Böyük güclər Dağlıq Qarabağ məsələsini yenidən gündəmə gətirir
Noyabrın 13-də Soçidə Türkiyə prezidenti Rəcəb
Tayyib Ərdoğan həmkarı Vladimir Putinlə görüşdükdən sonra regional məsələlərin
həllində, xüsusilə Dağlıq Qarabağ problemi ilə bağlı bir hərəkətlilik müşahidə
edilməkdədir. Halbuki, prezidentlərin görüşündən sonra keçirilən mətbuat
konfransında və ardınca hər iki dövlətin rəsmilərinin verdiyi açıqlamalarda
münaqişənin həlli məsələsinə toxunulmamışdı. Buna baxmayaraq, mətbuatda bir
sıra məlumatlar yer almağa başladı ki, bu da diqqəti yenidən Qarabağ məsələsinə
istiqamətləndirdi.
Belə ki, Rusiyanın xarici işlər naziri Sergey
Lavrovun Azərbaycan və Ermənistana səfər edəcəyi açıqlandı. Eyni zamanda
Azərbaycanın xarici işlər naziri Elmar Məmmədyarov bu gün Moskvada həmsədrlərlə
görüşəcək. Bir məqamı da qeyd edək ki, Ermənistan prezidenti və rəsmilərinin də
Rusiyaya səfəri planlaşdırılır. İntensivləşən bu səfərlər ortaya müxtəlif
suallar çıxarır. Bütün bunları Ərdoğan-Putin görüşünün nəticəsi hesab etmək
olarmı?
Mövzu ilə bağlı "Kaspi” qəzetinə açıqlamasında Milli Məclisin deputatı, politoloq Aydın
Mirzəzadə bildirdi ki, Ermənistanın Azərbaycan torpaqlarını işğaldan azad etməsi
məsələsi hər zaman Türkiyə rəhbərliyinin Rusiya ilə münasibətlərində bir
müzakirə mövzusu olub: "Noyabrın 13-də keçirilən görüşdən əvvəl də Türkiyə
prezidentinin mətbuat xidməti Dağlıq Qarabağ məsələsinin prezident Putinlə
görüşdə müzakirə ediləcəyi barədə məlumat vermişdi. Putinin "Türkiyə və Rusiya
arasındakı münasibətlərdə artıq heç bir problem qalmayıb və münasibətlər
əvvəlki kimi tam bərpa olunub” fikri onu deməyə əsas verir ki, dövlətlər
arasında artıq tam anlaşma və müzakirə mühiti var. Azərbaycanın yaxın dostu
Rəcəb Tayyib Ərdoğanın Dağlıq Qarabağ məsələsini qaldırması, bu problemin
uzanmasının eyni zamanda Rusiyanın da milli maraqlarına cavab verməməsi
ideyasını daima müdafiə etməsi, şübhəsiz, rəsmi Moskvanı da müəyyən məsələlərdə
ciddi addımlar atmağa məcbur edir. Aydın məsələdir ki, Dağlıq Qarabağ
probleminin mövcudluğu Ermənistanın bir dövlət kimi dünya xəritəsindən
silinməsinə gətirib çıxarır. Ona görə də Rusiya tərəfinin münaqişə ilə bağlı
məsələnin yumşaldılması, problemin mərhələ-mərhələ həll edilməsi istiqamətində
öz töhfəsini verməsi tamamilə gözləniləndir”.
A.Mirzəzadənin sözlərinə görə, Rusiya XİN rəhbəri
Lavrovun Bakıya və Yerevana səfəri tamamilə mümkündür ki, münaqişənin həlli ilə
bağlı Rusiyanın hansısa bir planının müzakirəsinə həsr edilsin. Millət vəkili
qeyd etdi ki, Azərbaycan üçün problemin kim tərəfindən həll olunmasının
əhəmiyyəti yoxdur: "Əsas odur ki, ərazi bütövlüyümüz təmin edilsin, Ermənistan
qoşunları Azərbaycan torpaqlarından çıxarılsın. Buna görə də Rusiyanın
vasitəçilik missiyası və Kremlin bu məsələdə beynəlxalq hüquq normalarından
irəli gələrək iki dövlət arasında problemi həll etməyə çalışması alqışlanandır.
Hər halda əvvəldən bir fikir bildirmək çətindir. Nəticəni gözləyib buna uyğun
son fikri bildirmək olar”.
Politoloq Fikrət
Sadıxov bildirdi ki, baş verənlərin hər birini tək
Ərdoğan-Putin görüşü ilə bağlamaq düzgün olmazdı: "Çünki Cenevrədə
prezidentlərin görüşü zamanı razılaşma olmasa da, ciddi müzakirələr gedib. O
cümlədən Azərbaycan və Ermənistan prezidentləri arasında konstruktiv fikir
mübadiləsi aparılıb. Lakin Sarkisyan bu görüşün nəticələri ilə bağlı sonradan
etdiyi açıqlamalarla fikirləri neqativ istiqamətə yönəltdi. Lakin o və əlavə
olaraq Ərdoğan-Putin görüşünü götürsək, onu deyə bilərik ki, bunlar müsbət
amillərdir. Eyni zamanda Azərbaycanın xeyrinə baş verən hadisələrdir. Bu
canlanma təsadüfi deyil. Burada Azərbaycanın müəyyən rolu nəzərə alınır. Belə
ki, ölkəmizin Rusiya ilə bir sıra layihələrdə birgə iştirak etməsi məsələləri
var. Bilirik ki, bir müddət əvvəl Tehranda Azərbaycan, Rusiya və İran dövlət
başçılarının çox mühüm görüşü baş tutdu və dövlət başçıları "Şimal-Cənub”
dəmiryol xətti və digər məsələlər barədə razılığa gəldilər. Əlbəttə ki, Rusiya
Azərbaycanla bir sıra istiqamətlərdə strateji partnyorluğun inkişaf etməsində
maraqlıdır. Amma bu heç də o demək deyil ki, bütün məsələlər dərhal həll
olunacaq, problemin birdəfəlik aradan qalxmasında konkret nöqtə qoyulacaq. Düşünürəm
ki, Ərdoğan-Putin görüşünü bu məsələlərin davamı hesab etmək olar. Çünki şübhə
etmirəm ki, Ərdoğan Soçi görüşündə Dağlıq Qarabağ məsələsini qaldırıb və bunu
Putinlə ciddi şəkildə müzakirə edib. Türkiyə prezidenti bunu səfərdən öncə də
bəyan etmişdi və gizlətmirdi. Belə demək mümkündürsə, Azərbaycanın maraqlarına
cavab verən addımlar Türkiyə tərəfindən atılıb”.
F.Sadıxovun dediyinə görə, Lavrovun Azərbaycana və
Ermənistana gözlənilən səfəri də Türkiyə və Rusiya prezidentlərinin görüşünün
davamıdır: "Hər halda qısa müddətdə nəticə olmasa da, bu canlanma özü-özlüyündə
onu göstərir ki, aparıcı oyunçular müəyyən dərəcədə Dağlıq Qarabağ məsələsinin
həllində maraqlıdırlar”.
Bəxtiyar MƏMMƏDLİ