Ərazi yox, yaşıllıq da az
Mütəxəssislər
Bakıda yaşıllıq sahəsinin artırılmasına
mane olan faktorların çox olduğunu deyirlər
"Bu gün Bakı şəhərində yaşıllıq sahəsi azdır. Şəhərin
yaşıllıq sahəsinin artırılması üçün son illər ərzində işlər görülsə də, bu, hələ
norma çərçivəsində deyil. Hər hansı şəhərin 33 faizi yaşıllıqdırsa, bu, qəbul
olunmuş norma sayılır. Amma bu gün bizim yaşıllıq sahələrimiz azdır. Bu sahələrin
artırılması lazımdır".
Bunu Ekologiya və Təbii Sərvətlər Nazirliyi (ETSN) Dövlət Ekoloji Ekspertiza Agentliyinin rəisi Mirsalam Qənbərov "Ekspert saatı” proqramında deyib.
Əslində, şəhərə nəzər yetirəndə qeyd edilən fikirlərin əyani şahidi olmaq mümkündür. Tez-tez "Ağacəkmə aksiyası həyata keçirildi” tipli xəbərlərə də rast gəlirik, yaşıllaşdırma işləri ilə bağlı məlumatlara da… Yəni bu kimi işlər görülür, bəs problemin istənilən səviyyədə həll olunmamağının səbəbi nədir? Yaşıllıqların salınması üçün müvafiq ərazi kifayət qədər varmı, yoxsa elə problemlərdən biri də budur?
"Xüsusi
qorunma olmasa…”
Coğrafiya
elmləri doktoru Çingiz İsmayılov bildirdi
ki, böyük şəhərlər üçün yaşıllıq təsərrüfatı xüsusi önəm kəsb edir: "Norma
belədir ki, ərazinin heç olmasa təxminən üçdə biri yaşıl örtüklü olmalıdır. Bu,
böyük şəhərlər üçün çox vacibdir. Çünki böyük şəhərlərdə sənaye, nəqliyyat
ətraf mühitin, havanın çirklənməsində böyük rol oynayır. Bu səbəbdən, şəhərin
havasının sağlamlaşdırılmasında yaşıllıqlar vacibdir. Bunlar parklar, meşə
zolaqlarıdır”.
Ç.İsmayılovun sözlərinə görə, Bakının iqlim
şəraitinə uyğun yaşıllıq təsərrüfatı qurulmalıdır, əks halda görülən işlər
nəticəsiz qala bilər: "Bakı digər şəhərlərdən fərqli olaraq yarımsəhra
zonasındadır. Ona görə, burda bitkilərin becərilməsi, bitirilməsi, bitməsi və
onların qorunması üçün digər şəhərlərlə müqayisədə daha ağır iqlim şəraiti
vardır. Heç də bütün yaşıllıqlar bu iqlim üçün uyğun deyil. Eldar şamı, zeytun
ağacı, cürbəcür yolkalar bu iqlim şəraitinə daha münasibdir. Uyğun ağaclar
əkilirsə, bu zaman yaxşı qulluq edilməlidir. Daim suvarmaq tələb olunur. Bu da
əlavə xərclərdir. Xüsusi qorunma olmasa, yaradılan da tez sıradan çıxacaq.
Burda xüsusi nəzarət olmalı, monitorinqlər aparılmalıdır. Ancaq aparılmır, buna
görə də bu çatışmazlıqlar bizdə öz əksini tapır. Yaşıllıqların qorunması, bərpa
edilməsi, yeni zolaqların yaradılmasında Bakı şəhərinin fərdi xüsusiyyətləri
təhlil olunmalı və buna əsasən iş görülməlidir. Ümumi qəbul olunmuş
göstəricilər baxımından yanaşıb iş görmək olmaz”."Bakıdakı
ağacların 10-20 faizi çoxdan kəsilməlidir”
Ç.İsmayılovun sözlərinə görə, tikinti işləri
aparılarkən yaşıllıqla bağlı normalar xüsusi nəzərə alınmalıdır: "Şəhərlərdə
yeni və daha çox bina tikilirsə, bu da yaşıllıq zonalarının azalmasına təsir
göstərir. Çünki tikinti gedən ərazidə hansısa ağac növləri qırılır. Digər tərəfdən,
tikinti normalarında da yaşıllıqla bağlı əks olunan qaydalar var. Hər hansı
çoxmərtəbəli bina inşa edilirsə, onun üçün yaşıllıq zonası da nəzərə
alınmalıdır. Orda park olmalı, vətəndaşlar, uşaqlar üçün istirahət zonası
yaradılmalıdır. Bunlara riayət olunması vacibdir. Bəs nə dərəcədə riayət
olunur? Bakıda hər bir layihəni Bakı Şəhər İcra Hakimiyyətinin baş arxitektoru
təsdiq edir. Layihə təsdiq olunanda, normativlərə görə binalararası məsafə,
yerləşdiyi ərazi, yaşıllıq və s. nəzərə alınmalıdır. Yəni qanunvericilik
formasında hər detal nəzərə alınıb, amma söhbət ona nə dərəcədə riayət olunması
ilə bağlıdır”.
Ç.İsmayılov bildirdi ki, Bakı şəhərində yaşıllıq
təsərrüfatına nəzarət səviyyəsi də yaxşı deyil: "Yaşıllıq təsərrüfatı nəzarətdə
olmalı, mütəmadi şəkildə işlər görülməlidir. Məsələn, binalar arasındakı
ağaclara gedib baxın. Onların 10-20 faizi çoxdan kəsilməlidir. Quruyub durur,
amma kəsmirlər. Elə bil nə vaxt yıxılacağını, nəsə qəza yaradacağını
gözləyirlər. Yaz ayları gəlir və hansı məhəllədə, binaların arasında ağaclara
qulluqla bağlı iş aparıldığını görmürsünüz? Hansı köhnə, qurumuş ağaclar
kəsilir? Heç nə edilmir və qurumuş ağaclar da yaşıllıq fondu adı ilə gedir.
Qeyd olunan rəsmi yaşıllıqlar sahəsinin 10-20 faizi qurumuş ağaclardır.
Kəsilməli və yerinə yenisi əkilməlidir”.
"33
faiz yaşıllığa nail olmaq mümkün deyil”
Ekoloq
Samir İsayev bildirdi ki, hər şəhərin iqliminə əsasən
abadlaşdırma, yaşıllaşdırma dərəcəsi olur: "Dünyanın heç bir yerində "Şəhərin
33 faizi yaşıllıq olmalıdır” kimi norma qoyulmayıb. Məsələn, Ər-Riyada belə
norma qoya bilməzsiniz. Hər şəhərin iqliminə görə abadlaşdırılma, yaşıllaşdırma
dərəcəsi olur. Burada əsas hədəf yaşıllıq deyil, səhər sakinlərinin istirahəti
üçün ərazilərin olmasıdır. Bu, qazon, kol-kos, yaşıllıq, yaxud göl ola bilər.
Müxtəlif formalardan insanların dincəlməsi üçün şərait qurmaq lazımdır. Təbii
ki burda yaşıllaşma norması da nəzərdə tutulur. Yaşıllaşdırma məsələsi Şəhərsalmavə TikintiMəcəlləsində əks olunub. Bina tikilən zaman onun
yanında abadlaşdırılma, yaşıllaşma üçün də sahə ayrılmalıdır”.
S.İsayev bildirdi ki, Bakıda 33 faiz yaşıllığa nail
olmaq mümkün deyil: "Çünki şəhərsalmada binaları tənzimləyə bilərsən, amma
yollara, sosial, ictimai obyektlərə ehtiyac var. Bəzən bunların yanında
yaşıllıq salmaq olmur. Çünki şəhərin köhnə hissəsində oturuşmuş infrastruktur
var. "Sovetski” adlanan ərazidə evlər söküldü, onun yerində bina tikilmədi,
park salındı. Belə imkan hər deyəndə olmur. Bakıda 2-3 belə imkan var. Ondan
istifadə olunduqdan sonra gələcəkdə hər dəfə belə imkan mümkün olmayacaq.
Müstəsna hallarda ola bilər. Məsələn, torpağın altında yerləşən infrastruktur
obyektlərinə görə həmin ərazidə bina tikintisi aparılması mümkün olmasın. Bu
zaman yaşıllıq salınması üçün istifadə edilə bilər”.
"Yaşıllaşdırma
işlərindən öncə infrastrukturu qurmaq lazımdır”
S.İsayevin sözlərinə görə, ağac əkməklə yaşıllıq
problemi həll edilmir, yaşıllaşdırma üçün infrastruktur qurulmalıdır: "Şəhərin
içərisində sağlam yaşıllaşdırma mühiti olmalıdır. Həm şəhər mühiti üçün oksigen
istehsal etməlidir, həm də yaşıllığın əsas önəmindən biri də odur ki, tozu
udur. Ancaq ağac əkməklə yaşıllıq problemi həll edilmir. Məsələn, şəhərdə
texniki su xətti yoxdur. İstifadə olunmuş suları təmizləməklə şəhərin yaşıllaşdırılmasına
cəlb etmək olar. Bu şəbəkə şəhərdə qurulmayıb. Şəhərdə suvarma üçün içməli
sudan istifadə edilir. Ötən yay ölkədə ciddi su qıtlığı olanda, bunun
fəsadlarını gördük. Gələcəkdə də bu tipli problemlərin qarşısının alınması üçün
ölkə başçısının təşəbbüsü ilə hökumət ciddi addımlar atmağa başladı. Yay
aylarında əksər yerlərdə yaşıllıqların suvarılmadığını görürdük. Gözdən qaçan
yerlər də ola bilər, amma şəhərdə su çatmırdı, əsas problem bu idi. İldən-ilə
bu problem artacaq. Şəhəri yaşıllaşdırmaq, bunun üçün hansısa normaları qarşıya
qoymaqla iş bitmir. Bütün yaşıllaşdırma işlərindən öncə infrastrukturu qurmaq
lazımdır”.
"Bakı
ətrafında yaşıllıq salmaq üçün ərazi çox məhduddur”
S.İsayev bildirdi ki, hansısa ərazidə ağacların
kəsilib yerində tikinti aparılmasına heç də həmişə yaşıllıqların məhvi kimi
yanaşmaq olmaz: "Bizdə şəhərin bəzi hissələrində perspektiv şəhərsalma
əraziləri var. Bu, hazırda heç bir tikinti getməyən, amma gələcəkdə tikilməsi
planlaşdırılan ərazidir. Tutaq ki planlaşdırılır ki, 40-50 il sonra ərazidə
tikinti aparılacaq. O vaxta qədər ərazi boşdur, orada ağaclar əkilir,
yaşıllaşdırma işləri aparılır. Bakıdakı ağacların əksəriyyətinin yaşı 30-50
arasıdır. Yəni planlaşdırılma belə edilir ki, tikinti işləri aparılacağı dövrdə
artıq o ağacların da çoxunun ömrü başa çatacaq. Sonra ağac qocalır, onu kəsmək
yenisini əkmək lazımdır. Belə hallar yaşandı ki, perspektiv şəhərsalma
ərazilərində əkilən ağacları kəsib tikinti aparanda, insanlar etiraz edirdilər.
Amma bu, planlaşdırılmış işlər idi. Yəni vaxtında yaşıllaşdırmışdılar və sonra
kəsib yerində şəhərsalma işləri görüldü. Normal haldır. Bu gün də yaşıllıq
təsərrüfatının artırılması üçün perspektiv şəhərsalma ərazilərində ağac əkmək
lazımdır. 40 ildən sonra ola bilər ki, ağacların qocalarını kəsib atasan,
cavanlarını köçürəsən, ərazidə şəhərsalma obyektləri qurasan. Çünki şəhər
inkişaf edir. Amma 40 ildən sonra hay-küy salmaq lazım deyil ki, vay, ağacları
kəsirlər. Şəhər inkişaf edir, ağac da kəsilməlidir, yenisi də əkilməlidir”.
Aygün