Bank sektoru nə vaxt stabilləşəcək?
Ölkə
iqtisadiyyatının hərtərəfli və dinamik inkişafında bank sektorunun rolu
önəmlidir. Lakin son vaxtlar baş verən qlobal proseslərdən dolayı ölkə bankları
da problemlərdən yan qaça bilmədilər. Amma
bu sahədə olan problemlərin həlli istiqamətində işlər görülməkdədir.
Maliyyə
Bazarlarına Nəzarət Palatasının (Palata) Direktorlar Şurasının sədri Rüfət
Aslanlı Beynəlxalq Valyuta Fondunun (BVF) Azərbaycan üzrə missiyasının rəhbəri
Məhəmməd əl-Qorçinin rəhbərlik etdiyi nümayəndə heyəti ilə görüşdə bank
sektorunun sağlamlaşdırılmasının Palatanın fəaliyyətinin əsas prioritetlərindən
olduğunu vurğulayıb. Bildirib ki, aparılmış tədbirlər nəticəsində bank
sektorunda stabilləşmə meylləri müşahidə olunur.
Beynəlxalq
Valyuta Fondunun (BVF) Azərbaycan üzrə missiyasının rəhbəri Məhəmməd əl-Qorçi"Fins.az"a açıqlamasında bildirib ki, bank sektoru nə qədər tez
stabilləşsə, ümumilikdə ölkə iqtisadiyyatında vəziyyət bir o qədər tez normallaşar:
"İnanıram ki, hökumət, xüsusilə Maliyyə Bazarlarına Nəzarət Palatasının
yaradılmasından sonra yenidən strukturlaşdırma prosesinə ciddi yanaşır.
Azərbaycan bank sektorundakı bir qədər mürəkkəb vəziyyətə baxmayaraq, hökumət
bankların yenidən strukturlaşdırılması prosesində müəyyən nailiyyətlər əldə
edib”.
Rüfət
Aslanlı stabilləşmə meyllərinin müşahidə olunduğunu bildirib. Bəs bank sektoru
nə vaxt tam stabilləşəcək?
"Bank sisteminin sağlamlaşdırılması üçün addımlar
atılır”
Millət vəkili Vahid Əhmədov "Kaspi”yə
açıqlamasında bildirdi ki, bank sisteminin sağlamlaşdırılması üçün ölkəmizdə
müəyyən işlər görülməkdədir: "Bu istiqamətdə proses ölkəmizdə gedir. Hətta
prosesə tab gətirməyən bir sıra banklar maliyyə bazarından çıxdılar. Hazırda 32
bank fəaliyyət göstərir. Yəqin ki, gedən proseslər müəyyən bankları da sıradan
çıxaracaq. Çünki artıq bank sistemində nəzarət mexanizmi daha da gücləndirilib.
Maliyyə Bazarlarına Nəzarət Palatası fəaliyyətə başlayandan sonra bütün
bankların diaqnostikasını apardı və ayrı-ayrı banklarda vəziyyətin nə yerdə
olduğunu, kredit portfeli, likvidliyi, kapital məsələlərinin nə yerdə olduğunu
araşdırıb müəyyənləşdirdilər. Ona uyğun olaraq da müəyyən qədər Azərbaycanda
maliyyə bazarlarına nəzarət mexanizmi gücləndirildi. Ölkə başçısı tərəfindən
Maliyyə Sabitliyi Şurası yaradıldı. Hansı ki, pul kütləsinə nəzarət mexanizmini
həyata keçirir. Belə bir ciddi addımlar atılmağa başlandı. Ölkə başçısı dedi
ki, 2016-cı ildə Azərbaycana ən çox ziyan vuran orqan bank sistemi olub.
Həqiqətən də belə idi. Hazırda bank sisteminin sağlamlaşdırılması üçün addımlar
atılır. Düzdür, burada müəyyən ciddi proseslər gedir, müəyyən banklar bağlanır.
Banklar birləşsəydi daha yaxşı olardı, amma özəl olduğu və ayrı-ayrı şəxslərə
məxsus olduğu üçün birləşmək istəmirlər və bağlanmağa üstünlük verirlər”.
"Proseslər bu
istiqamətdə davam edərsə...”
V.Əhmədovun
sözlərinə görə, bank sisteminin sağlamlaşdırılması hələ davam edəcək. Prosesin
nə qədər davam edəcəyini, hansı istiqamətdə gedəcəyini isə öncədən dəqiq demək
olmaz: "Banklar əhaliyə müraciət edib "Gəlin bizdən kredit alın” deyəndə, əhali "bizə kredit verin” deyib banklara
yalvarmayanda, bank sistemi əlçatan olanda, kreditlər aşağı faizlə veriləndə,
əhalinin istənilən təbəqəsi istənilən vaxt kredit götürüb müəyyən ehtiyaclarını
ödəməyə malik olanda bankların tam sağlamlaşdırıldığını deyə biləcəyik. Amma
bankların tam sağlamlaşdırıldığını və müsbət addımların olduğunu demək hələlik
tezdir. Bu istiqamətdə işləmək lazımdır. Çünki bank sistemi dövlətin əsas
onurğa sütunudur. Ona görə bank sisteminin sağlamlaşdırılması bizim üçün çox
vacibdir. Mənə elə gəlir ki, proseslər bu istiqamətdə davam edərsə, bank
sisteminin sağlamlaşdırılmasına iki il vaxt lazım olacaq”.
"İnsanlarla bank sistemi arasında münasibətlər
yaxşı deyil”
Bank
sisteminin bu gün əsas problemlərindən biri problemli kreditlərdir. Millət
vəkili dedi ki, bu problemi də həll etmək lazımdır: "Təkliflər var ki, bu
kreditlər silinsin. Bunlar bankların aktivləridir. Banklar özləri qərar
verməlidirlər. Hansı bankın maliyyə vəziyyəti, likvidliyi, kredit portfeli
yaxşıdırsa, istənilən problemli kredit sahibi ilə danışıb bu məsələləri həll
edə bilər. Azərbaycanın maliyyə sistemi üçün bu, böyük problemdir. 1,5 milyard
manat problemli kredit var. Düzdür, dedilər müəyyən azalmalar gedir. Amma
problemli kreditlərdə ciddi azalma görmürəm. Bu kreditləri həll etmək lazımdır.
İnsanlarla bank sistemi arasında münasibətlər yaxşı deyil. Xüsusilə dollarla
olan kreditlərin qaytarılmasında ciddi problemlər var. Bu məsələlərlə bağlı
çoxlu ərizə və şikayətlər alıram, banklara göndərirəm və əksəriyyəti güzəştə
gedirlər. Amma ümumi götürəndə bu məsələyə hökumət səviyyəsində baxılmalı və həll
olunmalıdır. Elə kredit götürənlər var ki, onu yüz faiz qaytara bilməyəcəklər.
Faktiki batmış kreditlərdir. Onları ilbəil saxlamaq, maliyyə göstəricilərini
daha da azaltmaq da doğru deyil. Məsələn, beynəlxalq maliyyə qurumları
Azərbaycana kredit verəndə bu kimi məsələlərə baxırlar. Ona görə də bu məsələ
üzərində işləməliyik”.
"Problemli kreditlərin həcmi artırsa...”
İqtisadçı alim Vüqar Bayramovun sözlərinə
görə, problemli kreditlərin həcmi bank sektorunda stabilləşmə getdiyini
göstərmir: "Bank sektorunun sağlamlaşdırılması olduqca vacibdir.
Devalvasiyalardan öncə bankların bahalı kredit siyasəti, kreditlərə müraciət
edən şəxslərin ödəmə qabiliyyətini bir sıra hallarda yoxlamadan kreditlərin
tətbiq edilməsi nəticədə bank sektorunda məhz problemin yaşanmasına gətirib
çıxarıb. Bu gün bank sektorunda ən ciddi problemlərdən biri likvidliyin aşağı
düşməsi, problemli kreditlərin həcminin artmasıdır. Bunlar nəticə etibarilə
bank sektoruna mənfi təsir göstərir.Problemli
kreditlərin həcminə diqqət yetirsək, prosesin stabilləşdiyini demək çətindir.
Çünki Mərkəzi Bankın rəsmi məlumatında problemi kreditlərin həcmində artımlar
var. Əgər problemli kreditlərin həcmi artırsa, deməli, hələ də banklar verdiyi
kreditlərin əhəmiyyətli bir hissəsini qaytara bilmirlər. Çünki hazırda Mərkəzi
Bankın məlumatına görə, problemli kreditlərin həcmi ümumi kredit portfelinin 9
faizidir. Bu isə kifayət qədər ciddi rəqəmdir. Eyni likvidlik çox təəssüf ki
aşağı olaraq qalmalıdır”.
"Xüsusi dövlət proqramının hazırlanmasını təklif
etmişik”
İqtisadçı
deyir ki, bank sektorunun stabilləşmə vaxtı bu istiqamətdə həyata keçiriləcək
tədbirlərdən asılı olacaq: "Biz bank sektorunun stabilləşməsi üçün ABŞ-da
olduğu kimi xüsusi dövlət proqramının hazırlanmasını təklif etmişik. 2008-ci il
böhranında ABŞ-da belə bir proqram hazırlandı, hətta həmin proqram çərçivəsində
banklara 400 milyard dollardan artıq yardım verildi. Azərbaycanda da toksik
aktivlərin dövlət tərəfindən alınması və sağlamlaşdırılmasına ehtiyac var. Həm
problemli kreditlərin, həm toksik aktivlərin həcmi yüksəkdir, bu da bank
sektorunun sağlamlaşdırılmasında problem yaradır. Hər halda müddət demək
çətindir, çünki müddət birbaşa bankların sağlamlaşdırılması ilə bağlı xüsusi
proqramın nə zaman hazırlanmasından asılı olacaq.Bu işdə Mərkəzi
Bank və Palata tərəfindən birgə fəaliyyət həyata keçirilməsinə ehtiyac var ki,
bankların sağlamlaşdırılması prosesinə başlamaq mümkün olsun. Çünki bizim
qiymətləndirməmiz göstərir ki, növbəti mərhələdə bankların sayında azalmalar
müşahidə edilə bilər. Bizdə təxminən 20 sistem əhəmiyyətli bank var. Amma digər
10-dan artıq bank ya birləşəcək, ya da bu və ya digər formada sektoru tərk
edəcək. O baxımdan toksik aktivlərin və problemli kreditlərin həcmi çox olan
sözügedən 10 bankın sektoru tərk etməsinin bank sektoruna ciddi mənfi təsir
göstərməməsi üçün xüsusi proqramın hazırlanmasına ehtiyac var. Bu zaman onların
sektoru tərk etməsinin bank sektoruna mənfi təsirlərini neytrallaşdırmaq mümkün
olar. Xüsusi proqram hazırlanıb, bankların sağlamlaşdırılması həyata
keçirilərsə, dövlət həmin proqramın reallaşdırılması üçün maliyyə ayırarsa, o
zaman biz bank sektorunda məhz proqramın icrası nəticəsində stabilləşmə
müşahidə edə bilərik”.
Aygün
Asimqızı