Bol olarsa “ikinci çörək”...
Azərbaycanda bu
il kartof istehsalı artıb. Bu barədə Trend-in sorğusuna cavab olaraq Kənd
Təsərrüfatı Nazirliyindən bildiriblər. Qeyd edilib ki, 2019-cu ilin yanvar-iyul
aylarında 34 min hektar sahədən 576,3 ton kartof yığılıb. Bu isə əkilən ümumi
sahənin 60,1 faizinin yığılması deməkdir. Hazırda kartof yığımı davam edir.
Nazirlikdən bildiriblər ki, 2019-cu ilin yanvar-iyul ayında kartof yığımı ötən
ilin müvafiq dövrü ilə müqayisədə 7,9 faiz, sahəyə düşən məhsuldarlıq isə 7
faiz artıb: "Ötən illə müqayisədə bu il kartof daha az sahədə əkilib. Belə
ki, 2018-ci ildə 59,3, 2019-cu ildə isə 56,9 min hektar sahədə kartof əkilib”.
El arasında
"ikinci çörək” adlandırılan kartof gündəlik qida rasionumuzun əsas tərkib
hissəsini təşkil edir. Təsadüfi deyil ki, çörəkdən sonra ən çox tələb məhz
kartofadır. Bu mənada məhsuldarlığın artması müsbət məqamdır. Bəs görəsən
istehsal etdiyimiz kartof daxili bazarı tam təmin edə biləcəkmi? Məhsuldarlığın
artması qiymətlərə necə təsir göstərəcək?
Tərəvəzçilik
Elmi-Tədqiqat İnstitutunun direktor müavini Elmar Allahverdiyev"Kaspi”yə açıqlamasında
bildirdi ki, məhsuldarlığın
artması daxili bazarda qiymət siyasətini özü tənzimləyir: "Yəni belə olan
şəraitdə qiymətlər avtomatik olaraq aşağı düşür. Son illər ərzində kartof
əkininə xüsusi diqqət göstərilir. Fermerlər ilbəil daha müasir texnoloji
yeniliklər tətbiq edirlər. Xüsusilə gübrələrdən və becərmə texnologiyalarından
daha effektiv istifadə olunur. Məhsuldarlığın artım səbəbi bu amildən
qaynaqlanır. Həmçinin, fermerlərin maarifləndirilməsi istiqamətində də müxtəlif
işlər görülür. Artıq fermerlər çalışır ki, öz sahəsindən daha çox məhsul əldə
etsin. Bunun üçün isə becərmə texnologiyasının sirlərinə yaxından bələd olmaq
lazımdır. Kənd Təsərrüfatı Nazirliyinin təlimçiləri mütəmadi olaraq bütün
rayonlarda təlimlər keçirlər. Azad bazar iqtisadiyyatı şəraitində qiymətlər
tələb-təklif əsasında formalaşır. Bu il "kənd təsərrüfatı ili” elan edilib. Ona
görə də, təkcə kartof deyil, aqrar sahənin bütün istiqamətləri üzrə ciddi
irəliləyişlər qeydə alınıb. Məhsuldarlığın artması isə son nəticədə daxili
bazarın təminatı və qiymətlərin ucuzlaşmasına gətirib çıxarır”.
Aqrar sahə üzrə ekspert Nicat Nəsirlideyir ki, ölkədə kartof istehsalı hər il ümumi istehlakı
dəfələrlə üstələyir. Getdikcə bu sahəyə göstərilən dövlət dəstəyi, eləcədə
məhsulun bazarda əlverişli mövqe qazanması ildən-ilə bu sahəyə marağı artırır:
"Dövlət tərəfindən ötən il ölkədə istehsal olunan kartofun daxili bazarlarda
realizə olunması, fermerlərin ziyan çəkməməsi niyyəti ilə 375 saylı qərar qəbul edildi, nəticədə, üç ay
müddətdə daxili bazar qorunmuş oldu. Qərarın əsas məqsədi məhsuldarlıq və əkin
sahələrinin ötən illə müqayisədə artması ilə əlaqədar olaraq, kartofun satış
probleminin həlli və eləcə də, kartofun
satış qiymətini istehsalçı və istehlakçı
üçün optimallaşdırmaq və kartof istehsalçılarında qiymətlərin həddən artıq
aşağı düşməsi ilə əlaqədar yaranmış mənfəət itkisinin qarşısının
alınması idi. Qısamüddətli qadağa hər iki məqsədə çatmağa imkan verdi. İlk
növbədə yerli istehsalçıların əlində qalmış böyük həcmdə məhsul öz
bazarlarımızda realizə olundu. Digər tərəfdən əsas istehsalçı rayonlar olan
Gədəbəy, Şəmkir, Tovuzda istehsal olunmuş kartofun qiymətində nisbətən yüksəlmə baş verməklə,
fərdi istehsalçıların mənfəət itkisi minimuma endirildi. Həmin qərar kənd təsərrüfatı məhsulları
bazarının tənzimlənməsi sahəsində dövlət üçün səmərəli intervensiya aləti
rolunu oynadı. Belə ki, Azərbaycanın əsas idxal kartof bazarını formalaşdıran
İran və Rusiyada milli valyutanın zəifləməsi fonunda bu ölkələrdən böyük həcmdə
məhsul ölkəmizə daxil olaraq yerli istehsala ciddi mənfi zərbə vura bilərdi.
Azərbaycana hər il İrandan 50 min, Rusiyadan isə 43 min tondan çox kartof
gəlir. Dövlət çevik addım ataraq ölkəyə idxal edilən kartofun tarif dərəcəsini
iki dəfə artıraraq 30%-ə qaldırdı, yerli bazar qorundu, istehsalçı əlindəki
məhsulu bazara təklif etməklə, ziyana düşməkdən sığortalandı. Statistik təhlil
göstərir ki, əkin sahələrində "ikinci çörəy”in məhsuldarlığı artaraq, hektardan
15 tona, istehsal həcmi isə 914 min tona çatıb. Əhalinin illik tələbatı isə
adambaşına düşən kartof istehlakı üzrə 74,29 kq nəzərə alınmaqla 2018-ci il
üçün cəmi kartof istehlakının 743 min ton olacağı proqnozlaşdırılırdı.
Tələbatdan artıq qalan 171 min tonluq həcmin milli valyutaların ucuzlaşdığı bir
fonda, ixracı real görünmürdü. Ona görə, alternativ çıxış yolu intervensiya
alətini hərəkətə gətirmək idi. Lakin bütün bunlar idxal üzrə rəqəmləri təkzib
edə bilməz. Havaların soyuduğu noyabrdan başlayaraq kartofa tələbat sürətlə
artmağa başlayır və bu tendensiya aprelə qədər davam edir. Ölkəyə payız-qış
mövsümündə 160 min tona qədər kartof gətirilir, bu, ölkə tələbatının 16%-ini
təşkil edir”.
Ekspert deyir ki, bu
sahənin inkişafı ilə bağlı müxtəlif işlər görülə bilər: "Təhlillər göstərir ki,
son illər kartof sahələri genişlənir, lakin məhsuldarlıqda maksimum nəticələr
əldə edə bilməmişik. Bunun üçün toxumçuluq sistemi qurulmalıdır. Toxum
tələbatının yalnız 2 faizi yerli istehsal hesabına ödənilir, böyük hissəsi
idxal edildiyindən, məhsuldarlıq yaxın hədəf olaraq qalır. Hazırda milli kartof
toxumçuluğunun qurulması üzrə işlər aparılır”.
Şəbnəm