Britaniyada “yellənən parlament” formalaşa bilər
Böyük Britaniyada keçirilən
növbədənkənar seçkilərin nəticələri bütün dünyada ciddi rezonans doğurub. Seçki
nəticələrinin böyük hissəsinin hesablanmasından sonra parlamentdə ən iri
partiyanın Mühafizəkar Partiyası olacağı aydınlaşıb. Lakin fəaliyyətdə olan baş
nazir, seçkinin təşəbbüskarı Tereza Meyin başçılıq etdiyi bu partiya 42 faizdən
artıq səs toplasa da, hökuməti təkbaşına qura bilməyəcək. Bu o deməkdir ki, baş
nazir T.Mey daha əvvəl əlində olan bir neçə yeri itirib. Belə bir nəticə
2010-cu il ümumi seçkilərdən sonra da yaşanıb.
BBC yazır ki, mühafizəkarların
çoxluq üçün lazım olan 326 yerlik hədəfə "çatmağa yolu yoxdur”. Baş nazir
"sabitlik dövrü” vəd edir, amma onun çoxluğun əlçatmazlığını qəbul edəcəyi
proqnozlaşdırılır. Baş nazir dünən yeni Nazirlər
Kabineti qurmaq məqsədi ilə kraliça II Yelizavetadan icazə istəmək üçün onunla
görüşüb. Bu barədə jurnalistlərə baş nazirin rəsmi nümayəndəsi məlumat
verib. Bu, T.Meyin mühafizəkarlar üçün
seçkilərin nəticəsinin ürəkaçan olmamasına baxmayaraq, azlıq hökuməti qurmağa
hazırlaşdığını göstərən formal prosedurdur.
Ekspertlər qeyd edir ki, Tereza Mey müəyyənlik və sabitlik üçün
seçkilərə getdi, amma tamamilə iflasa uğradı. BBC parlamentdə Mühafizəkar Partiyasının
312, Leyboristlər Partiyasının 260, Şotlandiya Milli Partiyasının (SNP) isə 35
yer tutduğunu yazır.Britaniya siyasəti növbəti dəfə beynəlxalq bazarları
alt-üst edib. Tereza Meyin partiyasının mütləq əksəriyyət qazanacağına dair
ümidlər puça çıxdıqdan sonra funt-sterlinq kəskin şəkildə dəyərini itirib. "Havadan
asılı parlament” vəziyyəti adətən birjaların xoşuna gəlməyən qeyri-müəyyənliyin
yaranmasına səbəb olur.
Britaniya valyutası ölkənin Aİ-dən çıxması barədə Brexit qərarından
sonra dəyərini itirmişdi. Treyderlər arasında Meyin "yumşaq Brexit” barədə
vədinin daha real olmasına əminliyin artması ilə funt öz məzənnəsini bərpa
etdi. O vaxt investorlar Brexit-in yaradacağı iqtisadi şokdan ehtiyat
edirdilər. Daha sərt Brexit daha güclü sarsıntı demək idi. Leyboristlərin
lideri Ceremi Korbin baş naziri istefaya çağırsa da, Mey ölkənin "stabilliyə
ehtiyacı olduğunu” deyib. 68 yaşlı Ceremi Korbin həddindən artıq solyönümlü
siyasi baxışın daşıyıcısıdır. O, heç vaxt dövlətin yüksək vəzifələrində
işləməyib, əvvəllər terrorçu kimi tanınan və İrlandiyanın krallığın tərkibindən
çıxması uğrunda silahlı mübarizə aparan "İrlandiya Respublika Ordusu”nun
təəssübkeşlərindən olub. C.Korbin dəfələrlə antisemitzmdə ittiham olunub,
NATO-nu tənqid edib. Bu baxımdan perspektivdə bu partiyanın koalisiya
hökumətinə başçılıq edəcəyi ehtimalı da azdır. Odur ki, Mühafizəkarlar
Partiyasının başçılığı altında Böyük Britaniya və İrlandiya Krallığı dövlətin
gələcəyi, yeni və köhnə problemlərin həlli ilə bağlı yeni sınaqdan
keçəcək.
Ölkə mediası və siyasətçilər vaxtından 3 il öncə keçirilmiş
seçkilərin Meyə ciddi zərbə olduğunu deyirlər. Baş nazir parlament çoxluğunu
artırmaq ümidiylə seçki çağırmışdı. Bu qəfil və erkən seçkinin keçirilməsinin
əsas təşəbbüskarı xanım Meyin özü idi. O bildirirdi ki, Avropa İttifaqından
sərt bir şəkildə ayrılmanı təmin etmək üçün ona daha böyük bir mandat lazımdır.
İndi belə görünür ki, həmin mandat kiçilib. Bəzi proqnozlara görə, seçki
nəticəsində Britaniyanın siyasi praktikasında nadir hallarda baş verən
"yellənən parlament” formalaşa bilər. Belə parlamentdə hər hansı qərarların qəbulu
xeyli mürəkkəbləşmiş olur. Bu dəfəki seçkilər hökumət üçün əlverişli şəraitdə
keçməyib. Seçki kampaniyası başlayandan sonra Londonda iki terror törədilib.
Bundan heç şübhəsiz, əsas müxalifət partiyası olan leyboristlər istifadə
ediblər. Ceremi Korbin hökuməti terrora qarşı mübarizədə zəiflik göstərməkdə,
20 min polisi və təhlükəsizlik qüvvəsini ixtisar etməkdə qınayaraq bildirib:
"Təhlükəsizliyin təmin edilməsinə qənaət etməklə vətəndaşları qoruya
bilməsiniz. Siz insanları ucuz müdafiə edə bilməzsiniz. Polis Federasiyası
Tereza Meyə xəbərdarlıq etmiş, ancaq o, polisi yalan həyəcan yaratmaqda ittiham
etmişdi”.
Bu arada BBC Britaniya seçkilərilə bağlı suallara cavab axtarmağa
çalışıb. İlk sual belə olub - baş nazir necə olacaq? Cavab belədir ki, Tereza
Mey baş nazir olaraq qalır və Mühafizəkarlar Partiyası kabinetdə təmsil
olunacaq - o vaxta qədər ki yeni hökuməti kimin quracağı məlum olacaq və ya Mey
istefa verəcək. Yeni hökuməti kimin formalaşdıracağına gəldikdə, parlamentdə ən
çox yer qazanan partiya əsasən qalibdir və onun lideri adətən baş nazir olur.
Amma hazırkı halda heç bir partiya lazım olan səs sayının hamısını qazana
bilməyib. Buna görə də ikinci gələn partiyanın digər partiyalarla birgə hökumət
formalaşdırması mümkündür. Seçkilərdə ikinci yeri tutmuş Leyboristlər Partiyası
hökumət yaratmağa çalışacağını deyib. Hazırda Tereza Meyin iyunun 13-ə qədər
vaxtı var - yeni parlament seçkilərdən sonra ilk dəfə toplantı keçirəcək. Mey
həmin günədək hakimiyyətdə qalmaq üçün razılıq əldə etdiyini və ya istefa
verəcəyini açıqlamalıdır.
Beləliklə, Britaniya siyasi sistemi çətin bir vəziyyətlə üzləşib.
Hadisələrin sonrakı gedişini isə zaman göstərəcək.
Azər