Dünya təşviş içərisində
Koronavirusun ölkəmizdə yayılmasının qarşısını almaq üçün intensiv tədbirlər görülür
Son dönəmlər gündəmi zəbt edən və dünya mediasının diqqət mərkəzində olan hadisələrdən biri də Çində yayılan koronavirusdur. Virusun bu səviyyədə yayılması artıq bütün dünya əhalisini narahat etməyə başlayıb və onun qarşısını almaq üçün müəyyən tədbirlərin görülməsi istiqamətində işlər gedir. Hazırda bu virusdan ölənlərin sayı 132-yə çatıb.
Qeyd edək ki, ölkəmizdə də bu istiqamətdə ciddi tədbirlər görülür. Onlardan - koronavirusla bağlı Bakıda xüsusi palatalar ayrılan xəstəxanaların adları açıqlanıb. Bunlar Elmi Tədqiqat Ağciyər Xəstəlikləri İnstitutu, Kliniki Tibbi Mərkəz (KTM), 7 saylı uşaq infeksion xəstəxanasıdır.
Nədən yayılıb?
İlk olaraq bu virusun nədən yayıldığını öyrənməyə çalışdıq. Bütün dünyanı təşvişdə saxlayan koronavirusun nədən qaynaqlanması ilə bağlı müxtəlif versiyalar səsləndirilir. "Qafqazinfo” xarici KİV-ə istinadən xəbər verir ki, ehtimallar daha çox yeni növ koronavirusun yarasa və ya ilandan insana yoluxması üzərindədir. Məsələ ilə bağlı hələlik rəsmi açıqlama olmasa da, virusun başladığı Uhan şəhərində, eləcə də Çinin əksər regionlarında dəniz məhsullarının satışı qadağan edilib. Bəzi mütəxəssislərin fikrincə, virusun mənbəyi porsuq siçanları da ola bilər. Belə ki, "Journal of Medical Virology”də yer alan araşdırmaların nəticələrinə görə, yeni virusun qaynağı yarasa göstərilsə də, insanlara yoluxmazdan əvvəl mutasiyaya uğrayıb. Virusa yoluxan xəstələrdən götürülən qan nümunələrindən alınan genetik kodlar müxtəlif növ heyvanlardan götürülmüş 217 koronavirusla qarşılaşdırılıb. Mütəxəssislər 2019-nCoV-dəki protein kodlarının daha çox Çində rast gəlinən 2 ilan növündəki viruslarla uyğunluğunu müəyyən ediblər. İddialara görə, virus yarasadan ilana, ilandan isə insana yoluxub. Yarasalar eyni zamanda henipaviruslarla quduzluğun yoluxmasına səbəb ola bilirlər. Ümumdünya Səhiyyə Təşkilatının məlumatına görə, koronavirus yaxın təmas yolu ilə asanlıqla insandan insana keçə bilir. Virusa yoluxmuş adamla eyni məkanda yaşamaq, ona toxunmaq, mikroblarla kirlənmiş əşyalarına əl vurmaq, əllərlə ağız, burun və gözlərə toxunmaq, asqırma, öskürmə və danışma əsnasında havaya yayılan tüpürcəklər tənəffüs yolu ilə sağlam insanları da təhlükə altında qoya bilir. Koronavirusun ilkin əlamətləri hərarət, öskürək, nəfəs almaqda çətinlik, ishal, qusmadır. Bəzi xəstələrdə hətta sətəlcəm və böyrək çatışmazlığı şəklində də özünü büruzə verib.
Xarici vətəndaşlar təxliyə edilir
Çin koronavirusun yayıldığı
şəhərdən ölümlər və yoluxanların artımından sonra yüzlərlə xarici vətəndaşı
təxliyə etməyə başlayıb. Avstraliya özünün təxliyə olunan 600 vətəndaşını
təxminən 2 həftəliyinə ölkənin 2 min kilometrliyində yerləşən Christmas adasında
karantində saxlamağı planlaşdırır. Yaponiya, ABŞ və Avropa Birliyi də öz
vətəndaşlarının geri qaytarılmasına başlayıb. Çin Prezidenti Xi Jinpin virusu
"şeytan" adlandırıb, lakin həmçinin bildirib ki, Çin onu məğlub
edəcək. Çinin Milli Sağlamlıq Komissiyasının (ÇMSK) verdiyi məlumata görə,
xəstəliyin pik həddə çatması üçün daha 10 gün vaxt lazım ola bilər. Çin Milli
Sağlamlıq Komissiyası çərşənbə günü virusa yoluxanların sayının 1459 nəfər
artaraq 5974 nəfərə çatdığını bildirib. Çin rəsmiləri daha əvvəl bildirmişdilər
ki, yanvarın 27-dək ölkədə ümumilikdə 4 min 515 nəfər koronavirusa yoluxub. Virusun
16 ölkədə yayılması ilə də kütləvi evakuasiya səyləri başlayıb. Ən pisi isə virus
ağır nəfəs yolu infeksiyasına səbəb olur və onun xüsusi müalicəsi və ya
vaksinasiyası yoxdur.
Məsələ ölkəmizdə də diqqət mərkəzindədir. Belə ki, Firudin Qurbanov
bildirib ki, bu məsələ dövlət səviyyəsində diqqətdə saxlanılır: "Çinin
Uhan şəhərində olan tələbələrin ölkəyə gətirilməsinə çalışırıq. Hazırda hökumət
bilavasitə bu məsələ ilə məşğuldur. Eyni zamanda, Təhsil Nazirliyi də mövcud
vəziyyət nəzərə alınmaqla bu məsələnin həllinə çalışır”. İqtisadi təsirləri
Çində mövcud olan hazırkı
vəziyyət ölkənin iqtisadiyyatına da təsir edir. Məsələn, dünyada ən geniş
yayılmış "Starbucks”kafeşəbəkəsi koronavirus səbəbindən 2020-ci il
üzrə maliyyə proqnozunu yenidən nəzərdən keçirmək məcburiyyətində olduğunu
açıqlayıb. "Starbucks”un Çində 4 292 kafesi mövcuddur və
şirkətin onların sayını artırmaq planı var idi. Lakin yayılan koronavirus
səbəbindən "Starbucks” 2 minə yaxın məntəqəsini bağlamalı, digərlərində isə iş
cədvəlini dəyişməli olacaq. Bundan başqa, nəhəng
avtomobil istehsalçıları yayılmaqda olan koronavirus səbəbindən işçilərini
Çindən geri çağırır və ölkədə, ümumiyyətlə istehsalın dayandırılmasını nəzərdən
keçirirlər. O cümlədən "British Airways” (Britaniya
Hava Yolları) Çinə olan uçuşları dayandırıb. Nəinki Britaniya, bir çox ölkədən
olan uçuşlar dayandırılıb. Bu da ilk növbədə ölkənin turizm sektoruna ciddi
zərbədir.
Qeyd edək ki, Respublika
Gigiyena və Epidemiologiya Mərkəzi koronavirus təhlükəsi ilə əlaqədar Çindən
onlayn sifarişləri dayandırmağı məsləhət görüb. APA-nın xəbərinə görə, Mərkəzin
direktor müavini Afaq Əliyeva bildirib ki, əgər Çində karantin tədbirləri
həyata keçirilirsə, hər kəs özünü qorumaq üçün onlayn
sifarişləridayandırmalıdır:"Düzdür, həmin məhsullar gömrük
məntəqələrində müayinədən keçirilir, yoxlanılır, amma yenə də alış-verişi,
bütün əlaqələri məhdudlaşdırmaq olar. Çünki koronavirus haqqında ÜST-ün belə
tam məlumatı yoxdur. Virus hələ öyrənilir. Ona görə bir qədər ehtiyatlı olmaq lazımdır”. Ölkəmizdə koronavirusun yayılma
ehtimalı yox deyil
Virus hazırda Çində və ətraf ölkələrində
yayılsa da, digər dövlətlərin insanlarını, o cümlədən bizim əhalini də narahat
edir. Hər kəs təşviş içərisindədir. Mövzu ilə bağlı APA-ya açıqlama verən Səhiyyə Nazirliyinin baş infeksionisti
Cəlal İsayevdeyib ki, ölkədə koronavirusla bağlı vəziyyət stabildir,
heç bir xəstələnmə halı yoxdur: "Buna baxmayaraq,
koronavirusun yayılma ehtimalı yox deyil. Bu, istisna olunmur. Bunun qarşısının
alınması istiqamətində çoxlu tədbir görülür. Ölkəyə daxil olan bütün insanlar
koronavirusla bağlı yoxlanılır. Xəstələr olarsa, onlardan patoloji material
götürülüb öyrəniləcək. Nəsə çıxarsa, həmin şəxslər geri göndəriləcəklər.
Bununla bağlı ciddi iş aparılır”.
Baş infeksionist qeyd edib ki, dekabr ayında kəskin respirator virus
infeksiyaları ilə bağlı xəstələnmə halları indikindən çox olub: "Son
vaxtlar xəstələnmə halları azalıb. Stabilləşmə gedir. Keçən illə müqayisədə
kəskin respirator virus infeksiyaları ilə xəstələnməhalı az müşahidə
olunur”. Əhalinin hospitalizasiyası
üçün xüsusi palataların ayrılması
Qeyd edək ki, məsələnin önəmliliyini nəzərə alan səhiyyə naziri Oqtay
Şirəliyev "Yeni 2019-nCoV koronavirus xəstəliyinə qarşı profilaktik tədbirlərin
gücləndirilməsi barədə” əmr imzalayıb. Nazirliyin mətbuat
xidmətindən verilən məlumata görə, sənəddə tibb müəssisələrində
sanitariya-gigiyena, əksepidemik rejimlərin tələblərinin yerinə yetirilməsi və
dezinfeksiya tədbirlərinin həyata keçirilməsi işinin gücləndirilməsi, kəskin
respirator virus infeksiyasından şübhəli xəstələrin, xüsusən uşaqların və yaşlı
əhalinin hospitalizasiyası üçün xüsusi palataların ayrılması və təchiz
olunmasının təmin edilməsi üçün müvafiq tapşırıqlar verilib. Həmçinin zəruri
hallarda tibb müəssisələrində məhdudlaşdırıcı rejimin tətbiq edilməsi, tibb
personalının fərdi mühafizə vasitələrindən (maskalardan) istifadəsinin təmin
olunması, dərman preparatlarının, dezinfeksiyaedici maddələrin, həmçinin tibb
personalı üçün fərdi mühafizə vasitələrinin ehtiyatının yaradılması əmrdə öz
əksini tapıb. Eyni zamanda, əmrdə xəstəlik hallarının ölkəyə gətirilməsinin
qarşısının alınması məqsədilə xəstəlik baş vermiş ölkələrdən gələn şəxslər
üzərində tibbi müşahidənin aparılmasında Dövlət Gömrük Komitəsinin və Səhiyyə
Nazirliyinin mütəxəssislərinin qarşılıqlı fəaliyyətinin təmin olunması da öz
əksini tapıb.
Müvəqqəti məhdudiyyət
Mövzu ilə bağlı ölkəmizdə
fəaliyyət göstərən digər bir qurum - Azərbaycan Qida Təhlükəsizliyi Agentliyi də
açıqlama verib. AQTA respublika ərazisinin başqa ölkələrdən keçə biləcək yoluxucu
heyvan xəstəliklərindən qorunması məqsədilə Çin Xalq Respublikasından ölkəmizə
diri heyvan, heyvan mənşəli məhsullar və dəniz məhsullarının idxalına, eləcə də
zoomağazalar və zooparklar üçün vəhşi heyvanların gətirilməsinəmüvəqqəti məhdudiyyət qoyulması qərarına gəlib. Eyni
zamanda nəzarət tədbirlərinin gücləndirilməsi məqsədiləÇin Xalq
Respublikasından gələn, yaxud tranzitlə keçən nəqliyyat vasitələri ilə bağlı
gömrük-sərhəd keçid məntəqələrində qanunvericiliyə uyğun olaraq müvafiq
tədbirlərin görülməsi üçün Azərbaycan Respublikasının Dövlət Gömrük Komitəsinə
müraciət olunub.
Koronavirusa yoluxmamaq üçün nələrə əməl
edilməlidir?Ümumdünya Səhiyyə Təşkilatı, Səhiyyə Nazirliyi və İcbari Tibbi Sığorta üzrə Dövlət Agentliyi koronavirus ilə bağlı əhaliyə tövsiyələrini açıqlayıb. Səhiyyə Nazirliyindən Trend-ə verilən məlumata görə, özünüzü və başqalarını xəstəlikdən qorumaq üçün öskürdükdən və asqırdıqdan sonra, xəstələrə qulluq edərkən, yemək hazırlayarkən (əvvəl və sonra), tualet istifadəsindən sonra, əllər vizual olaraq çirkli göründükdə, heyvanlar və heyvan tullantıları ilə işlədikdən sonra əllər sabun ilə yuyulmalıdır: "Öskürərkən və ya asqırarkən ağız və burnunuzu dəsmal, köynəyinizin qolu və ya dirsək bükümünüzlə örtün. İstifadə olunmuş dəsmalları qapalı zibil qutusuna atın. Xəstələrə qayğı göstərərkən və öskürdükdən/asqırdıqdan sonra əllərinizi yuyun. Xəstə insanlarla (onların gözlərinə, burnuna və ya ağzına toxunmaq) və ev/ferma və ya vəhşi heyvanlarla qorunmamış təmasdan çəkinin, qida təhlükəsizliyini tətbiq edin, çiy ət və bişmiş qidalar üçün müxtəlif doğrama lövhələrindən və bıçaqlardan istifadə edin. Bununla yanaşı, çiy və bişmiş qidalara toxundurduqda əllərinizi yuyun, qida təhlükəsizliyini tətbiq edin".
Tövsiyələrdə qeyd edilir ki, xəstə və ölü heyvanlar yeyilməməlidir. Xəstəliyin alovlandığı bölgələrdə belə, ət məhsulları tam bişirilərsə və qida hazırlanması düzgün aparılarsa, o zaman onlar etibarlı sayılır və istehlak edilə bilər: "Sahibsiz heyvanlardan, bazarda ümumi və maye tullantılardan çəkinin. Heyvanlara və heyvan məhsullarına toxunduqdan dərhal sonra tez-tez əllərinizi sabun və su ilə yuyun. Heyvanlar və heyvan məhsulları ilə işləyərkən qoruyucu xalat, əlcək və qoruyucu maska (üz qoruyucusu) geyinin. İşdən sonra qoruyucu geyimləri çıxarın, yuyun və iş yerində saxlayın. Ailə üzvlərini çirklənmiş geyim və ayaqqabı təsirinə məruz qoymaqdan çəkinin və bununla da koronavirus infeksiyası riskini azaldın".
Günel Azadə