Beynəlxalq müşahidəçilərdən referenduma tam müsbət rəy
Bəlli olduğu
kimi, sentyabrın 26-da keçirilən referendumu izləmək üçün nüfuzlu beynəlxalq təşkilatları
təmsil edən müşahidəçilər qrupu ölkəmizdə olublar. Seçki prosesini izləyən
müşahidəçilər referendum günü müxtəlif məntəqələrdə olub, prosesə qiymət veriblər.
Məsələn, prosesi izləyən Avropa İttifaqı Regional Komitə üzvlərindən ibarət müşahidə
qrupu Konstitusiyaya dəyişikliklərə dair gəldikləri nəticəni keçirdikləri mətbuat
konfransında elan ediblər. Komitənin 4 üzvündən ibarət müşahidə qrupunun üzvləri
bildiriblər ki, səfər öncəsi referenduma çıxarılan konstitusion dəyişikliklərin
məzmununu və legitimliyini araşdırıb, ümumxalq səsverməsi
günü 10 dairənin 2 məntəqəsində səsvermə prosesini izləyiblər. Müşahidə qrupu
araşdırmalar və müşahidələr əsasında belə bir nəticəyə gəlib ki, referendumun
keçirilməsi suveren Azərbaycan dövlətinin səlahiyyətinə aiddir və bu barədə qərar
milli qanunvericiliyə uyğun qəbul edilib. Eləcə də, referenduma çıxarılan dəyişikliklər
əsasən ölkədə idarəetmə sisteminin gücləndirilməsinə və insan hüquqlarının
müdafiəsinin təkmilləşdirilməsinə xidmət edir. Əlavə edilib ki, müşahidə
qrupunun üzvləri olduqları məntəqələrdə çoxsaylı müşahidəçilərin səsvermənin
gedişatını müşahidə etmələrinin şahidi oldular: "Səsvermə prosesi texniki və təşkilati
baxımdan yaxşı təşkil edilmişdi. Məntəqələrdə seçici aktivliyi yüksək idi, səsvermə
prosesi dinc şəraitdə həyata keçdi. Hər hansı bir zərurət olmadan polisin və ya
yerli icra hakimiyyəti nümayəndələrinin seçki məntəqələrinə daxil olmalarının və
səsvermə prosesinə müdaxilə etmələrini müşahidə etmədik. Seçicilər müstəqil və
kənar müdaxilə olmadan səsvermədə iştirak edərək öz iradəsini ifadə etdilər. Səsvermə
başa çatdıqdan sonra müşahidə qrupunun üzvləri bir məntəqədə bülletenlərin
sayılmasını izlədilər və digər müşahidəçilərə bülletenlərin sayılması prosesini
izləməyə maneçilik törədilmədiyinin şahidi oldular”. Beləliklə, qrup belə bir nəticəyə
gəlib ki, Konstitusiyaya dəyişikliklərə dair 26 sentyabr 2016-cı il referendumu
legitimdir və onun nəticələri Azərbaycan xalqının iradəsinin müstəqil və azad şəkildə
ifadəsini əks etdirir.
Avropa Seçkilərin Müşahidəsi Akademiyası:
Referendum beynəlxalq standartlara uyğun keçirilib
Öz növbəsində Avropa
Seçkilərin Müşahidəsi Akademiyasının missiyası da referendumunun nəticələri ilə
bağlı yekun bəyanatı açıqlanıb. APA-nın xəbərinə görə, missiyanın rəhbəri,
Malta parlamentinin spikeri Anglu Farrugia keçirdiyi mətbuat konfransında
bildirib ki, 12 Avropa ölkəsindən olan 35 parlamentar və ekspert Avropa Seçkilərin
Müşahidə Akademiyası beynəlxalq qeyri-hökuməti təşkilatının nümayəndəsi qismində
referendumu müşahidə edib. O deyib ki, referendum səsvermənin azad və ədalətli
keçirilməsini təmin edən Azərbaycan qanunvericiliyinə əsasən təşkil edilib:
"Referendum günündən 1 ay əvvəl 29 düzəlişin hamısı poçt kuryeri vasitəsilə
bütün Azərbaycan vətəndaşlarına çatdırılıb. Müşahidəçilər Bakıda və ətrafda 20
dairə üzrə müşahidə aparıb. Seçkilər dinc keçirilib və səsvermə məntəqələrinə sərbəst
və maneəsiz giriş təşkil olunub. Polis və yerli icra nümayəndələrinin müdaxiləsi
baş verməyib. Səsvermə gizli keçirilib və bununla bağlı problem müşahidə edilməyib.
Barmaqların mürəkkəblənməsi prosesi düzgün qaydada keçirilib, müşahidə
kameraları səsvermənin onlayn izlənməsinə şərait yaradıb. Ümumilikdə səsvermə
beynəlxalq standartlara müvafiq olaraq, təyinatlı heyət tərəfindən peşəkarcasına
və mütəşəkkil aparılıb. Bir neçə seçki məntəqəsində cüzi texniki problemlər
olsa da, bu, səsverməyə təsir göstərməyib. Səsvermədə xeyli sayda yerli müşahidə
iştirak edib. Səslərin sayılması azad və şəffaf həyata keçirilib”. A. Farrugia
bəyan edib ki, Azərbaycan xalqı güclü icra hakimiyyətinə dəstəyini açıq-aydın
nümayiş etdirib: "Bu, referendum günü beynəlxalq müşahidəçilərə müraciət edən
bir çox seçilər tərəfindən ifadə olunub”. Beynəlxalq müşahidəçilər qeyd ediblər
ki, Ermənistanla davam edən müharibə, geosiyasi qeyri-sabitlik,
fundamentalizmin artması, terrorçuluq təhdidi, beynəlxalq iqtisadi-maliyyə
böhranı bugünkü çətin dövrdə istənilən təhdid və problemləri həll etməyə qadir
olan güclü və möhkəm hökumətə imkan yaradan Konstitusiya modelini dəstəkləmək
üçün əsas səbəblərdir. Sonda müşahidəçilər ölkəni sabit və demokratik
institutlar yaratmağı davam etdirməyə və Azərbaycan hakimiyyətini Venesiya
Komissiyasıilə sıx əməkdaşlığa çağırıb. Onlar bütün beynəlxalq təşkilatları
Azərbaycan hakimiyyəti və MSK ilə konstruktiv dialoqu davam etdirməyə səsləyib.
AŞPA-nın qiymətləndirmə missiyası: "Biz Azərbaycan
xalqını sakit keçən səsvermə günü ilə bağlı təbrik etmək istəyirik”
"Biz Azərbaycan
xalqını sakit keçən səsvermə günü ilə bağlı təbrik etmək istəyirik”. Bunu isə
AŞ PA-nın referendumla bağlı qiymətləndirmə missiyasının rəhbəri Aleksandr
Nikoloski heyətin ilkin rəyini açıqlayarkən deyib. Onun sözlərinə görə, AŞPAnümayəndə
heyəti belə nəticəyə gəlib ki, referendum milli qanunvericiliyə uyğun
keçirilib: "Azərbaycan Konstitusiyası qanuni və legitim hesab olunur. Səsvermə
prosesi şəffaf və yaxşı təşkil olunub, səmərəli və sakit keçib. Səslərin
sayılması zamanı ciddi pozuntular qeydə alınmayıb. Biz Azərbaycan xalqının iradəsinə
hörmətlə yanaşırıq. Hesab edirik ki, referendumun nəticələri Azərbaycanın təhlükəsiz,
stabil və davamlı inkişafı istiqamətində bir addım kimi Azərbaycan xalqının
iradəsini ifadə edir. Azərbaycan hökumətini gələcəkdə seçki prosesini daha da
inkişaf etdirməyə çağırırıq".
Avropa Xalq Partiyası: "Bütün məntəqələrdə
prosedurlar beynəlxalq normalara uyğun idi”
Yeri gəlmişkən, Avropa
Xalq Partiyasının Müşahidə Nümayəndə heyəti də referenduma dair bəyanat qəbul
edib. Qeyd edək ki, Avropanın aparıcı siyasi ailəsi olan EPP-nin – Avropa Xalq
Partiyasının nümayəndə heyəti referendumu müşahidəsi məqsədilə Azərbaycana səfər
edib. Nümayəndə heyəti 7 dövləti təmsil edən və digər seçki müşahidələrində təcrübəyə
malik 11 üzvdən, o cümlədən Avropa Parlamenti və milli parlamentlərin hazırkı və
keçmiş üzvləri, Avropa İttifaqı hökumətlərinin keçmiş üzvlərindən ibarətdir. Nümayəndə
heyəti səsvermə günündən əvvəl bəzi seçki məntəqələrində hazırlıq işləri ilə
tanış olub və MSK-nın rəhbərliyi ilə görüşüb. "MSK vətəndaşların ətraflı məlumatlandırılması,
eləcə də səsvermə günü üçün nəzərdə tutulmuş prosedurlarla bağlı bütün hazırlıq
işlərindən ibarət geniş təhlil təqdim edib. Bizə məlumat verildi ki, səsə
qoyulacaq 29 düzəlişin tam mətni və hazırkı Konstitusiya mətni ilə fərq səsvermədən
bir ay əvvəl bütün vətəndaşlara çatdırılıb. MSK-nın bütün qaydaları müsbət təcrübələrə
və beynəlxalq standartlara uyğun idi. İlk olaraq onu vurğulamaq lazımdır ki, bu
gün biz 1 deyil, 29 referendumun şahidi olduq, çünki vətəndaşlar hər düzəliş
üzrə öz səsini verə bildi, bu isə hər seçicinin səsvermə kabinəsində həmişəkindən
daha çox qalmasına səbəb oldu. EPP nümayəndə heyəti səsvermə məntəqəsində
açılış prosedurlarında iştirak etdi və səsvermə müddətində digər məntəqələrə
baş çəkdi, eləcə də səsvermə məntəqələrindən birinin bağlanması prosesini
müşahidə etdi. Baş çəkilən bütün məntəqələrdə prosedurlar beynəlxalq normalara
uyğun idi, seçicilərə müvafiq kömək göstərilirdi, böyük əksəriyyət prosesin
mahiyyəti və səsvermə proseduru barədə yaxşı məlumatlanmışdı, eyni zamanda hərbçilər
yaxud polis işçilərinin olmadığı qeydə alındı.
Beynəlxalq QHT-lər qrupu: "Konstitusiyaya düzəlişlər
azadlıqları gücləndirəcək”
Səsverməni müşahidə
edən Beynəlxalq QHT-lər qrupu da referendum nəticəsi ilə bağlı təəssüratlarını əks
etdirən bəyanat yayıb. "Referendum ölkənin siyasi sabitliyinin yeni zəmanətidir.
Azərbaycan vətəndaşlarının səsverməsinə təqdim edilmiş Konstitusiyaya düzəlişlər
azadlıqları gücləndirəcək və demokratiyanı müdafiə edəcək. Belə ki, bu düzəlişlər
hər hansı hakimiyyət boşluğunun qarşısını alaraq, ölkə institutlarının
sabitliyini təmin edəcək. Türkiyədə baş vermiş son hadisələri nəzərə alsaq, bu,
həyati əhəmiyyət kəsb edən məsələdir. Beləliklə, biz Konstitusiya
referendumunun nəticələrini olduqca diqqət mərkəzində saxlayırıq. Avropa
İttifaqının tərəfdaş dövlətində siyasi sabitlik və vətəndaşların azadlıqlarının
qorunması beynəlxalq əlaqələrin inkişafının mühüm zəmanətidir. Komandamız 49 səsvermə
məntəqəsində müşahidə apardı və 5 məntəqədə səslərin sayılmasını izlədi. Səsvermənin
yüksək səviyyədə keçdiyini müşahidə etdik, səslərin sayılması prosesində qanun
pozuntularının şahidi olmadıq, bu isə prosesin Azərbaycan vətəndaşlarının gözləntilərinə
cavab verdiyinin aydın göstəricisidir. Biz eyni zamanda Konstitusiya
referendumu günü ərzində ölkədə mühitin dinc və sakit olduğunu müşahidə etdik”.
Kamran