Aleksey Quskov: “Rəhbərsiz teatr canlı qəbirstanlıqdır”
Bu gün seyrci Aleksey
Quskovu təkcə populyar kino aktyor kimi deyil, həm də Vaxtanqov Teatrının
aparıcı fiqurlarından biri kimi tanıyır. Bu sayımızda sizə aktyorun
teatral.online saytına verdiyi müsahibəni təqdim edirik:
-Aleksey siz Moskvanın bir çox teatrlarında işləmisiz,
ancaq heç birində üç ildən artıq qalmamısız. Səbəb nədir?
-Bir sıra səbəblər var.
Teatr planlı təsərrüfatdır, il ərzində iki-üç premyera təqdim edir, truppa isə
70 nəfərdən ibarətdir və sən oturub nəyisə gözləyirsən. Aktyor asılı peşədir,
bu ictimaiyyətə bəllidir. Biz ədəbi materialdan, rejissuradan və s. asılıyıq. Mən
cavanlığımda rol üçün il yarım gözləyə bilərdim və sonuc olaraq bir şey əldə
etməyəndə teatrı tərk edərdim. Yeni teatra gələndə isə ilk vaxtlar sənə rol
verirlər, premyerada rol alırsan sonra isə hər şey təkrarlanır.
-Vaxtanqov Teatrında sizə baş rol təklif etmədilər,
ancaq siz bu teatra gəlmisiz...
-Vaxtanqov Teatrında
olmağıma görə mən ilk növbədə həyat yoldaşıma (Vaxtanqov Teatrının aktrisası
Lidiya Velejeva) borcluyam. Çünki onlar Vladimir Vladimiroviç İvanovla birgə
Qorkinin pyesi əsasında hazırlanan "İnsanlar insan kimi” tamaşasını müzakirə edərkən
Lida mənim namizədliyimi irəli sürdü. Həmin vaxt mən sərbəst idim və artıq
teatr karyeramı başa vurduğumu düşünürdüm. Bununla yanaşı paxıllıq hissilə
Lidiyanın Tuminasın quruluşunda "Maskarad” tamaşasındakı çıxışını izləyirdim.
Böyük həvəslə Vaxtanqov Teatrına gəlirdim. Bu səbəblə İvanovun təklifinə dərhal
müsbət cavab verdim və böyük məmnuniyyətlə onun hazırladığı tamaşada oynadım və
oynamağa davam edirəm.
-Vaxtanqov Teatrında siz həmçinin Rimas Tuminasın "İlahi,
bizə gülümsə” tamaşasında oynayırsız. Bu tamaşaya sizi rejissor dəvət edib,
yoxsa özünüz təklif etmisiz?
-Mənim özümü təklif etməyim
mümkün deyil. O vaxta qədər mən artıq teatrda müqavilə əsasında işləyirdim və
İvanovun ikinci tamaşasında - Rey Kuninin pyesi əsasında "Adi vəziyyət” tamaşasında oynayırdım. Burada mənim tərəf
müqabilim Maşa Aronova idi. Beləcə iki illik iş dövrü və iki tamaşada
iştirakımdan sonra Rimas Tuminas mənə yaxınlaşdı və tamaşasında rol təklif
etdi.
-Həmkarlarınız qeyd edirlər ki, Rimas Tuminasla iş
prosesi heç nəyə bənzəmir. Bir tərəfdən çətin, digər tərəfdən əyləncəlidir. Siz
onu necə dəyərləndirirsiz?
-Çətin sualdır. Məşqlər
başlanğıc olaraq bizə yad bir şəkildə keçir. Çünki Tuminasın "özünəməxsus
teatrı” var və bu teatrda Tuminasın özünəməxsus koordinat sistemi mövcuddur ki,
bunu anlamaq bir qədər zaman tələb edir. Lakin dərk etdikdən sonra hər şey asan
görünür. Tuminasın teatrı xalis rejissor teatrıdır və mən düşünürəm ki, əsil
teatr elə bu cür də olmalıdır. Çünki, rəhbərsiz teatr, rejissorsuz teatr teatr
deyil, sadəcə istedadlı, talantlı insanlardan ibarət canlı qəbirstanlıqdır.
-Qeyd etmək gərəkdir ki, Vaxtanqov Teatrı ilk növbədə
istedad yığmasıdır...
-Mən düşünürəm və bunu
rahatlıqla deyə bilərəm ki, hal-hazırda Vaxtanqov Teatrının mükəmməl truppası
var və mən truppa yoldaşlarıma hörmətlə yanaşıram. Teatrın ulduzu isə
birdir-Rimas Tuminas.Mənim MBT studiyasında təhsil
aldığım dövrdən bu yana teatr çox dəyişib. Mən bəzi anlamda köhnəpərəstəm.
Lakin bu güm mənim qəbul etmədiyim dəyişiklik, yenilik gərəksiz demək deyil. Hər
yeniliyin öz tələbləri və onu qəbul edən kütləsi var.
-Yeri gəlmişkən MBT studiyasının məzunu olaraq, demək
olar tamamilə Şukin məktəbinin məzunlarından ibarət truppaya keçmək sizə çətin
olmadı?
-Bilirsiz, harda işləməyindən
fərqinə varmadan hər şey sənin özündən asılıdır. Tovstoqonov demişdir: "yaxşı
aktyor yaxşı oynayır, orta aktyor orta, pis isə pis”. İlk vaxtlar mənimlə
ünsiyyət qurmaq aktyor yoldaşlarım üçün çətin idi. Lakin zaman keçdikcə
bir-birimizi tanıdıq və artıq düşünmürəm ki, indi kiməsə mənimlə çalışmaq
narahatlıq versin. "İlahi, bizə gülümsə” tamaşasında demək olar bir neçə aktyor
məktəbinin yetirmələri - Dövlət Teatr Sənəti İnstitutunun məzunu Vitya
Suxorukov, MBT-studiyanın yetirməsi olan mən, Şukin məktəbindən Volodya Simonov
və Vitya Dobronravov bir ideya ətrafında, rejissorun təyin etdiyi bir koordinat
sistemində birləşmişik.
-Deyə bilərsinizmi ki, "bu mənim teatrımdı”?
-Xeyr. Mən hər fürsətdə gəlmə
olduğumu xatırlayıram. Mən burada nağıllarda tər tökməmişəm, yeni il şənliklərində
dovşan olmamışam, kütləvi səhnələrə çıxmamışam. Vaxtanqov Teatrına mən
formalaşmış, mümkün ad və mükafatları almış aktyor kimi gəlmişəm.
-Bəs sizin teatr hansıdır?
-Maraqlı sualdır. Mənim
teatr taleyim belə yazılmışdır ki, mən sanki axırıncı vaqona çatmaq üçün
qaçmışam və son anda bu vaqonu qatardan ayırıblar. Lakin mən hər zaman ümid
edirdim ki, öz teatrımı, öz kollektivimi və öz rejissorumu tapacam. Mən ümid edərkən
Anatoli Efros, Yeji Qrotovski kimi reformatorları nəzərdə tuturdum. Bu gün hər şey supermarket məntiqi üzərində
qurulub - əlimizdə olanla ticarət edirik. Yaxşı rejissor sənə baş rol verən
rejissordur... və ya ideya piar üçün skandala bağlıdır. Bu günkü teatrda təəssüf
ki bundan başqa bir şey görmək olmur.
-Görünür siz buna görə həm də prodüserliklə məşğulsuz?
-Bəli. Düşünürəm, arzu
edirəm və sonra arzularımdan nəyisə realizə edirəm.
10 aylıq mövsüm ərzində
teatrın ən anşlaq tamaşasına 40 min nəfər gəlir. Lakin həftə ərzində filmə 500
min nəfər baxır. Və əgər bu serialdırsa üstəgəl prayv-taym izləyici sayı bir
gecə içində 20 milyona yüksəlir. 20 milyonluq insanın izlədiyi serialın
ideyasından realizə olunmasına qədər keçdiyi yol sənin xoşbətliyindir və
bunları bilərək özünü sadəcə, quru teatrın vurğunu kimi göstərməklə sən ən azı
özün-özünü aldadırsan.
-Bilirəm ki, sənət adamları bir qədər mövhumatçı
olurlar. Buna görə də hal-hazırda hansı film üzərində işlədiyinizi
soruşmuram...
-Məsələ mövhumatda deyil.
Sadəcə son nəticəni - alınıb və ya alınmayıb-premyerada bilmək olur. Etiraf edək
ki, premyera da obektiv rəy vermir: dostların xoş sözləri, gözü götürməyənlərin
tənqid atəşi və s. Obyektivlik yarım ildən tez əldə olunmur. O zaman sənə aydın
olur ki, sən qonorardan daha çox qazanmısan, yoxsa pul qurtarıb, ancaq rüsvayçılıq
qalıb?
Hazırda mən üç müxtəlif
büdcəli televiziya filmi üzərində işləyirəm. Birinin çəkilişləri gedir, digər
ikisi isə ssenari yazılışı mərhələsindədir.
-Kino aktyoru kimi sizi sevindirən premyeranız olubmu?
-Bu yaxınlarda Vladimir
Tendryakovun eyniadlı povesti əsasında rejissor Viktor Dementin çəkdiyi
"Tapıntı” filmini qeyd edə bilərəm. Bu film artıq ən yaxşı kişi rolu üzrə 5
mükafata və Rusiya və xaricdə bir sıra
nominasiyalara layiq görülüb.
-Siz italyanların çəkdiyi "Müqəddəs insan” filmində
Roma papası II İohan Paveli canlandırmısız. Bu rolu yalnız arzulamaq olar...
-Bu rolum haqqında deyə
bilərəm ki, hələ də məni təqib edir. Elə filmlər var ki, uğurundan və ya
fiaskodan asılı olmayaraq zaman keçdikcə unudursan, elə film isə var ki,
sonrakı illərdə də səni təqib edir. Mən heç zaman etdiklərimə təkar nəzər
salmamışam. Düşünürəm unutmaq lazımdır. əgər uğur əldə etmisənsə mütləq
unutmalısan. Əks halda keçmişə bağlı qalarsan və yeni işlərdən zövq ala bilməzsən.
Yeni ssenari, rejissor işi, aktyor oyunu sənə zəif görünər.
İtaliyadan gələn təklif
gözləniməz idi. Sizə özümün uzun-uzadı şübhələrimdən danışmayacam. Sadəcə onu
deyim ki, mən gərgin şəkildə XX əsrin dahi şəxsiyyəti, Katolik kilsəsinin
reformatoru, yarım milliard insanın dini rəhbəri haqqında filmdə iştirak üçün, mənə
həvalə olunan rolun öhdəsindən gəlməyə mənə kömək edəcək motivasiya axtarırdım.
Mən rola necə yanaşmalı olduğumu bilmirdim. Papanın görüşlərinin lent yazısını əldə
edib saatlarla onları izləyir, şüurumda onun təsvirini yaratmağa çalışırdım. Film
İtaliyada uğur qazanıb və dəfələrlə televiziya ekranlarında nümayiş olunub.
İtaliyaya son səfərlərimdən birində məni aeroportdan otelə aparan taksi
sürücüsü məndən öz anası üçün selfi çəkdirməyi xahiş etdi. Bu xoşdu. əgər
aktyor desə ki, tamaşaçı diqqəti ona maraqlı deyil yalan söyləyir. Aktyor sənəti
seyirci məhəbbəti tələb edir.
Niyaz Cəfərov
teatrşünas