Azərbaycan - Türkiyə - Türkmənistan yaxınlaşması regionda nəyi dəyişəcək?
Bu günlərdə Bakıda Azərbaycan, Türkiyə və Türkmənistanın xarici işlər
nazirlərinin görüşü keçirildi. Görüşdə qeyd edildiyi kimi, 2017-2020-ci
illərdə üç ölkənin gələcək əməkdaşlığı üzrə yol xəritəsi hazırlamaq barədə
razılıq əldə edilib. Onu da qeyd edək ki, hər üç ölkə hazırda bir çox regional
layihələr həyata keçirir.
Bu görüşü həm də ilin sonuna qədər Aşqabadda Azərbaycan, Türkiyə və
Türkmənistan prezidentlərinin üçtərəfli görüşünə hazırlıq kimi də
qiymətləndirmək olar. Bütövlükdə Azərbaycan-Türkiyə-Türkmənistan yaxınlaşması
regionda nəyi dəyişəcək?
Mövzu ilə bağlı "Kaspi” qəzetinə açıqlamasında Milli Məclisin deputatı Sahib Alıyev bildirdi ki, Azərbaycan-Türkiyə-Türkmənistan
yaxınlaşması hər üç dövlətin maraqları baxımından çox önəmlidir: "Eyni zamanda,
Türk birliyinin məhz praktiki addımlarla möhkəmlənməsini vurğulamaq istərdim.
Bu görüş Türkmənistan üçün öz enerji daşıyıcılarını dünya bazarına çıxarmaqda
yeni alternativlər, daha geniş manevr açmaq perspektivi baxımından əhəmiyyətli
idi. Azərbaycan üçün isə həm təminatlı ölkə potensialı, həm də Avropanın enerji
təhlükəsizliyində daha yaxından iştirak üçün mühüm rol oynayır. Bu cür üçlü
görüşlərin təşəbbüskarı rolunda məhz Azərbaycan dövləti çıxış edir. Üçlü
əməkdaşlıq modeli, belə demək mümkündürsə, məhz Azərbaycan xarici siyasətinin
reallaşdırdığı bir formadır. Biz sadəcə, Türkmənistan və Türkiyə ilə yox, eyni
zamanda Türkiyə və İranla da bu cür əməkdaşlıq modeli reallaşdırırıq. O
cümlədən Azərbaycan Türkiyə və Gürcüstanla da eyni model üzrə əməkdaşlıq edir.
Eləcə də Türkiyə və Rusiya ilə bu model şəklində əməkdaşlıq edilməsi üçün
addımlar atılıb. Bizim qardaş Türkiyə ilə birgə reallaşdırdığımız bu əməkdaşlıq
modeli hər iki ölkənin həm təbii strateji müttəfiqlər kimi bir-birinə nə
dərəcədə bağlılığını ortaya qoyur, həm də bu strateji müttəfiqlikdən nə
dərəcədə yüksək səviyyədə qarşılıqlı faydalanmanın mümkün olduğunu göstərir”.
S.Alıyev qeyd etdi ki, Azərbaycan-Türkiyə-Türkmənistan formatında
daha çox enerji əməkdaşlığı üstünlük təşkil edir: "Amma bu, sadəcə enerji
əməkdaşlığı üzərində deyil, gələcəkdə daha geniş əlaqələri özündə ehtiva edən bir
formatdır. Onu da qeyd edim ki, artıq Türkmənistan öz neftinin böyük bir
hissəsini Avropa bazarına Azərbaycan üzərindən çıxarır. Səhv etmirəmsə, gələn
ildən bütövlükdə neftini Azərbaycandan keçməklə Avropaya nəql edəcək və bunu da
Mahaçqala limanı vasitəsilə etmək fikrindədir. Bunu da üçtərəfli format
çərçivəsində gözəl nəticələrdən biri hesab edirəm. Amma perspektivdə daha böyük
gözləntilər var. Hesab edirəm ki, bu gözləntilər hər üç dövlətin başçısının
Aşqabadda keçirilməsi planlaşdırılan sammitindən sonra müəyyən olacaq.
Azərbaycanın təşəbbüskarı olduğu və Türkiyə ilə birgə reallaşdırdığı "Cənub Qaz
Dəhlizi” və TANAP layihələri vasitəsilə Türkmənistan öz qazını daha əlverişli
şərtlərlə dünya bazarına çıxaracaq. Ümid edirəm ki, bu perspektivlər yaranacaq
və addımlar atılacaq”.
Politoloq Arzu Nağıyev bildirdi ki,
Azərbaycanın son vaxtlar üçtərəfli formatda təmsilçiliyi çox mühüm bir
məsələdir: "Ölkəmiz regionda bir sıra problemlərin həllində vasitəçi rolunu
oynayır. Azərbaycan-Türkiyə-Türkmənistan yaxınlaşması da, düşünürəm, əsasən
iqtisadi məsələlərlə bağlıdır. Çünki Türkmənistan qazının bu gün Avropaya
çıxarılması istiqamətində, ümumiyyətlə bazarda böyük bir mübarizə gedir. Rusiya
öz vasitəsilə bu qazı regiona çıxarmaq istəyir. Türkiyənin çalışdığı odur ki,
Türkmənistan TANAP layihəsinə qoşulsun. Bu mənada düşünürəm ki, yaxınlaşma
iqtisadi məsələlərlə bağlıdır. Çünki Türkmənistan qazının Çinə
yönləndirilməsinə vaxtilə İran və Qətər böyük maneələr törədib. Bu mavi
yanacağın Avropaya ötürülməsində Azərbaycan tranzit ölkə rolunu oynamış olacaq.
Həm də TANAP vasitəsilə Azərbaycan və Türkmənistan qazının Avropaya ötürülməsi
enerji təhlükəsizliyi təhdidinin qarşısı alınacaq. Yəni, Azərbaycan regionda
mühüm bir amilə çevrilir”.
A.Nağıyev əlavə etdi ki, üçlü formatda Azərbaycan həm də vasitəçilik
rolunu oynayır: "Bu çərçivədə Azərbaycan-Rusiya-İran ,
Azərbaycan-Türkiyə-Gürcüstan üçtərəfli formatları var. Bunların hamısında
Azərbaycan mühüm bir strateji tərəfdaşa çevrilir. Siyasi baxımdan Azərbaycan
Türkiyə ilə daha sıx əlaqələrə malikdir. Amma desək ki, Azərbaycan
Türkmənistanla birgə hər bir istiqamətdə müsbət addımlar atır, bu, yanlış
olardı. Lakin bu yaxınlaşmalar bir müsbət hal kimi dəyərləndirilməlidir. Ümumiyyətlə,
xarici siyasətdə qardaşlıq məsələsi ikinci plana keçir. Amma ümumi maraqlar
olandan sonra digər addımları atmaq olar”.
Politoloq Aşqabadda keçirilməsi planlaşdırılan sammitə toxunaraq
vurğuladı ki, bu toplantıda Azərbaycanın deyəcək sözü çoxdur: "Buraya
əlaqələrin genişləndirilməsi, Xəzərin bölüşdürülməsi və sair daxildir. Hesab
edirəm ki, çözüləsi problemlərimiz hələ çoxdur. Məlumdur ki, Xəzər dənizi ilə
bağlı məsələyə tam aydınlıq gəlməyib. Ümumi məsələlər kontekstində Bakıda keçirilən
Azərbaycan-Türkiyə-Türkmənistan xarici işlər nazirlərinin görüşünü bu sammitə
hazırlıq hesab etmək olar”.
Bəxtiyar MƏMMƏDLİ