Üç əsrin qəzeti
Çağdaş Azərbaycan mətbuatı böyük tarixi inkişaf yolu keçərək azad,
müstəqil, demokratik tərəqqinin ən yüksək səviyyəsinə çatmışdır. Ölkəmizdə müstəqilliyin
əldə olunduğu ilk illərdən başlayaraq yaranan müstəqil mətbuat 1993-cü ildə Ulu
öndər Heydər Əliyevin hakimiyyətə qayıdışından sonra yeni məzmun alaraq sürətlə
inkişaf etməyə başladı. O, söz, fikir, mətbuat azadlığının inkişafını dövlətin demokratik
inkişafının əsas istiqaməti kimi qəbul edərək, mətbuatın daha da sürətlə
inkişaf etməsi üçün ardıcıl olaraq bir sıra sərəncam və fərmanlar imzalamışdı.
1995-ci ildə ümumxalq səsverməsi yolu ilə qəbul olunmuş Konstitusiyada söz,
fikir, məlumat azadlığı ilə bağlı müddəaların əksini tapması, 1998-ci il 6
avqust fərmanı ilə Nazirlər Kabineti nəzdində mətbuatda və digər KİV-lərdə
dövlət sirlərini mühafizə edən baş idarənin ləğv edilməsi, 1998-ci ilin sonunda
qəzet redaksiyalarının əlavə dəyər vergisindən azad olunması, 2000-ci ildə
Mətbuat və İnformasiya Nazirliyinin ləğv olunması və s. kimi onlarla belə
mütərəqqi sərəncamlarla mətbuatın tərəqqisinə kömək göstərildi.
2001-ci ildə Ulu öndər "Jurnalistlərin dostu” mükafatının təqdim
edilməsi mərasimində deyirdi: "Azərbaycanın böyük tarixi var. Bu böyük tarixə
nəzər salanda görürük ki, heç vaxt Azərbaycanda söz bu qədər azad olmayıbdır,
mətbuat bu qədər azad olmayıbdır”. Bu sözün dərinliyində dayanan həqiqətin
müəllifi elə Ulu öndər özü idi, onun diqqət və qayğısı mətbuata demokratik ruh
gətirərək medianın inkişafı üçün yeni üfüqlər açdı. Dövlətin bütövlükdə sürətli
inkişafı azad mətbuatın, kütləvi informasiya vasitələrinin yeni məzmun alması
üçün arzulanan tarixi şəraiti formalaşdırdı.
Ölkə rəhbəri cənab İlham Əliyevin hakimiyyətə gəlişindən sonra iqtisadiyyatın
sürətli inkişafı media təmsilçilərinə qayğının artmasına şərait yaratdı. Təkcə
KVDF-nin yaranması haqqında imzalanan sərəncam, qəzet redaksiyalarına
göstərilən maddi yardım, jurnalistlərin mənzil-kommunal şəraitinin
yaxşılaşdırılması üçün tikilən binaları qeyd etmək dövlət-media
münasibətlərindəki demokratik ənənələrin tərəqqisinə bariz nümunədir.
Azərbaycan milli mətbuatının 140 ildən artıq keçdiyi tarixi inkişaf
prosesində "Kaspi” qəzeti geniş bir dövrü əhatə edir. Yubileylər həm də hesabatdır,
keçilən tarixi inkişaf yolunun çətin, şərəfli məqamları dərindən təhlil
olunmaqla bərabər, çağdaş mərhələdən gələcəyə uğurlu keçid etmək üçün inkişafın
vacib sahələrinə yeni baxışları formalaşdırır.
Tarixi «Kaspi» qəzeti xalqın, millətin keçmişini, ictimai-siyasi,
iqtisadi yaşantılarını, istək və arzularını günbəgün, aybay bizlərə çatdırmağa
nail olmuşdu. «Kaspi»də fəaliyyəti ilə qəzetə yeni məzmun gətirən əksər milli yazarları
birləşdirən amal milli düşüncə və millət sevgisi idi. Bu sevgi çıraq işığı kimi
ziyalıları ətrafına toplamağa müvəffəq olmuşdu.
1875-ci ildə Həsən bəy Zərdabi tərəfindən min bir əzabla «Əkinçi»
işıq üzü görsə də, qəzetin açılmasına izn verən senzura sonralar onu bağlamağa
nail oldu. Anadilli bir qəzetin bağlanması Həsən bəyi və onun ətrafındakı yeni,
mütərəqqi fikirli ziyalıları yenidən düşünməyə vadar etdi. Həsən bəyin
qəzetçilik fəaliyyətindən başqa xalqı cəhalətdən oyadacaq elə bir kütləvi
vasitə görə bilməməsi düşüncəsi yeni bir ideyanın reallaşmasına təkan verdi. Həsən
bəy Zərdabinin V.Kuzminə verdiyi məsləhətlə qəzet açmaq təşəbbüsü dəyərləndirilir.
Kuzmin rus olduğu üçün müraciətinə qısa bir müddətdə müsbət cavab alaraq
fəaliyyətə başlayır. Həsən bəy Zərdabinin növbəti məsləhəti ilə həftədə bir
dəfə qəzetin «Çıraq» adı ilə Azərbaycan dilində əlavəsinin çıxması ideyasına
isə «yox» cavabı verilir. Beləliklə, «Kaspi» yalnız rus dilində nəşr olunaraq 1881-ci
ildən 1919-cu ilədək böyük bir tarixi inkişaf mərhələsi keçdi. Bu tarix həm də
millətin, xalqın taleyi idi. Xalqın yaşadığı taleyüklü proseslərdə «Kaspi»
qəzeti ziyalıların tribunasına çevrildi. Hədə-qorxulara, dəfələrlə şər və
böhtanlara məruz qalsalar da, əqidə sadiqliyi göstərərək, həqiqətə və azadlığa
doğru irəliləyərək istiqlal mücadiləsindən dönmədilər. Bu yolun yolçularını
vahid əqidə birləşdirirdi – milli mücadilə, milli istiqlal!
«Kaspi» qəzeti hətta rus redaktorların rəhbərlik etdikləri dövrlərdə
belə, azərbaycanlı ziyalıların tribunasına çevrilə bilmişdi. İlk naşir Kuzminlə
başlayaraq Y.Starsev, N.Svinkin, V.Xomutov, P.Qordiyevski, N.Sokolinski, A.Veyenberq,
Ə.Topçubaşov, Ə.Hüseynzadə və başqalarının dövründə azərbaycanlı ziyalılar fikirlərini
senzordan yayındıraraq qəzetdə dərc etdirməyə nail olurdular. Bu fədakarlıq
onların fəaliyyətlərini tarixə çevirirdi. Əslində, 1881-ci ildən 1919-cu ilədək
olan mərhələdə «Kaspi»də fəaliyyət göstərən ziyalılarımız bu qəzet vasitəsilə
həm fikir adamlarının həmrəyliyinə nail oldular, həm də milli düşüncələrin
oyanmasında, milli şüurun dirçəlişində, eyni zamanda, istiqlal mübarizəsinin
formalaşmasında əhəmiyyətli dərəcədə böyük tarixi rol oynadılar. Onlar sözün
əsl mənasında tarix yaradırdılar. Tarix isə illər sonra onları əbədiləşdirdi.
N.Sokolinskinin təklifi ilə müvəqqəti olaraq qəzetin baş
redaktorluğuna gətirilən M.Şahtaxtlı qısa müddət ərzindəki fəaliyyəti ilə senzor
və şəhər qubernatorluğunun qısqanclıq hədəfinə çevrildi. Çox ustalıqla aparılan
şovinist müzakirələrdə onun savadının, qabiliyyət və bacarığının, milli
qeyrətinin qabarıq şəkildə üzə çıxması tezliklə tutduğu redaktorluq
vəzifəsindən uzaqlaşdırılmağına gətirib çıxardı. M.Şahtaxtlının ziyalı
çevikliyi ilə qısa müddətdən istifadə edərək çap etdirdiyi tarixi məqalədəki haqlı
tələblər 100 il sonra belə tarixi həqiqətlərdə öz təsdiqini tapdı. Onun
«Zaqafqaziya müsəlmanlarını necə adlandırmalı» adlı məqaləsi 1891-ci ilin 1 may
sayında çap olundu. Bu məqalədə geniş elmi, tarixi şərhlə Azərbaycan millətinin
adı izah olunurdu. Sonra isə bütün tarixi təhriflərə aydınlıq gətirilərək
«Zaqafqaziya müsəlmanlarını tatar əvəzinə azərbaycanlı, Zaqafqaziya türk dilini
isə... Azərbaycan dili adlandırmaq məqsədəuyğun olardı» - fikri ilə
tamamlanırdı. Milli təfəkkür, milli vətəndaşlıq qeyrəti ilə fəaliyyət göstərən
M.Şahtaxtlının min bir əzabla senzordan keçirə bildiyi tarixi təşəbbüs illər
sonra – 1995-ci ildə Ulu öndər Heydər Əliyevin rəhbərliyi ilə hazırlanan və
ümumxalq səsverməsi yolu ilə qəbul olunmuş Azərbaycan Respublikasının
Konstitusiyasında öz müqəddəs təsbitini tapdı. «Azərbaycan xalqı» və
«Azərbaycan dili» ifadələri tarixi mənasına qovuşdu.
***
"Kaspi” qəzetinin rus dilində çıxması azərbaycanlılar tərəfindən kütləvi
şəkildə oxunmasına əngəl törətsə də, nəşr Cənubi Qafqaz və Orta Asiya, hətta Yaxın
Şərq müsəlmanlarının ilk rusdilli qəzeti kimi yüksək nüfuza malik idi. «Kaspi» dövrünün
ən çox təsir imkanına malik qəzeti idi. O dövrdə Qafqazda nəşr olunan 56 mətbuat
orqanının 20-si rus dilində idi. «Kaspi» rusdilli nəşrlər arasında həm tiraj, həm
də dərc olunan məqalə müəlliflərinin çəkisinə görə öndə idi.
1889-cu ildən 1897-ci ilə qədərki tarixdə «Kaspi»nin redaktoru olmuş N.A.Sokolinskinin
ölümündən sonra qəzetin maliyyə çətinlikləri başlayır. Xalqının maariflənməsində
heç vaxt heç nə əsirgəməyən maarifpərvər milyonçu Hacı Zeynalabdin Tağıyev Həsən
bəyin təklif və təşəbbüsünü dəstəkləyərək
qəzetin və onun mətbəəsinin alınmasına 57 min rubl ayırdı. Məhz bu dövrdən başlayaraq
«Kaspi» qəzeti "Müsəlman Kaspisi” adlandı. Ona görə belə deyilirdi ki, qəzetin müsəlman
redaktorunun ətrafında dövrün milli düşüncəli ziyalıları toplaşdılar, onun
səhifələrinə yeni istiqlal məzmunu gətirdilər.
«Kaspi»nin tarixi inkişaf yoluna diqqətlə yanaşsaq, bu tarixin 38
illik dövrünü belə ümumiləşdirə bilərik:
- 1881-1891-ci illər mərhələsi: ilk azərbaycanlı ziyalıların qələm
təcrübələrinin sınanılması və mətbuatda getdikcə tanınması prosesi;
- 1891-1905-ci illər: "Kaspi”nin fəaliyyətində baş verən hadisələrə
münasibət bildirən ziyalı təbəqəsinin fəallığı müşahidə olunur. «Müsəlman Kaspi»si
müdrikliklə senzuranın basqılarını dəf edə bilir;
- 1905-1914-cü illər mərhələsi: I rus inqilabı və 1905 - erməni-müsəlman
münasibətlərindəki gərginlikdə «Kaspi» həm milli vətəndaşlıq mövqeyi, həm də
yüksək peşəkarlıq nümayiş etdirir;
- 1914-1918-ci illər: İmperiyanın çöküşü xalqların öz müqəddəratını təyin
etmək məqsədilə fəallaşmasına səbəb olur, bütün Rusiya müsəlman türkləri
Əlimərdan bəy Topçubaşovun liderliyi ətrafında "Kaspi”yə toplanır;
- 1918-1919-cu illər: bu dövr qəzetin növbəti yüksəliş mərhələsi və
sonu kimi dəyərləndirilməlidir. Bu, həm də 1918-ci il mart qırğını, AXC-nin
yaradılmasına informasiya dəstəyinin göstərilməsi dövrüdür.
Əlimərdan bəy Topçubaşov "Kaspi”yə baş redaktorluq etdiyi illərdə milli
şüurun inkişafı, milli ruh və mübarizədə fəallığı təbliğ edən yazıların dərc
olunması üçün min bir əziyyətlə senzuraya yol tapa bilmişdi. 1899-cu ildə 2500 tirajla
çıxan qəzet 1906-cı ildə artıq 10 000 tirajla nəşr edilirdi. Ə.Topçubaşovun redaktorluğu
illərində qəzetə ictimai maraq daha da artaraq, ətrafına dövrün milli düşüncəli
ziyalılarını topladı. Ona görə «Kaspi» milli ziyalıların «düşünən beyin mərkəzi»
adlanırdı.
«Kaspi» qəzetinə doqquz ilə qədər redaktorluq etmiş Azərbaycan xalqının
görkəmli dövlət xadimi, ilk Bakı Dumasının müsəlman sədri, olmuş Ə.Topçubaşovun
Həsən bəy Zərdabinin xatirəsinə həsr etdiyi «Azərbaycanın mayakı» adlı məqaləsində
deyilir: «Qəzet Volqa müsəlmanları, xüsusilə onların mərkəzi sayılan Kazan, Ufa,
Orenburq, Nijni-Novqorod, Krım ilə də mənəvi əlaqələr saxlayırdı». «Kaspi» hətta
başqa müsəlman ölkələrinə də göndərilirdi. Qəzetin aparıcı yazarlarından olan Ə.Ağayevin
müsəlman məsələləri barədə felyetonları, ictimaiyyət, torpaq, şəhər problemləri
barədə Həsən bəyin məqalələri, F.Köçərlinin ədəbi-bədii oçerkləri böyük maraq
yaradırdı. Bu məqalələr müsəlman xalqlarını məişət və dillərini, ədəbiyyatlarını
öyrənməyə çağırırdı. Bu cəhətdən «Kaspi» qəzeti qeyd olunan müddət ərzində Azərbaycanın
siyasi-iqtisadi, mənəvi həyatının inkişafında dərin iz qoydu». (N.Yaqublu: «Kaspi»
qəzetinin yaradılması və tarixi).
Əfsuslar olsun ki, Ə.Topçubaşovun ictimai və mili düşüncə fəallığı senzor
idarəsini narahat etdiyindən, hər zaman qəzetin fəaliyyətinə maneə törətməyə çalışırdılar.
Hətta Zeynalabdın Tağıyev haqqında qubernatorluğa jandarm idarəsindən 13 yanvarda
daxil olan məktubda «o, savadsız olsa da, Zaqafqaziya müsəlmanları arasında böyük
nüfuza malikdir, bu qəzetin nəşrini tatarlara həvalə etmək olmaz» deyə xəbərdarlıq
edilirdi. Çünki Həsən bəy Zərdabinin tövsiyələri əsasında Əlimərdan bəyin qəzetə
gətirdiyi yeni məzmun «Kaspi»nin yeni inkişaf mərhələsini açmışdı. Biz redaktor
kimi onun özünün xeyli məqaləsi ilə tanış olmaqla yanaşı, həm də bu məqalələrin
köməyi ilə şəhər dumasının fəaliyyəti vasitəsilə fəhlələrin iş şəraitinin yaxşılaşması,
sosial tələblər, məktəb, təhsil problemlərinin həll olunması, eləcə də Azərbaycan
ədəbiyyatı, dünya və rus ədəbiyyatının təbliği üçün yeni imkanlar yarandığını
izləyə bilirik.
Əlimərdan bəy Topçubaşovun redaktorluğu illərində Ə.Ağaoğlu ədəbi-tənqid
bölməsində şöbə müdiri kimi çalışaraq, Əlimərdan bəyin ictimai işlərinin çox olduğu
dövrlərdə Həsən bəy Zərdabi ilə birgə qeyri-rəsmi redaktorluq işini də həyata keçiriblər.
"Kaspi”də Əhməd bəyin dini-fəlsəfi, ictimai-siyasi, xüsusilə maarif, təhsil
və qadın azadlığına həsr olunan 200-dən çox məqaləsi çap olunub.
Eyni zamanda, Azərbaycan klassik musiqisinin banisi Üzeyir Hacıbəyov maarifçi
publisist kimi geniş oxucu kütləsinin səbirsizliklə gözlədiyi imza müəllifinə çevrilmişdi.
Onun "Kaspi”də xeyli məqaləsi işıq üzü gördü.
Ceyhun Hacıbəyli daha irəli gedərək inqilabi-maarifçi ruhlu yazıları ilə
diqqəti cəlb edirdi. Dəqiq fakt və dəlillər əsasında hazırlanan məqalələr daha çox
təhsilin inkişafını tələb edirdi. Onun məktəb, təhsil problemləri, dini
dəyərlərin düzgün çatdırılması, xeyriyyəçilik və onun cəmiyyətə faydaları, Qars
qaçqınları, onların problemləri, nəşriyyat məsələlərinə həsr olunmuş yüzlərlə
məqaləsi sevə-sevə oxunurdu.
F.Köçərli, S.Qənizadə, N,Vəzirov, Ş.Əfəndizadə, N.Nərimanovun "Kaspi”də
dərc olunan yazıları bu gün də aktuallığına, millət sevgisi ilə dolu olduğuna görə
tədqiqatçıların diqqətini cəlb edir.
Əfsus ki, Ə.Topçubaşovun "Kaspi”dəki redaktorluq fəaliyyəti 1907-ci ildə
dayanır. «Viborq bəyannaməsi»ni imzalayan beş müsəlman deputatdan biri olan Əlimərdan
bəy 3 ay həbsə məhkum edilir. O, redaktorluq və digər siyasi hüquqlarından məhrum
edilir. 1907-ci ilin yanvarında çıxan sayda «müvəqqəti redaktor H.B.Məlikov» qeyd
olunub. Sağlamlığı ilə bağlı böyük çətinliklər yaşamasına baxmayaraq, Həsən bəy
Zərdabi 27 fevrala, yəni 47-ci saya qədər qəzetə redaktorluq edib. Qəzetin ilk tədqiqatçısı
Səmayə Mövlayevanın «Üç əsrin qəzeti» kitabında qeyd etdiyi kimi, Əlimmərdan bəyin
ictimai işlərlə məşğul olduğu zamanlarda «Kaspi»nin 608 sayına məhz Həsən bəy redaktorluq
etmişdi. Onun yolunu Əlimərdan bəyin yaxın dostu, dövrün böyük ideoloqu, ictimaiyyətçisi
Ə.Hüseynzadə davam etdirmişdi. O, 1907-ci ilin 48-ci sayından 231-ci sayınadək bu
böyük məsuliyyəti öz üzərinə götürmüşdü. Qərənfil Dünyaminqızının tədqiqatlarından
bəlli olur ki, sonrakı redaktoru Ə.Topçubaşov özü seçib. Onun Həsən bəy Zərdabiyə
yazdığı məktubda deyilir: «Kaspi»nin məhv olmaması üçün redaktor tapmışam – Andrey
Veyenberq. Təəssüf ki, ondan yaxşısını tapmadım». («Üç əsrin qəzeti», səh.159)
A.Veyenberq 1907-ci ildə 232-ci saydan başlayaraq 1919-cu ilin 1 aprelində
çapdan çıxan sonuncu sayadək «Kaspi»yə redaktorluq edir.
«Kaspi» qəzeti həm də 1918-ci il mart qırğınının şahidi idi. Qəzetin mətbəəsi
tarixdə terrora məruz qalan ilk mətbəə kimi ermənilər tərəfindən topa tutuldu və
dağıdıldı. Sonralar mətbəənin bir hissəsi bərpa olundu və qəzet 1919-cu ilin aprelinədək
fəaliyyətini davam etdirdi.
«Kaspi» 1881-ci ildən 1919-cu ilədək Azərbaycan xalqının mətbuat tarixində,
eləcə də ictimai, mədəni, ədəbi fikir tarixində baş vermiş inkişafı güzgü kimi
əks etdirərək bizlərə miras qoyub.
O vaxt «Kaspi» qəzeti bir neçə dəfə yubileyini keçirmişdi. 1891-ci
ildə qəzetin 10 illiyi, 1906-cı ildə 25 illiyi qeyd olunmuşdu. Bu bayramda
qəzetin hüquqi sahibi Hacı Zeynalabdın Tağıyev də iştirak edirdi. Redaksiyanın
yaşlı əməkdaşlarından biri Hacıya xitabən bu sözləri söyləmişdi: ""Kaspi”
qəzeti Qafqazın, ələlxüsus Bakı şəhərinin mədəni tərəqqisinə səy edib,
çalışmada olmuşdur. Buna görə də bizim üçün bayramdır». Yubileydə qəzetin baş
mürəttibi Nəriman Nərimanovun qardaşı Salman Nərimanov, Abdulla Şaiqin qardaşı,
turançılıq ideologiyasının əsas simalarından biri Yusif Ziya, publisist Mehdi
bəy Hacınski çıxış etmişdilər.
Hacı Zeynalabdın kollektivi təbrik edərək çıxışını belə
yekunlaşdırmışdı: «Mən teatr tikdirdim və qəzet aldım. Fikir elədim ki, bu iki
şeyin vücudu ilə mən aləmin əksini xalqa göstərə bilərəm. Bunların hər ikisi
bizim üçün mühüm məsələdir». Sonda Əlimərdan bəy Topçubaşov çıxış edərək söyləmişdi:
"Gün o gün olsun ki, "Kaspi”nin 50 illiyini qeyd edək”.
25 illik yubileyin materialları arxivdə bu gün də saxlanılır.
Tarixdə iz qoymuş «Kaspi» bizlərə qəzetçilik tariximizin dərin elmi
araşdırmaya ehtiyac duyulan mənəviyyat və düşüncə xəzinəsini miras qoyub. Bu qəzetin
tarixi missiyasını öz üzərinə götürən müstəqil Azərbaycanın çağdaş mətbuat
orqanı kimi biz «Kaspi»çilər öz tarixi missiya və məsuliyyətimizi və cavabdehliyimizi
həmişə anlayır, hər cümlə və sətrimizdə bunu isbat etməyə çalışırıq.
Müasir «Kaspi» qəzeti XX əsrin sonlarında - 1999-cu ilin mart ayında Ulu
öndər Heydər Əliyevin xeyir-duası ilə fəaliyyətə başladı. Bu elə bir dövrün
başlanğıcı idi ki, artıq Azərbaycanda söz və mətbuat azadlığı bərqərar olmuş,
kütləvi informasiya vasitələrinin qanunvericilik bazası formalaşmış, yeni qəzetçilik
ənənəsi yaranmışdı.
«Kaspi» media aləminə gəlişi ilə sələfinin ənənələrinə sadiq qalaraq
milli bir qəzet olmağı, digər tərəfdən də dünyanın ən mütərəqqi mətbuatının
inkişaf prinsiplərindən bəhrələnərək daim yenilik və müasirliyi öz
fəaliyyətində əks etdirməyi qarşısına əsas məqsəd qoydu, söz, mətbuat azadlığının gətirdiyi
azadfikirliliyin ölçü-biçisini düzgün dərk etdi. "Kaspi” media etikasına daim
sadiq qaldı. Şəxslərin təhqirinə heç zaman yol verməyərək, istər sadə
vətəndaşların, istərsə də müəyyən sahəyə aid yetkililərin şərəf və ləyaqətini
qorumaq baxımından lazımi məqamlarda balanslı mövqe nümayiş etdirdi. Qəzet,
sələfinin iş metodikası və məqsədinə sadiq qalaraq millətin, xalqın olduğunu
sübut etdi.
Biz həmişə dövlət və dövlətçilik ənənələrinin təbliğ olunmasını,
qorunmasını fəaliyyətimizin əsası kimi qəbul etdik. Ulu öndər Heydər Əliyevin
vaxtilə söylədiyi "Azərbaycan jurnalistikası cəmiyyət qarşısında duran
vəzifələrin müəyyənləşdirilməsi və həlli işinə əhəmiyyətli töhfələr vermişdir”
– fikrini fəaliyyətimizin əsas qayəsinə çevirməyə çalışdıq. Fəaliyyətini bərpa
edəndən qısa müddət sonra qəzet gündəlik 16 səhifə çıxmağa başladı, həftə
sonları 24 səhifəylə («Ədəbiyyat» əlavəsi ilə birlikdə) oxucuların görüşünə
gəldi. Müxtəlif rubrikaların öz oxucu auditoriyası formalaşdı. «Kaspi» siyasətə
qarışmadan siyasi hadisələri düzgün şərh etməyi, oxucuları məlumatlandırmağı,
vətəndaşların bu və ya digər məişət və sosial yüklü problemlərinə işıq salmağı
bacardı. Milli-mənəvi dəyərlərimizin qorunması, adət-ənənələrin cəmiyyətdəki
yeri və rolunun düzgün şərhinə çalışdı. Biz Azərbaycançılıq ideologiyasını,
milli maraqları qəzetin fəaliyyət amalına,
Vətən, Torpaq, Bayraq, Dövlət və Dövlətçilik düşüncəsini «Kaspi»nin ənənələrə
sadiqliyinin ölçü və ifadəsinə çevirməyə çalışdıq.
Onu da qeyd edək ki, fəaliyyətini bərpa edəndən sonra "Kaspi”nin xətti
ilə müxtəlif kitablar nəşr olundu. Qəzetin nəşrlər seriyası da oxucular
tərəfindən maraqla qarşılandı.
2010-cu ildə qəzetimiz Azərbaycan və ingilis dillərində milli mətbuatımızın
135 illiyinə həsr olunmuş «135 illik yol» kitablarını, onun ardınca isə Heydər
Əliyev İrsini Araşdırma Mərkəzi ilə birgə «İlham Əliyev: «Mən jurnalistləri
vətənpərvərliyə çağırıram» kimi nəfis tərtibatlı kitabı nəşr etdirdi.
Elə bu yüksək mənəvi dəyərlərin davamı olaraq «Kaspi» qəzeti 2010-cu
ilin avqust ayından 2011-ci ilin fevral ayınadək Milli Qəhrəman Mübariz
İbrahimovun xatirəsinə həsr olunmuş, vətənpərvərlik mövzusunda bədii və
publisistik əsərlərin müsabiqəsini elan etdi. Əsas məqsəd vətənpərvərlik
mövzusunu yaradıcı ictimaiyyətin diqqətində saxlayaraq, ən yaxşı poeziya
nümunələrinin, hekayə və publisist yazıların müsabiqədə toplanmasını təmin
etmək idi. Müsabiqə uğurla başa çatdı və təqdim olunan maraqlı nümunələrdən
ibarət «Mübariz yol» adlı nəfis tərtibatlı kitab «Kaspi» qəzetinin oxucularına
təqdim edildi.
2011-ci ildə «Kaspi» qəzetinin yenidən araşdırılması üçün media mütəxəssisləri
və tədqiqatçıların iştirakı ilə 9 aylıq müsabiqə elan olundu. Müsabiqəyə təqdim
olunan məqalələr bizi inandırdı ki, millət sevgisi ilə fəaliyyətə başlayan, müstəqillik
uğrunda canlarını fəda edənlərin fədakarlığı heç zaman unudulmur. Bu müsabiqənin
yekunu olaraq «Üç əsrin qəzeti» kitabı işıq üzü gördü. Bu kitab nəinki «Kaspi» qəzetinin
tarixini öyrənmək baxımından əhəmiyyətlidir, eyni zamanda, jurnalistika fakültəsinin
tələbələri üçün dərslik kimi də istifadə edilə bilər.
«Kaspi» ədəbiyyat və mədəniyyətlə bağlı məqalələrin, eləcə də Azərbaycan,
rus və dünya ədəbiyyatından nümunələrinin dərcinə də daim diqqət yetirir. Qəzetin
fəaliyyət konsepsiyasına uyğun olaraq azərbaycançılıq məfkurəsinin təbliği və milli
qürur nümunəsi kimi istinad etdiyimiz ədiblərin irsinin araşdırılmasına da
çalışırıq. Bu kontekstdə Azərbaycanın böyük şairi Məmməd Arazın yaradıcılığının
yenidən araşdırılmasına həsr olunmuş müsbiqəni qeyd etmək istərdim. 2013-cü
ildə bu müsabiqənin yekunları əsasında «Kaspi» nəşrləri seriyasından «Haqqın var
yaşamağa» adlı növbəti kitab çap olundu. Bu işin davamı kimi, «Kaspi» qəzeti bu
istiqamətdəki fəaliyyətini daha geniş miqyasda həyata keçirməyə qərar verdi.
Nəticədə, türkçülük ideologiyası uğrunda şəhid olmuş Hüseyn Cavidin irsi "H.Cavid əsərləri” adlı kitab şəklində Türkiyədə çap olunaraq türk oxucusuna çatdırıldı,
«Cavid və Türkiyə» mövzusunda genişmiqyaslı elmi konfranslar keçirildi. Kitabın
nəşr olunduğu ildən başlayaraq "Kaspi”nin təşəbbüsü ilə hər ilin mart ayında Türkiyənin
İstanbul, Ankara və digər şəhərlərinin müxtəlif universitetlərində Cavid yaradıcılığına
həsr olunmuş elmi konfranslar təşkil edildi.
Eyni zamanda, «Kaspi» qəzetinin və Kaspi Təhsil Şirkətinin birgə layihəsi
əsasında Hüseyn Cavidin əsərlərinin İran İslam Respublikasında həm Azərbaycan dilində
nəşri, həm də fars dilinə tərcümə olunaraq farsdilli oxuculara çatdırılması üçün
İranın görkəmli şair və tərcüməçisi Əliyar Həmdiyə müraciət olundu. Bu layihə əsasında
«Topal Teymur», «Şeyx Sənan», «Peyğəmbər», «Maral» əsərləri hər iki dildə İran oxucularına
çatdırıldı.
Cavid irsinin yenidən araşdırılması üçün 2014-cü ildə elan etdiyimiz növbəti
müsabiqədə məqsədimiz bu günədək filosof şairmiz haqqında heç yerdə çap olunmayan
yeni araşdırmaları toplamaq, Cavidşünaslıqdakı yeni baxışları dəyərləndirmək idi.
Bu müsabiqənin nəticəsi olaraq «Cavid: Vətənə qayıdış» adlı foto albom, elmi-publisistik
materiallardan ibarət «Cavid: Vətənə qayıdış» adlı kitab işıq üzü gördü.
2015-ci ildə qəzetimizin ildə bir dəfə veriləcək «Kaspi» mükafatını təsis
etdik. Mükafat Azərbaycan xalqının, dövlətinin ictimai-siyasi, mədəni həyatında
mühüm rol oynayan şəxslərə təqdim olunmaq üçün nəzərdə tutulub. İlk mükafat Cavidin
nəşinin Sibirdən gətirilməsi üçün yaradılmış komissiyanın rəhbəri və qoruyub
saxladığı materialları sevə-sevə «Cavid: Vətənə qayıdış» albomuna təqdim edən Həmid
Cəfərova verildi. Hələlik sonuncu layihəmiz isə millətimizin istiqlalı üçün canlarından
keçərək əbədiyaşarlıq qazanan, "Kaspi” qəzeti ilə əməkdaşlıq edən Azərbaycan maarifçilərinə
həsr olunub. Kitabda yer alan materiallar «Kaspi»nin xüsusi buraxılışlarında zaman-zaman
dərc olunmuş ən oxunaqlu materiallardır. Yaxın vaxtlarda kitab oxuculara təqdim
olunacaq.
Ötən il daha bir ciddi uğura imza atdıq. Belə ki, Almaniyanın Jack
Levinson nəşriyyatının bir qolu olan "Brill onlayn” mətbəəsinin toplayıb
saxladığı "Kaspi” qəzetinin 38 illik nəşrinin elektron variantını aldıq. Bu gün
bu materiallar istifadə üçün texniki standartlara uyğunlaşdırılıb və saytımızda
yerləşdirilib.
Bu gün "Kaspi” əhatəli oxucu auditoriyasına malikdir. Qəzetimiz həftənin
cümə axşamı "Teatr”, cümə "Gənclik qəzeti”, şənbə günləri isə "Ədəbiyyat”
əlavəsi ilə nəşr olunur.
Onu da qeyd edim ki, milli mətbuatımız hər an dövlətin diqqət və
qayğısından yararlanaraq günü-gündən inkişaf etməkdədir. 2005-ci ilin iyulunda milli
mətbuatın 130 illiyinə həsr olunmuş yubiley mərasimində Prezident İlham Əliyev
mətbuatın inkişafı haqqında fikrini belə ifadə etdi:"Bu gün Azərbaycanda, sözün əsil mənasında, müstəqil mətbuata böyük
ehtiyac var. Azərbaycanda mətbuatın müstəqilliyi cəmiyyətin sifarişidir. Mən
hesab edirəm ki, mətbu orqanlar bəzi siyasi dairələrin təsirindən çıxmalıdır və
sözün əsil mənasında müstəqil olmalıdır”.
2000-ci il iyun ayının 22-də milli
mətbuatımızın 125 illiyi münasibətilə keçirilən görüşdə ulu öndər Heydər Əliyev
mətbuatın keçdiyi çətin, şərəfli yola nəzər salaraq "Kaspi” haqqında demişdi: "Əkinçi”
qısa bir zamandan sonra bağlandı. Ondan sonra rus dilində nəşr olunan bəzi qəzetlərə
əlavə olaraq vərəqələr çıxdı. ...Zeynalabdın Tağıyevin maliyyəsi ilə «Kaspi» qəzeti
buraxılıb, amma o, rus dilində idi. Bunlar bizim tariximizdir. Zərdabinin qoyduğu
təməl yaşadı və inkişaf etdi”.
"Kaspi” qəzeti haqqında Ulu öndərin söylədiyi bu fikir mətbuata
verilən böyük dəyərdir. Bu fikir həm də hər bir mətbuat orqanının məsuliyyətli
və vicdanlı fəaliyyətinə çağırış kimi qəbil olunmalıdır. Millət, xalq sevgisi,
dövlət və dövlətçilik ənənələrinə vətəndaş münasibəti mətbuatın enerji
mənbəyinə çevrilməlidir. Ölkə rəhbəri İlham Əliyevin "Mən jurnalistləri
vətənpərvərliyə çağırıram” fikri fəaliyyətimizin əsas məzmununu təşkil
etməlidir.
Üç əsrin qəzeti olaraq müasir «Kaspi» klassik ənənələrin bünövrəsi üzərində
ucalaraq, çağdaş mətbuatın mütərəqqi prinsiplərini tətbiq edərək, müasir medianın
sevilən, oxunan nümunəsini yaratdı. Biz «Kaspi”çilər tarixi, milli bir qəzetin ardıcılları,
xələfləri olaraq fəaliyyət məsuliyyətimizi dərindən dərk edirik. Biz siyasi ambisiya
və iddialardan uzaq olan millət, xalq, vətən sevgisinə tapınaraq yola çıxdıq.
Bütün dərdlərimizə, yaralarımıza məlhəm olacaq qələbə müjdəsini bir gün
«Kaspi»dən eşidəcəyiniz ümidlərilə, torpağımıza bütövlük, dövlətimizə
əbədiyaşarlıq, bayrağımıza daim göylərdə dalğalanmaq arzusu ilə yeni-yeni
yüzilliklərə doğru yolumuzu davam etdirməkdəyik.
Sona Vəliyeva
"Kaspi” qəzetinin təsisçisi