Bakının musiqi tarixinin ilk tədqiqatçısı
Onun özü ilə tanış olmazdan əvvəl bir kitabının
oxucusu oldum. "Bakının musiqi həyatı (XIX əsrin ikinci yarısı-XX əsrin
əvvəlləri)” adlı fundamental əsəri diqqətimi cəlb etdi. Azərbaycan musiqi
tarixini öyrənmək baxımından əvəzsiz mənbə olan bu əsər çox zəngin, ciddi arxiv
materialları ilə əhatə edilib və Bakının yüz illik musiqi ifaçılığı tarixinə
həsr edilib. Sənətşünaslıq doktoru Ramiz Zöhrabovun təbirincə desək, əsəri
mübaliğəsiz, musiqi tarixi ilə bağlı ensiklopedik nəşr adlandırmaq olar. Bütün
problemlərə, qaldırdığı məsələlərə səriştəli, peşəkar münasibət bildirən
müəllif əsərində Bakının musiqi
həyatının inkişafını canlı bir orqanizm kimi oxucusunun gözləri qarşısında əks
etdirə bilib. Odur ki, əksər tədqiqatçı alimlərin fikrincə, bu əsər zənginliyi,
kamilliyi, əhatəliliyi, ensiklopedik xarakteri ilə diqqət çəkir. O, burada
təkcə sənətşünas, musiqişünas yox, həm də öz işinin öhdəsindən uğurla gələn
tarixçi-etnoqraf, teatrşünas təsirini bağışlayır. Tədqiqatçıdan böyük cəsarət
və məsuliyyət tələb edilən əsərin hər cümləsində milli musiqimizə, onun
tarixinə olan tükənməz marağı, sevgisi hiss olunur.
O gündən 57 il keçir...
Görkəmli tədqiqatçı alim, mühacirşünas, filologiya elmləri doktoru
Abid Tahirli haqlı olaraq qeyd edir: "...bu əsər digər sahə tədqiqatçıları üçün
gözəl nümunə, yaxşı örnəkdir. Odur ki, əsərdə müraciət olunan dövrdə Bakının
musiqi həyatı ilə bağlı, demək olar ki, heç bir qaranlıq, gizli məqam
qalmamışdır”.
Bakının musiqi həyatını əks etdirən bu uğurlu salnamənin müəllifi
təcrübəli, istedadlı musiqişünas alim, Bakı Musiqi Akademiyasının kafedra
müdiri, professor, "Əməkdar müəllim” Minirə Dilbazidir. Minirə xanımla Bakı
Musiqi Akademiyasında, rəhbərlik etdiyi ümumi fortepiano kafedrasında görüşdük.
Böyük Dilbazilər nəslinin davamçısı olan Minirə xanım əsl Azərbaycan xanımına
xas ədəb-ərkanı, xanım-xatınlığı ilə ilk andan məni heyran etdi. Doğru deyiblər
ki, ot kök üstə bitər. Xalq şairi M.Dilbazi yazırdı: "17, 18 və 19-cu yüzilliklərin
axırına qədər nəslimizi ziyalı-mülkədar nəsli təmsil etmişdi”. Sonralar
sovetlər nə qədər assalar da, kəssələr
də Dilbazilərin əsilzadəliklərini əlindən ala bilmədi. Tarix sübut etdi
ki, zadəganlıq, əsl-nəcabət, kübarlıq var-dövlətlə yox, kök-soyla,
əxlaqi-mənəvi dəyərlərlə, görüb-götürməklə bağlıdır. Çox təəssüflər ki, bu gün
bəziləri bunu bahalı daş-qaşlara, libaslara bürünməkdə görürlər. Minirə Xulusi
qızı Dilbazi dünyaya gələndə Azərbaycan qan içində can verirdi. 1937-ci ilin
aprelində Bakıda dünyaya göz açdı Minirə xanım. Yaşıdları kimi vaxtı çatanda
məktəbə getdi, yazmağı-oxumağı öyrəndi. Amma yaşıdlarından fərqli olaraq, bütün
günü öz musiqi dünyasında olardı. Bu istək onu 1952-ci ildə Gəncə şəhər musiqi
texnikumunun fortepiano şöbəsinə gətirdi. 1955-ci ildə buranı fərqlənmə diplomu
ilə bitirən Minirə xanım elə həmin il dahi Üzeyir bəyin adını daşıyan, ruhunu
yaşadan Azərbaycan Dövlət Konservatoriyasının
(indiki BMA) fortepiano fakültəsinə daxil olur. Minirə xanım 1960-cı
ildə fakültəni bitirərkən müəllimlərinin təklifi və qayğısı ilə Konservatoriyada
qalır. O gündən 57 il keçir...
Özündən əvvəl uğurunun
sədası gəldi Azərbaycana
1982-ci il Minirə xanımın həyatında çox uğurlu və düşərli oldu. O,
Moskva da sənətşünaslıq doktoru, professor. A.İ.Dmitriyevin rəhbərliyi ilə
Ümumittifaq Sənətşünaslıq üzrə Elmi-Tədqiqat İnstitutunda "Bakının musiqi
həyatı” (XIX əsrin II yarsı, XX əsrin əvvəlləri) mövzusunda namizədlik
dissertasiyası müdafiə edərək, sənətşünaslıq namizədi adına layiq görülür.
Minirə xanımın səlis, aydın, tutarlı faktlara əsaslanan çıxışı yalnız Elmi Şura
üzvlərinin deyil, çoxlarının heyrətinə səbəb olur. Bu uğura sevinənlər də,
sevinməyənlər də (Şura üzvləri arasında ermənilər də olub) Azərbaycanda milli
musiqi mədəniyyətinin çox zəngin və qədim tarixinin olmasını bir daha dərk
edirlər. Bu mədəniyyət möhkəm bir bünövrə üzərində qurulmuş və Avropa musiqi
mədəniyyətinin qarşılıqlı təsiri ilə inkişaf etmişdir. O, çıxışında xalq
musiqisinin nəzəri problemlərindən, Bakıda ilk musiqi məktəblərindən, 1901-ci
ildə A.İ.Yermolayevin təşəbbüsü ilə yaradılmış Rus Musiqi Cəmiyyətinin Bakı
şöbəsindən, ilk xalq xorundan tutmuş, Peterburqun estrada tarixinədək olan
məsələlərdən bəhs edərkən, bir daha Şura üzvlərini heyrətləndirə bilir. Minirə
xanımdan əvvəl uğurunun sədası gəldi Azərbaycana. Gənc alim, istedadlı pianoçu,
bacarıqlı tədqiqatçı bildiklərini tələbələrinə öyrətməyə tələsdi və ilk gündən
gənc pedaqoq özünəməxsus dəst-xətti, üsulu, metodikası ilə fərqləndi. Xalq
artisti, bəstəkar Tofiq Quliyev demişdi: "Minirə xanım, səsi-sorağı dünyanın
möhtəşəm konsert salonlarından, musiqi ocaqlarından eşidilən musiqi kadrlarını
yetişdirdi”. Təbii, hər bir bacarıqlı, təcrübəli pedaqoqun öz öyrətmə metodu
var. M.Dilbazinin də bacarıqlı pedaqoq kimi üstün keyfiyyətlərindən biri də
odur ki, o, auditoriyaya, əgər belə demək mümkündürsə, öz məhsulu ilə daxil
olur. İki monoqrafiyanın, dərs vəsaitinin, ali və orta ixtisas musiqi məktəbləri
üçün tədris proqramlarının, bir çox elmi-metodiki məqalə, metodik vəsait və
tövsiyələrin müəllifi olan pedaqoq, nəzəriyyə ilə təcrübəni vəhdət şəklində əks
etdirə bilir. Amma bu o demək də deyil ki, Minirə xanım tədris prosesində
klassik irsdən bəhrələnmir. Qətiyyən belə deyil. O, hər dərs dahi Üzeyir bəyin
və dünya klassiklərinin nəzəriyyələrinə, tövsiyələrinə müraciət edir, onlardan
öyrənə-öyrənə, milli xüsusiyyətləri nəzərə almaqla fikirlərini, mülahizələrini
tətbiq edir.
Yaratmaq-yaşamaq sevgisini
duydum
Musiqişünas alimlərin
əksəriyyətinin fikrincə, Minirə xanım fortepianonun tədrisi metodikasına öz
möhürünü vurub. O, Azərbaycan bəstəkarlarının fortepiano əsərlərini tar ilə
fortepiano üçün işləmişdir. Fortepianonun öyrədilməsinin bütün mərhələləri üçün
proqramlar tərtib etmiş, ümumi fortepiano kursu üzrə müntəxəbat hazırlamışdır.
Onu da qeyd edim ki, Minirə xanımın iş prosesində nəzəriyyə ilə təcrübə çox
yüksək şəkildə bir-birini tamamlayır. Yüksək elmi bacarıqla, zövqlə
bildiklərini tələbələrinə aşılayan Minirə xanım musiqi tariximizin maraqlı və
eyni zamanda da çox qaranlıq səhifələrini müntəzəm olaraq dövrü mətbuatda
işıqlandırır. Onun "Qobustan”, "Elm və həyat”, "Ulduz” və başqa mətbu
orqanlarında çap edilən hər bir məqaləsi musiqi ictimaiyyətinin diqqətini cəlb
edir. Dəfələrlə konfransların, qurultayların, mədəni-kütləvi tədbirlərin həm
təşkilatçısı, həm də fəal iştirakçısı olan M.Dilbazi ömrünün 57 ilini
Azərbaycan musiqisinin tədrisinə, təbliğinə həsr edib. Axşamlar evinə, səhərlər
işinə tələsən M.Dilbazi elmi-pedaqoji fəaliyyətində fərqləndiyi kimi,
təşkilatçılıq işlərində də çoxlarına nümunədir. 24 ildir ki, ümumi fortepiano
kafedrasına rəhbərlik edir. Söhbət əsnasında uğurlarına görə kafedra üzvlərinə
də minnətdarlığını bildirdi: "İstər böyük, istər kiçik uğurların qazanılmasında
kafedramızın hər bir əməkdaşının öz payı var. Ona görə də, mən bu gün ad çəkmək
istəmirəm. Əslində, biz bir ailəyik. Ailənin uğurlu olmasında hər bir üzvünün
əməyi var”.
Minirə xanım həm də sədaqətli, qayğıkeş ömür-gün yoldaşıdır. Üç övlad
böyüdüb, boya-başa çatdırıb. Bu gün sevimli, mehriban nənə kimi nəvələrinin də
qayğısına qalmaqdan usanmır. Minirə xanım aramla işindən, tədqiqatlarından
danışır. Onun sözlərindən, baxışlarından hələ də yaratmaq-yaşamaq sevgisini
duydum. Sevimli ana, tələbkar pedaqoq, zəhmətkeş tədqiqatçı bu yolda Tanrı sizə
yar olsun!
Qərənfil Dünyaminqızı,
Əməkdar jurnalist