təsiri ola bilərdi.
Rufik
İSMAYILOV