Abşerona məhəbbətlə
Görkəmli
memar-etnoqraf Hacıəmi
Atakişiyevin xatirəsinə həsr olunur
Elə adamlar
var ki, sağlığında ölməzlik qazanır, işıqlı əməlləri ilə xalqının əzizinə
çevrilirlər. Çağdaş milli mədəniyyətimizdə özünəməxsus iz salmış memar-etnoqraf
Hacıəmi Atakişiyev (1951-2019) də belə insanlardan idi. Doğma Azərbaycana
ölçüyəgəlməz məhəbbəti onu hamının hörmət və ehtiram qaynağına çevirmişdi.
Bütün həyatını doğma yurdun bənzərsiz mənəvi dəyərlərinin öyrənilməsinə və
təbliğinə həsr edən Hacıəmi Atakişiyevin böyük Vətən sevgisinin nüvəsində ona
böyük şöhrət gətirən Abşerona sonsuz bağlılıq vardı. O, bunu həm mavi
arzularını ifadə edən layihələrində, onların həyata keçirilmiş nümunələrində və
qələmə aldığı kitablarında ifadə
edirdi...
Hacıəmi
Atakişiyevin torpağa, onun bakirə və insan əlinin qüdrəti ilə yaradılmış
gözəlliyinə vurğunluğu nə qədər ruhunda gəzdirdiyi yaratmaq istedadının ifadəsi
idisə, bir o qədər də onun qumluqları üzərində ucalan daş abidələrin nəhayətsiz
gözəlliyi olmuşdu. Odur ki, zamanında Abşeronlu həmyaşıdları arzularının
dalınca məşhur "Əzimzadə məktəbi”nə üz tutmuşdularsa, o, yerli daşlardan
ucaldılan memarlıq tikililərində hifz olunan yaradıcı-gözəllik hikmətini
duymağa üstünlük vermişdi. Bu onun o vaxtlar respublikada çox nüfuzlu təhsil
ocaqlarından hesab olunan Azərbaycan Politexnik İnstitutunun "Memarlıq”
fakültəsinə imtahan verməsini şərtləndirmişdi...
Hacıəmi
Atakişiyevi bir insan və yaradıcı kimi yaxından tanımağım qarşılığında deyə bilərəm
ki, o, çox narahat adam idi. Onun yaddaşına hopdurduğu "arzu çələngi” o qədər
zəngin və rəngarəng idi ki, onların gerçəkləşməsinə bir ömür bəs eləməzdi. Onun
elə bu arzuların qanadında "günahlı dünya”mıza əlvida deməsi də bunun
göstəricisi oldu. Amma neçə-neçə arzusu kağız üzərində qalsa da, həyatda onu
zaman-zaman xatırladacaq layihələri də kifayət qədərdir. Bu gün insanlara
gözəllik duyğuları bəxş edən həmin qoruq, muzey və tikililərdə yaşanan məkana
sonsuz və özünəməxsus ifadə olunmuş məhəbbət hissinin mövcudluğu onların məhz
Hacıəmi Atakişiyevin təxəyyülünün məhsulu olduğuna başqalarına inandırır...
Mayasında
Azərbaycan-Abşeron sevgisi olan belə arzu-layihələrə maraq onda elə təhsil
illərində yaranmışdı. Belə ki, o, həmin dövrdə institutdakı "Tələbə konstruktor
bürosu”nun yaradıcılarından biri olmuş, ilk dəfə "İçərişəhər məhəllələrinin
regenerasiya planı”nı hazırlamış, Azərbaycanda mövcud olan bir çox
tarixi-memarlıq abidələrini araşdırmış, onların daha əhatəli öyrənilməsinə
təkliflərini vermişdi. Onun Respublika Gənclər mükafatı ilə mükafatlandırılması
(1976) da bu sahədə gördüyü səmərəli işlərin rəsmi səviyyədə təqdir olunmasının
ifadəsi idi.
Təhsilsonrası
"Bakıhidrolayihə” institutuna təyinat alan memar burada Şəmkir və Sərsəng su elektrik stansiyalarının
layihələndirilməsində iştirak etmişdir. Buradakı fəaliyyəti o qədər də uzun
çəkməmiş və o, 1975-ci Bakı şəhərindəki "İçərişəhər” müdiriyyətində çalışmış,
respublikanın tanınmış memarlarından ibarət olan yaradıcı heyətin tərkibində
İçərişəhərin Baş planının hazırlanmasında yaxından iştirak etmişdir. Bu qədim məskənin tarixi görkəminin qorunmasını təmin edəcək həmin layihənin
sonradan tez-tez pozulmasına şahidlik edən Hacıəmi Atakişiyev bu barədə ürək
yanğısı ilə danışmaqdan usanmazdı. Onun Abşerondakı abidələrin bərpasına və
qorunmasına münasibətində də daima narahatlıq duyulardı...
1980-ci ildən
onun Azərbaycan Mədəniyyət Nazirliyinin nəzdindəki ”Muzeybədiilayihə”
təşkilatında çalışması, onun yurdun tarixinə və mədəniyyətinə olan arzularının
nisbi də olsa gerçəkləşməsinə imkan vermişdir. Qarabağ bölgəsində və Naxçıvan
Muxtar Respublikasında yeni təşkil olunan tarix-diyarşünaslıq muzeylərini
layihələndirən və onların bədii tərtibatını həyata keçirən Hacıəmi Atakişiyev
yerli maddi-mədəniyyət nümunələrindən geniş istifadə etməklə, bu mədəniyyət
obyektlərini seyrçilərin sevə-sevə tamaşa etdikləri guşələrə çevirməyi
bacarmışdır.
Onun sonrakı
fəaliyyəti davamlı olaraq paytaxtla bağlı olmuşdur. Belə ki, o, 1984-1999-cu illərdə
Bakıdakı Şəhər Tərtibatı Dizayn İdarəsinin rəisi, Bakının Baş memarının
müavini, paytaxtın Baş rəssamı və "Reklam-informasiya” Departamentinin sədri
vəzifələrində çalışmışdır.
1992-1999-cu
illərdə Bakı şəhər icra hakimiyyətinin Reklam və İnformasiya İdarəsinin rəisi
vəzifəsində çalışan Hacıəmi Atakişiyev
müstəqillik qazanmış ölkəmizin önəmli ideoloji vasitələrindən sayılan
paytaxt tərtibatının milli ənənələr üzərində həyata keçirilməsinə nail olmuşdu. Eyni vaxtda həm də o, Azərbaycan Memarlıq və İnşaat
Universitetinin "Dizayn” kafedrasının dosenti kimi gənc kadrların
yetişdirilməsinə böyük töhfələr vermişdir. Heç şübhəsiz, müstəqillik dövrü
yaradıcılığında xüsusi yer tutan reklam işini onun o vaxta qədər respublikada
xaotik şəkildə həyata keçirilən bu sahəyə uğurlu elmi-təcrübi yanaşmasının əyani nəticəsi saymaq olar. 1995-ci ildə
Azərbaycan Reklamçılar İttifaqının təsisçilərindən biri olan Hacıəmi Atakişiyev
həm də İttifaqın İdarə Heyətinin sədri vəzifəsində çalışmış və sonda da qurumun
fəxri prezidenti seçilmişdi. 2015-ci ildə qəbul olunan "Reklam haqqında
qanun”un hazırlanmasında ekspert kimi iştirak etməklə, sənədin müasir tələblərə
cavab verən səviyyədə hazırlanmasına duyulası töhfələr vermişdi. O, bundan
sonra da reklam sahəsinə bir an belə diqqətini azaltmadan, bu sahədə yeni
kadrların yetişdirilməsi, tədris materiallarının hazırlanması prosesində
yaxından iştirak etmişdi. Onun yazdığı "Reklam işi” və "Reklamın tarixi”
kitablarının bu gün bu sahədə çalışanların masaüstü kitabı olması danılmazdır.
"Reklam – iqtisadiyyatın hərəkətverici qüvvəsidir. Ondan istifadə etməklə həm
reklam bazarını, həm də iqtisadiyyatın bir çox sahələrini, sektor və
seqmentlərini inkişaf etdirmək olar” sözlərini tez-tez xatırladan Hacıəmi
Atakişiyev bu sahədəki fəaliyyətində həmişə mövqe nümayiş etdirməyə və
həmkarları arasında dərin nüfuz qazanmağa nail olmuşdur.
Kitablardan söz düşmüşkən deyək ki,
kifayət qədər təcrübə toplayan memar öz düşüncələrini davamlı olaraq qələmə
aldığı "Şəhər mühiti və reklam”, "Şəhər mühiti və reklam”, "Reklamın tarixi,
tarixin reklamı”, "Memar Hacıəmi dünyası”, "Memar Əcəmi – Hacıəmi”, "Kainat və
insan” və s. Kitablarında əyaniləşdirərək, bu sahənin elmi əsaslarla inkişafı
üçün baza yaratmağa nail olmuşdur.
Memar olaraq Hacıəmi Atakişiyev bu sahənin
uzaq-yaxın keçmişi ilə daima maraqlandığından ərsəyə gətirdiyi müxtəlif
məzmunlu layihələrdə həm də zəngin təxəyyül sahibi olduğu görünməkdədir. Bu
mənada onun "İpək yolu üzərində müasir
şəhərsalma və alternativ baş ticarət yolunun konseptual layihəsi”, "Abşeron
yarımadası ətrafında batmış yaşayış məskənlərinin axtarışı və qurulma
layihələri”, "Qala Arxeoloji və Etnoqrafik Muzeyi Kompleksi” ilə bağlı
fəaliyyətini xüsusi qeyd etmək lazımdır. Bu layihələrin memarlıq-planlaşdırma
və dizayn işlərini həyata keçirən Hacıəmi Atakişiyev son nəticədə, onların
gerçəkləşən tutumunda tamaşaçıları cəlb edə biləcək mənəvi qaynaq yaratmağa
nail olmuşdur. Əlavə edək ki, Heydər Əliyev Fondunun təşəbbüsü ilə reallaşan
Qala Arxeoloji və Etnoqrafik Muzeyinin bu gün respublikanın ən çox ziyarət
edilən mədəni ocaqlarından birinə çevrilməsi danılmazdır. Qeyd edək ki, Abşeron
tarixini və mədəniyyətini dərindən bilən memar burada zəngin yerli etnoqrafik
materiallardan istifadə etməklə, məkanın həm memarlıq, həm də yerli
adət-ənənənin nümayişi baxımından çox cəlbedici mədəniyyət ocağına çevrilməsini
şərtləndirmişdir...
Zamanında səmərəli yaradıcı
fəaliyyəti onun Azərbaycan incəsənət məkanında tanınmış şəxsiyyətə çevrilməsini
şərtləndirmişdir. Onun Beynəlxalq Şərq
Memarlar Akademiyasının müxbir üzvü, Beynəlxalq Eko-Enerji Akademiyasının
doktoru, Beynəlxalq Reklamçılar Assosiasiyasının Qafqaz və Mərkəzi Asiya üzrə
regional direktoru, Moskva Memarlar İttifaqının
üzvü, Azərbaycan Rəssamlar və Jurnalistlər İttifaqının üzvü olması da bunun təsdiqidir.
Bütün bunlar onun adının milli
mədəniyyət tariximizdə zaman-zaman xatırlanacağın zəmin yaratması
birmənalıdır...
Ziyadxan Əliyev