Atambayevdən Avrasiya İqtisadi İttifaqı qarşısında tələb
Ötən gün Sankt-Peterburqda Avrasiya İqtisadi İttifaqına (Aİİ) daxil
olan ölkələrin qalmaqallı sammiti başa çatsa da, müzakirələr səngimək bilmir. Mətbuat Belarus
prezidenti Aleksandr Lukaşenkonun sammitdə iştirakdan imtinası, ardınca da
Qırğızıstan prezidenti Almazbek Atambayevin Gömrük Məcəlləsinə müəyyən
tərəddüdlərlə imza atmasına geniş yer verir. Rusiya nəşrlərinin yaydığı
məlumata görə, qırğız tərəfi 40 dəqiqədən sonra qalmaqallı sənədə imza atıb.
Prezident Atambayev bildirib ki, Aİİ daxilində baş verən proseslərdən narazıdır
və bunu bağlı qapılar arxasında müzakirə etmək niyyətindədir. Dünən yayılan
məlumatlardan bəli olub ki, qırğız tərəfi Məcəllə ilə bağlı sadəcə bazarlıq
etmək niyyətində olub. Yəni rəsmi Bişkek ölkəsi üçün əlavə preferenslər
(güzəşt, üstünlüklər) istəyib. Kreml isə Qırğızıstanın iradlarına baxmayaraq
Gömrük Məcəlləsinin alternativsiz olduğunu bəyan edir. Rusiya prezidentinin
mətbuat xidmətinin rəhbəri Dmitri Peskov bildirib ki, sənəd həyati
əhəmiyyətlidir və alternativi yoxdur. "Qırğızıstanla bağlı vəziyyət
araşdırılır. Bəli, onların iradları var. Bu da fitosanitar nəzarət məsələləri
ilə bağlıdır”, - deyən D.Peskov bunu normal, işgüzar hal adlandırıb.
Qırğızıstan bu ilin əvvəlində Aİİ-yə üzv qəbul edilib.
Ümumiyyətlə, 2016-cı ilin yekunları Qırğızıstan üçün bir sıra
əhəmiyyətli məsələlərlə yadda qalacaq. Ən əsası, bu il proqnozlara baxmayaraq,
Qırğızıstan mitinqlər və növbəti hakimiyyət dəyişikliyini yaşamadı. Bu il demək
olar ki, ölkədə ciddi siyasi dəyişikliklər və etirazlar yaşanmadı. Prezident
Almazbek Atambayev öz hakimiyyətinin daha da gücləndirdi, uğurlu Konstitusiya
islahatını reallaşdırdı, opponentlərinin bir qismini zərərsizləşdirməyə
müvəffəq oldu. 11 dekabrda Konstitusiyaya dəyişikliklər ilə bağlı referendum
keçirildi və böyük çoxluq ona səs verdi. Qəbul olunan təkliflər baş nazirin
prezidentə nisbətən gücünü artırır. Əksəriyyətin fikrincə, hazırkı prezident
Almazbek Atambayev gələn il artıq baş nazir olacağını qətiləşdirib. Lakin
bununla yanaşı, bu sahədə hələ də çətinlikləri var. Belə ki, prezident siyasi
arenadan "Respublika-Ata Yurd” partiyasını və onun nüfuzlu lideri Omurbek
Babanovu uzaqlaşdıra bilmədi. Məhz onu gələcək prezident seçkilərində ən uğurlu
namizəd hesab edirlər. Ölkədə islamlaşma meyilləri güclənməkdədir və bu
qüvvələr də artıq aktiv şəkildə siyasi sahəyə istiqamət götürməkdədirlər.
O ki qaldı beynəlxalq münasibətlərə, Qırğızıstan əsas beynəlxalq
oyunçular - Rusiya, Çin, ABŞ və Türkiyə ilə balanslaşdırılmış siyasət
yürütməkdədir. Lakin Türkiyədə dövlət çevrilişi cəhdindən sonra Ankara ilə
Bişkek arasında münasibətlər pisləşməyə doğru istiqamət götürüb. Rəsmi
Ankaranın ölkə ərazisində Gülən məktəblərini bağlamaq çağırışına Bişkek sərt
şəkildə "yox” dedi. Bununla yanaşı, Bişkekin Avropa İttifaqı, ATƏT, eləcə də beynəlxalq
hüquq-müdafiə təşkilatları ilə münasibətlərində yaxınlaşma hiss edilməyə
başlayıb. Qonşu Çinlə də münasibətlər ən yüksək həddə qalır. Rəsmi Pekin Qırğızıstanın
əsas maliyyə mənbələrindən biridir. Rusiya ilə münasibətlərə gəldikdə, bu il
ərzində Qırğızıstan Rusiyanın himayəsi altında olan Avrasiya İqtisadi
İttifaqına üzv oldu. Lakin problemlər hələ də qalır. Bişkek Rusiya ilə
imzalanan Su Elektrik Stansiyası tikintisi barədə sazişi pozmağa hazırlaşır. Bundan
əlavə, Qırğızıstan prezidentiAlmazbek Atambayevbu günlərdə Rusiya
hərbi bazasının ölkə ərazisindən çıxmalı olduğunu bəyan edib. A. Atambayev
bildirib ki, Rusiya Qırğızıstanın strateji tərəfdaşı qalacaq, lakin hərbi
planda ölkə öz qüvvələrinə söykənməlidir."Ola bilsin ki, bu, kiməsə xoş
gəlməyə bilər. Lakin mən bu fikri Rusiya prezidentinin diqqətinə çatdırdım və o,
məni başa düşdü”, - deyə ilin yekunlarına həsr olunmuş brifinqdə Qırğızıstan
prezidenti söyləyib.
Bütün bunlarla yanaşı, ölkə iqtisadiyyatı da ağır durumdadır. Xarici
ticarətin səviyyəsi azaldığından toxuculuq və inşaat materiallarının istehsalı
aşağı düşüb. Əvəzində qızılın istehsalı artıb. Bu il Kanadanın Centerra Gold
şirkəti ilə əlavə yataqların işlənməsi barədə razılıq əldə olunsa da, bu sahədə
problemlər var. Bundan əlavə, iri layihələri reallaşdırmaq mümkün olmayıb.
Söhbət Qırğızıstan - Çin-Özbəkistan dəmir yolu xəttindən gedir. Türkmənistandan
Çinə gedəcək tranzit qaz xətti də yarımçıq qalıb. Bu ilə ərzində ölkədə bir
dənə də olsun zavod tikilməyib. Mürəkkəb iqtisadi duruma, milli valyuta - somun
dəyərdən düşməsinə baxmayaraq, böyük həcmdə yoxsullaşma baş verməyib. Hələ ki,
hakimiyyət vəziyyətə nəzarəti əlində saxlamağa müvəffəq olub. Gələn il
Qırğızıstanı daha ciddi bir gərginlik gözləyir. Söhbət prezident seçkilərindən
gedir. Hadisələrin hansı axarda inkişaf edəcəyini isə proqnoz etmək çox
çətindir. Hər halda, ümid etmək olar ki, Mərkəzi Asiyanın ən təlatümlü dövləti
bu dəfə növbəti inqilabdan qaçmağa müvəffəq olacaq və hakimiyyət dinc şəkildə
ötürüləcək.
Azər