Bir qitəni məhvə aparan vərdiş
Avropalıların alkoqola olan həvəsi onlar üçün xərçəngin bir neçə
növünə yoluxma riskinin artması ilə nəticələnə bilər. Bu barədə "United
European Gastroenterology” təşkilatının hesabatında deyilir. Avropa adambaşına
alkoqol qəbuluna görə liderdir. ÜST-nin məlumatına görə, orta statistik
avropalı ildə 11,2 litr alkoqol qəbul edir. Amerikalılar və afrikalılarda bu
göstərici müvafiq olaraq 20% və iki dəfə azdır. 15 yaşdan yuxarı hər beşinci
avropalı həftədə bir dəfə sərxoş olur.
Avropalılar arasında isə bu göstəriciyə görə liderlik
litvalılardadır. Həkimlərin qənaətinə görə, avropalıların bu həvəsi onlarda
mədə və bağırsaq xərçənginin inkişafı riskini artırır. "Alkoqolun
kanserogen effektləri ilk növbədə mədə-bağırsaq sisteminə təsir edir" -
deyə Böyük Britaniyanın Qastroenteroloqlar cəmiyyətinin rəhbəri Riçard Qardner
bildirir. Əslində müsəlman ölkəsi olsaq da, bizdə də alkoqoldan istifadə edənləri
sayı az deyil. Bəs bizdə alkoqolun sağlamlığa təsiri hansı dərəcədədir? Bu
aludəçilik hansı problemlərin artmasına səbəb olub?
"Buna əhəmiyyətsiz yanaşmaq
olmaz”
Tibbi ekspert Adiq Qeybulla "Kaspi”yə
açıqlamasında bildirdi ki, alkoqol qəbulu bütün dünya ilə yanaşı, ölkəmizdə də
bir bəlaya çevrilib: "Alkoqolun xərçəngin etiologiyasında rolu onun tərkibində
olan müxtəlif maddələrlə, ümumiyyətlə isə alkoqolun özünün orqanizmə neqativ
təsiri ilə bağlı da ola bilər. Çünki böyük miqdarda və davamlı qəbul olunan
alkoqol hüceyrələrdə xroniki problemlərə səbəb ola bilər. Alkoqol qəbulu bu gün
bütün dünyanın bir bəlasıdır. Əksər xaricilər alkoqol qəbulunda müəyyən dozanı
qoruyurlar. Amma təəssüf ki, Rusiyada və bizim ölkəmizin özündə də spirtli
içkilərin istehlakı həddindən artıq çoxdur”.
Ekspertin sözlərinə görə, insanlar həddindən artıq qida və spirtli
içki qəbul edirlər. Bu isə sağlamlıq üçün böyük mənfi təsir göstərmiş olur: "Bu
gün ürək-damar xəstəliklərinin yaşının cavanlaşması məhz həddindən artıq qida
və alkoqol qəbulu ilə birbaşa əlaqədardır. Çünki böyük miqdarda spirt yağları
həll edir, xolesterinin qanda miqdarını həddindən çox artırır. Xüsusilə, nəzərə
almaq lazımdır ki, bizim mətbəx yağlı qidalarla zəngindir. Eyni zamanda, bütün
qidalanmamız günün ikinci yarısına təsadüf edir. Toylar, qonaqlıqlar, banketlər
hamısı günün ikinci yarısında təşkil edilir. Günün ikinci yarısında böyük miqdarda qida qəbulu insanların əmək
qabiliyyətinin vaxtından əvvəl itirilməsinə, ürək-damar xəstəliklərinin
inkişafına, dolayısı yolla, xərçəngin inkişafına və s. gətirib çıxarır”.
A.Qeybulla bildirdi ki, bu cür məsələlərin hansısa administrativ üsullarla
qarşısını almaq mümkün deyil: "Alkoqolun həddindən artıq qəbulu bir sıra
faktorlarla bağlıdır. Rusiyada yaşayan gənclərimiz alkoqola qurşanıblar,
həddindən artıq spirtli içki qəbul edirlər. Bu baxımdan, spirtli içkiyə
münasibət bir az şüurlu olmalıdır. Buna əhəmiyyətsiz yanaşmaq, aludəçilik etmək
qətiyyən olmaz. Əslində bu, milləti deqradasiyaya aparır. Dünyanın hər yerində
alkoqola münasibət necədirsə, bizdə də elə olsa yaxşıdır. Alkoqoldan mümkün
qədər az istifadə, sağlam həyat tərzi keçirmək, idmanla məşğul olmaq, az
qidalanmaq... Biz bunu təbliğ etməli, neqativ tərəflərini göstərməliyik ki,
insanlar buna tənqidi yanaşsınlar”.
A.Qeybulla onu da bildirdi ki, həkim olaraq ümumiyyətlə, alkoqolu
tövsiyə etmir: "Alkoqolun qəbulunda hansısa doza qoymaq düzgün deyil. Yaxşı
olar ki, istifadə edilməsin. Əgər qəbul edirlərsə, sağlamlıq kriteriyalarını
nəzərə alsınlar. Bir bakal çaxır, bir qədəh araq qəbul etməyi yetərli hesab
etsələr, yaxşı olar. Dünyada əksər məclislərdə belə görmüşəm. Çünki spirtli
içkilərin həddindən artıq qəbulu beyin hüceyrələrinin ölməsinə, yaddaşın
itməsinə, ürək fəaliyyətinin ləngiməsinə, qara ciyərin sıradan çıxmasına
gətirib çıxarır. Çoxlu alkoqol qəbul edən insanlar erkən yaşda xəstələnirlər,
onların orqanizmində çox ciddi proseslər baş verir və bu da təbii ki insan
ömrünü azaldır”.
Spirt bizim orqanizmimizin
tərkib hissəsidir, lazımdır, amma...
Həkim-terapevt İbrahim Əfəndiyev deyir ki, ümumiyyətlə, alkoqolizm hər
hansı bir vərdiş, içkiyə meyllilik, hərislik yox, sözün əsl mənasında,
xəstəlikdir, asılı vəziyyətə düşmüş orqanizmin patologiyasıdır: "Alkoqolun
orqanizmə zədələyici, öldürücü təsiri vardır. Belə baxanda, tərkibi o qədər də
dəhşətli maddələrdən ibarət deyil. Meyvə şirələrinin tərkibində olan
hüceyrələrdir, bir də ki təmiz alınmış etil spirtidir. Düzdür, bəzən elə olur
ki, biz spirtdən antiseptik dərman kimi də istifadə edirik. Alimlər əsrlər
boyunca etil spirtinin təsir mexanizmini öyrəniblər. Nəticədə, güclü təsir
mexanizmi olduğu aşkar edilib, buna görə tibdə də istifadə olunmağa başlanıb.
Belə məlum olub ki, spirtin təsiri ilə əvvəlcə mərkəzi sinir sisteminin, yəni
beynin sinir hüceyrələrinin tormozu aradan götürülür. Yəni oyanma baş verir.
Lakin daxilə qəbulun miqdarı artdıqca, yenidən əsmə, tormozlanma prosesi gedir.
Və elə bir hal yaranar ki, həyati vacib orqanların, xüsusilə ürəyin,
ağciyərlərin və beyin hüceyrələrinin fəaliyyəti tam dayana bilər. Yəni toksiki təsirə çevrilir. Kiçik dozalarda bu,
o qədər də öldürücü təsir göstərmir”.
Həkim deyir ki, insan orqanizmində etil spirti endogen yolla da
meydana çıxır. Bu da, orqanizmin tələbatını ödəmiş olur. Kənardan spirt qəbul
olunmasına ehtiyac yoxdur: "Maddələr mübadiləsi nəticəsində orqanizmdə etil
spirti atom şəklində ayrılır, lakin bunun heç bir ziyanı olmur. Qanın
tərkibində olan etil spirtinin miqdarından asılı olaraq, insanlar bəzən
gülərüz, bəzən acıqlı və s. olurlar. Son illərin tədqiqatlarının nəticəsində
həm də belə qənaətə gəlinib ki, spirtli içkiyə meylli olan insanların
orqanizmində endogen (daxili) spirtin miqdarı az olur. Buna görə, həmin
insanlar içkiyə çox tez meyl edirlər. Elələri də var ki, müəyyən müddət spirtli
içki içirlər, sonra ürəkləri istəyən
vaxt içkidən imtina edirlər. Yəni heç ehtiyacları olmur, içmirlər. Buna görə
belə düşünürlər ki, bunların orqanizmində daxili spirtin miqdarı az
ayrıldığından, onlarda belə bir tələbat yaranır. Əlbəttə, bu, Avropa, Rusiya,
ümumiyyətlə, bütün dünyanı bürümüş alkoqolizm vərdişinə müəyyən bir don
geyindirmək məsələsi də ola bilər. Müəyyən nəticələr var, ancaq yüz faizli
müsbət nəticə yoxdur. Spirt bizim bədənimizin tərkib hissəsidir, lazımdır. Amma
onu kənardan almağa ehtiyac yoxdur. Orqanizmin özündə lazım olan qədər var.
Bəzən deyirlər ki, sağlamlıq üçün yaxşıdır, bunlar boş şeylərdir. Sadəcə, bir az
qan damarlarını genişləndirir, gümrahlaşdırır,
amma bir-iki saatdan sonra təzyiq düşür, ürək döyüntüsü artır, tərləmə, buzlama
baş verir”.
İ.Əfəndiyevin sözlərinə görə, uzun müddət və çox dozada alkoqol qəbul
edərkən, ən çox damarlar zədəyə məruz qalır: "Ürək, böyrək, qara ciyər, mərkəzi
sinir sistemi və s. orqanlara təsiri olur. Mərkəzi sinir sisteminə təsiri
zamanı psixi pozğunluqlar özünü büruzə verir. Mərkəzi sinir sisteminə təsiri
daha çox olarsa, o zaman xəstələrdə gerilik, sayıqlama, ayaqlarında,
hərəkətlərində koordinasiyanın pozulması və alkoqolik tutmalar meydana çıxır.
Qaraciyərə təsiri zamanı çox uzunmüddətli və sonluğu pis qurtaran bir hala
gətirib çıxarır. Bu da, bizdə daha çox rast gəlinən qaraciyər serozudur. Ürək
qan-damar sistemində ən çox rast gəlinən alkoqolik tutmalar, ürəyin işemik
xəstəlikləridir. Böyrəklərin zədələnməsi bir qədər uzun çəkir, xəstə onu özü hiss
etmir. Və sonradan bu spirtin təsirindən böyrək damarlarının büzülməsi,
yığılması baş verir. Nəticədə, böyrək yumaqcığı birləşdirici toxuma ilə əvəz
olunur, böyrək sıradan çıxır ki, bu zaman xəstə sidik ixracından qalır və sidik
qana sovrulur. Artritlər, qanqrenası olanlar, xüsusilə şəkərli diabet xəstələri
alkoqola meyllidirlərsə, özlərinə qəbir qazmış olurlar. O ağırlaşmaların
qabağını heç nə ilə almaq olmur”.
Aygün Asimqızı