Elektron ticarət müasir dünyanın tələbidir
Ekspertlər ölkəmizdə ticarətin bu növünün inkişafı üçün təşviqedici fəaliyyətlərin həyata keçirilməsini vacib hesab edirlər
Oktyabrın 21-də "InnoWeek –
İnnovasiya həftəsi” çərçivəsində Heydər Əliyev Mərkəzində ikigünlük 2-ci "Bakı
Elektron Ticarət Forumu (BEF – 2019)” işə başlayıb. Fins.az xəbər verir
ki, forumun ilk günündə elektron ticarətin müxtəlif istiqamətləri üzrə 4
sessiya təşkil edilib. Qeyd edək ki, "Hökumət və hökumətlərarası yanaşmada
elektron ticarətin tənzimləmə siyasəti” adlı sessiyada milli strategiyalar,
elektron ticarətin asanlaşdırılması, elektron idarəetmənin təsiri və beynəlxalq
əməkdaşlıq müzakirə olunub. "Elektron ticarət infrastrukturunda yeni
texnoloji trendlər: perspektivlər və təhdidlər” sessiyası kibertəhlükəsizlik,
elektron imza, süni intellekt, robototexnika və blokçeyn mövzularını əhatə
edib.
Elektron ticarət hal-hazırda bütün dünyada geniş
yayılıb. İstədiyimiz hər şeyi onlayn qaydada əldə edə biliriksə, saatlarla
mağazada vaxt xərcləməyə də ehtiyac qalmır. Bəs görəsən bu sahədə vəziyyət
necədir? Elektron ticarətin inkişafı üçün hansı addımlar atılmalıdır?
İqtisadçı alim Vüqar Bayramov deyir ki, elektron ticarətin inkişaf etdirilməsi hal-hazırda
prioritet məsələlərdən biridir: "Son illər elektron ticarətin ümumi
dövriyyəsinin artmasına baxmayaraq, hələlik potensialımızdan tam olaraq
istifadə etmirik. Ticarətin böyük hissəsi hələ də ənənəvi qaydada aparılır.
Baxmayaraq ki, elektron ticarət ümumi ticarət payına birbaşa təsir göstərir. Buna
görə də elektron ticarətin genişləndirilməsi ilə bağlı bir sıra addımlar
atılır. Amma təcrübə göstərir ki, atılan addımlar daha çox inzibati xarakter
daşıyır. Ticarətin bu növünün inkişafı üçün təşviqedici fəaliyyətlərin həyata
keçirilməsi daha məqsədəuyğun olar. ABŞ daxil olmaqla bir sıra inkişaf etmiş
ölkələrdə elektron ticarət əlavə dəyər vergisindən azad edilib. Biz də bu
təklifi irəli sürmüşük. ABŞ-da elektron ticarətlə məşğul olan şirkətlər satış
vergisi vermir. Bu da stimullaşdırıcı tədbirlərdən biri hesab olunur. Digər
tərəfdən alıcıların da elektron ticarətə meyllənməsi prosesi təşviq
olunmalıdır. Elektron ticarətlə satılan mallar digər mağazalardan fərqli olaraq
daha ucuz olur. Düşünürəm ki, vergi güzəştlərinin bizdə də tətbiq edilməsi
faydalı ola bilər. Bu mexanizm həm şirkətlərin, həm də alıcıların
stimullaşdırılmasına gətirib çıxara bilər. Bundan başqa, təhlükəsizlik
qaydalarının təmin edilməsi çox vacibdir. Çünki elektron ticarətə olan marağın
azalmasının səbəblərindən biri də təhlükəsizliyin gözlənilməməsidir. Bəzi
hallarda məlumatların üçüncü şəxslərlə bölüşməsi halları yaşanır ki, bu da
vətəndaşların elektron ticarətə olan marağının azalmasına səbəb olur.
Təşviqedici addımlarla yanaşı, təhlükəsizlik qaydalarının təmin edilməsi
istiqamətində fəaliyyətlərin genişləndirilməsinə ehtiyac var. Yalnız bu halda
müəyyən edilən prioritetlərə qısa zamanda nail olmaq mümkündür”.
Azərbaycan İnternet
Forumunun prezidenti Osman Gündüz bildirdi ki, hələlik
bu sahədə görüləcək işlər çoxdur: "Son dövrlərdə bu istiqamətlərdə müəyyən
addımlar atılsa da, ümumi vəziyyət qənaətbəxş deyil. Elektron ticarətin
göstəricilərini qonşu ölkələrin analoji göstəriciləri ilə müqayisə etsək, bunu aydın
görərik. Yəni hələlik elektron ticarətin dövriyyəsi dar bir çərçivədədir.
Qazaxıstan, Belarus, Rusiya və digər ölkələrin dövriyyələrinə baxsaq, görərik
ki, nəticələr milyardlarla dollardır. Bizdə də bu potensial var. Amma bu
imkanların reallaşdırılması ilə bağlı ciddi problemlər var. Qanunvericiliklə
bağlı bu sahədə ciddi islahatlar aparılmalıdır. Yalnız bu halda elektron
ticarətin dövriyyəsini qaldırmaq olar. Sahibkarlar bu sahəyə cəlb olunmalıdır.
Bunun üçün maarifləndirmə işlərinə və münbit şəraitə ehtiyac var. Yəni praktiki
məsələlərə önəm vermək lazımdır. 21-ci əsrdə insanların ən böyük rahatlığı
elektron ticarətdir. Qısa müddətdə alış-veriş etmək üçün indi hər kəs elektron
ticarətə üstünlük verir. Digər tərəfdən, elektron ticarət zamanı qeydiyyat aparıldığına
görə daha şəffafdır. Belə olduğu zaman aidiyyəti qurumların nəzarət etməsi daha
asandır. Elektron ticarət sahibkarlar üçün də yeni bir auditoriyadır.
Sahibkarlar yeni alıcı təbəqəsi qazanır. Elektron ticarətin zəif inkişafının
əsas səbəblərindən biri də internetin keyfiyyətli olmamağıdır. İnternet
dayanıqlı və keyfiyyətli olmalıdır ki, onun vasitəsi ilə ticarət aparıla
bilsin. Nazirlik ilk növbədə bu məsələyə diqqət yetirməlidir”.
Elektron Ticarət İcması Birliyinin rəhbəri Rəşad
Mehdiyev elektron ticarətin bir sıra
üstünlükləri olduğunu söylədi: "Hər şeydən əvvəl onlayn alış-veriş etməklə siz
öz vaxtınıza qənaət etmiş olursunuz. İndi bir məhsulu almaq üçün saatlarla
mağazaları gəzmirik, qısa bir müddətdə istədiyimiz brendi əldə edə bilirik.
Dünyada ticarət dövriyyələrinin böyük bir hissəsi elektron ticarətinin payına
düşür. İndi heç kim şopinqə böyük vaxt xərcləmək istəmir. Təsadüfi deyil ki, bu
il ilin ən varlı insanı Amazonun sahibi Jeff Bezos seçildi. Bu onu deyir ki,
elektron mağazalar artıq bütün dünyada istifadə olunur. Təəssüflər olsun ki,
Azərbaycanda hələ də bu sahə tam olaraq inkişaf etməyib. Əsas səbəblərdən biri
də elektron ödənişlərin geniş yayılmamağı ilə bağlıdır. Düzdür, 5 il əvvəllə
müqayisədə xeyli irəliləyiş əldə olunub. Məsələn, 5 il əvvəl saytların
əksəriyyəti müasir standartlara cavab vermirdi. Amma artıq Azərbaycanda kifayət
qədər peşəkar elektron ticarət saytları var və tələb olunan standartlara cavab
verir. Qonşu ölkələrin elektron ticarət dövriyyəsinə baxanda görürük ki, biz
xeyli geridəyik. Ona görə də bu sahədə təşviqedici mexanizmlərə ehtiyac var.
Yaxşı olar ki, sahibkarlara müəyyən güzəştlər edilsin. Vergi məsələlərində
müəyyən güzəştlərə ehtiyac var. Bu kimi tədbirlər elektron ticarətin inkişafına
təsir edə bilər. Post-neft dövründə elektron ticarətin inkişafı çox mühüm
məsələdir. Bu sahəyə dövlət dəstəyi daha da gücləndirilərsə, qısa müddətdə effektiv
nəticələr əldə etmək olar”.
Şəbnəm Mehdizadə