Açıq hökumətin təşviqində bələdiyyələrin rolu
Azərbaycanda dövlət qurumları arasında açıq hökumət prinsiplərinin
tətbiqinin genişləndirilməsi məqsədilə iki milli fəaliyyət planı hazırlanıb.
Prezident İlham Əliyev tərəfindən ilk belə sənəd "Açıq hökumətin təşviqinə dair
2012-2015-ci illər üçün Milli Fəaliyyət Planı”dır. Dövlət başçısının digər sərəncamı
ilə "Açıq hökumətin təşviqinə dair 2016-2018-ci illər üçün Milli Fəaliyyət
Planı” təsdiq edilib. Bu sənədlərə əsasən, açıq hökumət prinsiplərinin
tətbiqinin genişləndirilməsi, korrupsiyanın qarşısının alınması üzrə yeni
mexanizmlərin tətbiqi, vətəndaş cəmiyyəti institutlarının fəaliyyətinin və
ictimai nəzarətin gücləndirilməsi, sahibkarların hüquqlarının müdafiəsi qarşıya
qoyulan məsələlərdir. Bir sıra dövlət qurumları sənədin icrasında cavabdeh
tərəf kimi qeyd edilib. Eyni zamanda sənəddən irəli gələn bir sıra məsələlərin
həllində özünüidarəetmə orqanı olan bəllədiyyələr qarşısında da vəzifələr tövsiyə
edilib. Bunlar yerli vergilərin Mərkəzi Bankın Kütləvi Ödənişlər üzrə
Mərkəzləşdirilmiş İnformasiya Sistemi (KÖMİS) və elektron terminallar vasitəsilə
həyata keçirilməsinin təmin edilməsi, bələdiyyə qulluğuna qəbul qaydalarının
təkmilləşdirilməsi mərkəzləşdirilmiş vahid elektron resursun yaradılması üzrə
tədbirlərin görülməsi, bələdiyyə qulluqçularının etik davranış qaydalarının
hazırlanması, hüquqi marifləndirmənin aparılması və bu barədə ictimaiyyətin
məlumatlandırılması və digər məsələlərdir.
Məsələyə münasibət bildirən Azərbaycan Şəhər Bələdiyyələri Milli Assosiasiyasının
sədri Təmraz Tağıyev bildirdi ki, yerli vergilərin və ödənişlərin Mərkəzi
Bankının KÖMİS-ə və elektron terminallar vasitəsilə həyata keçirilməsinin təmin
edilməsi üzrə bir sıra işlər həyata keçirilib: "Beləki,bələdiyyələrin maliyyə potensialının gücləndirilməsi, yerli
(bələdiyyə) vergi və ödənişlərin yığılması işinin səmərəli təşkili məqsədilə
2016-cı ilin əvvəlindən başlayaraq, yerli vergi və ödənişlərin toplanması,
tədiyyəçilərlə münasibətlərin düzgün qurulması, gəlir və xərclər sahəsində
şəffaflığın təmin olunması üçün Azərbaycan Şəhər, Qəsəbə və Kənd
Bələdiyyələrinin Milli Assosiasiyaları tərəfindən Bələdiyyələrin
Avtomatlaşdırılmış Məlumat Sistemi (BAMS) proqramı hazırlanıb və ötən ilin oktyabr ayından başlayaraq
bələdiyyələrdə uğurla tətbiq edilməyə başlanılıb. Bununla bağlı Milli
Assosiasiyaların əməkdaşları respublikanın 8 şəhərində zona seminarları keçirib. Proqramın tətbiqi
bələdiyyələrin vergi və maliyyə sahəsindəki fəaliyyətini xeyli dərəcədə
təkmilləşdirib, yerli vergi ödəyicilərinin elektron məlumat bazası əsasında
dəqiq uçotunun aparılmasına imkan yaradıb. İndiyə kimi ölkə üzrə 750 minə yaxın
vergi ödəyicisi və vergitutma obyektləri barədə məlumatlar Avtomatlaşdırılmış
Məlumat Sisteminin bazasına daxil edilib və bu proses davam etdirilir. Proqram,
ümumilikdə bələdiyyələrin fəaliyyəti ilə bağlı lazım olan statistik məlumatları
operativ əldə etmək, təhlillər və ümumiləşdirmələr aparmaq imkanı yaradır.
Eyni zamanda vergi ödəyicilər üçün ödəniş etmək imkanları artırılıb,
mümkün olan bütün vasitələrlə ödənişlə bağlı prosedurlar sakinlər üçün
asanlaşdırılıb. Milli Assosiasiyaların metodiki və texniki dəstəyi ilə ölkə
bələdiyyələrinin bir qismi, əsasən də şəhər və qəsəbə bələdiyyələri bank və
poçtlarla yanaşı, vergi ödəyicilərindən ödənişlərin elektron informasiya
sistemləri və elektron terminallar vasitəsi ilə ödənilməsini təmin ediblər.
T.Tağıyev qeyd etdi ki, bələdiyyə qulluğuna qəbul prosesində
şəffaflığın təmin edilməsi məqsədilə də bir sıra tədbirlər həyata keçirilib: "Milli
assosiasiyaların sədrləri və bir sıra bələdiyyə sədləri Milli Məclisin Regional
məsələlər komitəsinin iclaslarında "Bələdiyyə qulluğu haqqında” Qanuna edilən
dəyişikliklərin, "Bələdiyyə qulluqçularının etik davranış qaydaları haqqında”
və "Bələdiyyə üzvlərinin etik davranış qaydaları haqqında” Qanun lahiyələrinin
müzakirələrində iştirak edib və təkliflərini veriblər.
Bələdiyyə qulluğunun hüquqi tənzimlənməsi, o cümlədən bələdiyyə
qulluqçusunun statusu, bələdiyyə qulluğunun həyata keçirilməsi şərtləri və
qaydası Azərbaycan Respublikasının Konstitusiyası, "Bələdiyyə qulluğu haqqında”
Qanun, Azərbaycan Respublikasının digər qanunvericilik aktları və bələdiyyənin
nizamnaməsi ilə müəyyən edilir.Mövcud qanunvericilik
aktlarına əsasən 2015-ci ilə qədər yerli əhaliyə xidmət, iqtisadi və sosial
inkişaf proqramlarını həyata keçirmək üçün yaradılan icra strukturlarının
rəhbərlərini bələdiyyənin qərarına əsasən, digər işçiləri isə bələdiyyə sədri
birbaşa qulluğa təyin edirdi. Bələdiyyələrin fəaliyyətində qanunçuluğu,
şəffaflığı və obyektivliyi təmin etmək
məqsədi ilə Prezident İlham Əliyev tərəfindən "Bələdiyyə qulluğu haqqında”
Qanuna dəyişiliklər edilməsi barədə Azərbaycan Respublikasının 2015-ci il 13
fevral tarixli 1196-IVQD nömrəli qanununun tətbiqi haqqında fərman imzalanıb.
Yeni dəyişiliklərə görə bələdiyyə qulluğuna qəbul "Bələdiyyə qulluğu
haqqında” Qanunun 5-ci maddəsinin II hissəsinə əsasən müsabiqə yolu ilə həyata
keçirilir. "Bələdiyyə qulluğuna müsabiqənin elan edilməsi, sənədlərin qəbulu, müsabiqənin
keçirilməsi və nəticələrinin qiymətləndirilməsi” Qaydası Nazirlər Kabinetinin
2015-ci il 13 oktyabr tarixli, 324 nömrəli qərarı ilə müəyyənləşdirilir.
Yuxarıda qeyd olunan qanunların ölkə bələdiyyələrində tətbiqi ilə
bağlı Milli Assosiasiyalar tərəfindən maarifləndirici tədbirlər həyata keçirilib.
Belə ki, bələdiyyə qulluğuna qəbul qaydaları, müsabiqə komissiyalarının
tərkibi, mövcud vakansiyalar, namizədlərin müsabiqədə iştirakı, qəbulun
nəticələr və onun yekun protokollarının tərtibi və bələdiyyə qulluğuna qəbulla
bağlı digər məlumatların bələdiyyələrin internet səhifəsində yerləşdirilməsi,
mərkəzləşdirilmiş vahid elektron resursun yaradılması istiqamətində ölkə
bələdiyyələrinə metodiki tövsiyələr verilib”.
Assosiasiya sədri vurğuladı ki, bələdiyyə qulluqçularının etik
davranış qaydaları barədə məlumatlandırılması və peşəkarlığının artırılması28 aprel 2015-ci il tarixli "Bələdiyyə qulluqçularının etik davranış
qaydaları haqqında” Qanun qəbul edilib. Bu qanun bələdiyyə qulluqçuları üçün
etik davranış qaydalarını və prinsiplərini, habelə həmin qayda və prinsiplərə
əməl olunması ilə bağlı hüquqi mexanizmləri müəyyən edir.
Qeyd olunan qanunun yerli özünüidarə orqanlarının və bələdiyyə
qulluğunun nüfuzunu artmasına, vətəndaşların yerli özünüidarə orqanlarına və
bələdiyyə qulluqçularına etimadın yüksəlməsinə, onların fəaliyyətində
səmərəliliyin artırılmasına, korrupsiyasının və bələdiyyə qulluqçularının
fəaliyyətində maraqların toqquşmasının qarşısının alınmasına xidmət edir.
Bu mühüm əhəmiyyət kəsb edən qanunun bələdiyyələrdə tətbiqi ilə bağlı
Milli Assosiasiyalar tərəfindən bir sıra tədbirlər həyata keçirilib. Bələdiyyə
qulluqçuları üçün, onların etik davranış qaydaları ilə bağlı məlumatlar, hüquqi
biliklərin və peşə bacarıqlarının
artırılması üzrə maarifləndirici və izahedici materiallar hazırlanmış və
internet resurslarinda yerləşdirilib, habelə bu istiqamətdə müvafiq təlimlər
keçirilib. Bələdiyyə sədrlərinə bələdiyyə qulluqçularının etik davranış
qaydaları barədə inzibati ərazilərində yaşayan sakinlərin və ictimaiyyət nümayəndələrinin
məlumatlandırılması tövsiyə edilib.
Bir məqamı da qeyd edim ki, bələdiyyə üzvləri üçün etik davranış
qaydalarını, prinsiplərini və onlara əməl edilməsi ilə bağlı hüquqi
mexanizmlərin müəyyən edilməsi məqsədi ilə 31 may 2017-ci il tarixli "Bələdiyyə
üzvlərinin etik davranış qaydaları haqqında” Qanun qəbul edilib. Qanun qəbul
edildikdən sonra onun bələdiyyələrdə tətbiqi ilə bağlı Milli Assosiasiyaların
nümayəndələri tərəfindən bələdiyyələrə hüquqi yardımlar və müvafiq tövsiyələr
verilib.
Qanunun məqsədləri yerli özünüidarə orqanlarının və bələdiyyə
üzvlərinin nüfuzunun artırılması, vətəndaşların yerli özünüidarə orqanlarına və
bələdiyyə üzvlərinə etimadının yüksəldilməsi, səmərəliliyin və şəffaflığın
artırılması, yerli özünüidarə orqanlarında korrupsiyanın və qanundan irəli
gələn digər məsələlərin qiymətləndirilməsinə vətəndaşların təsir imkanlarının
genişləndirilməsidir”.
T.Tağıyev əlavə etdi ki, qanuna əsasən etik davranış qaydalarının
pozulması bələdiyyə üzvünün intizam məsuliyyətinə cəlb edilməsi üçün əsasdır: "Qanunun
müddəalarının bələdiyyə üzvü tərəfindən pozulması barədə hüquqi və ya fiziki
şəxslərdən şikayətin daxil olması, mediada bələdiyyə üzvü tərəfindən bu qanunun
müddəalarının pozulmasına və maraqların toqquşmasına yol verildiyi barədə
məlumatın dərc edilməsi intizam icraatının başlanılmasına səbəb ola bilər.
İntizam icraatı zamanı bələdiyyə üzvü tərəfindən yol verilən hüquq
pozuntusunda cinayət tərkibinin əlamətləri aşkar edildikdə bu barədə cinayət
təqibi orqanına məlumat verilməlidir.
Bələdiyyə iclasının qərarı əsasında etik davranış qaydalarının
pozulmasına görə intizam məsuliyyəti tədbirlərindən biri kimi xəbərdarlıq,
töhmət verilə bilər.
Hesab edirik ki, bələdiyyə üzvləri və qulluqçuları etik davranış
qaydalarına cidd əməl etməklə, bələdiyyələrin daha səmərəli fəaliyyətinə,
nəticə etibarı ilə bələdiyyələr qarşısında duran vəzifələri maksimum dərəcədə
yerinə yetirilməklə vətəndaşların yerli özünüidarəetmə orqanlarına etimadının
yüksəldilməsinə nail ola bilərlər”.
Yazı Azərbaycan Respublikası Prezidenti yanında QHT-lərə Dövlət
Dəstəyi Şurasının maliyyə dəstəyilə "Bələdiyyərin fəaliyyətinin təbliği”
İctimai Birliyi tərəfindən həyata keçirilən "Region bələdiyyələrinin
fəaliyyətində şəffaflığın artırılması ilə bağlı bilik və bacarıqların inkişaf
etdirilməsinə yardım göstərilməsi” layihəsi çərçivəsində hazırlanıb.