Bakı 23°C
ABŞ-İran gərginliyi yenidən başlanır?
Amerika Birləşmiş Ştatlarının Senatı İrana qarşı
sanksiyaların daha 10 il müddətinə uzadılmasını nəzərdə tutan qanun layihəsini
qəbul edib. Senatorların əksəriyyəti sənədi dəstəkləyib.Bundan əvvəl ABŞ
Nümayəndələr Palatası noyabrın 16-da İrana qarşı sanksiyaların daha 10 il
müddətinə uzadılmasına səs verib. Nümayəndələr Palatasının 419 üzvü
sanksiyaların uzadılmasını dəstəkləyib. Cəmi bir nəfər sənədin əleyhinə çıxış
edib. Qanun layihəsi imzalanması üçün ABŞ prezidenti postunu yanvarın 20-də
təhvil verəcək Barak Obamaya təqdim ediləcək.
Yeni layihə dekabrın 31-də qüvvədən düşəcək hazırkı
qanunla eynidir. Beləliklə, bu qərar onu deməyə əsas verir ki, yeni ABŞ
administrasiyasının İrana münasibətini dəyişdirəcəyi barədə ehtimallar özünü
dorğultmayacaq. Əvvəldən də bəlli idi ki, Donald Tramp hələ uzun müddət İranla
münasibətləri normallaşdırmaq niyyətində deyil. Məsələn, Barak Obama administrasiyasının
İranla imzaladığı saziş haqda Donald Tramp "Bu qədər bacarıqsızcasına yürüdülən
siyasət görmədim” deyərək onu dəfələrlə tənqid edib. Mütəxəssislərin fikrinə
əsasən, ABŞ, hüquqi baxımdan mühüm olmayan həmin beynəlxalq sazişdən imtina edə
bilər. Belə bir addım sazişə imza atan və İranla əlaqələrini inkişaf etdirmək
istəyən avropalı müttəfiqləri əsəbiləşdirməklə yanaşı, Tehran hökumətini atom
proqramını yenidən başlamağa sövq edə bilər. ABŞ-ın yeni seçilmiş prezidenti
Donald Trampın müşaviri Valid Fares də bildirib ki, yeni prezident İranla
razılaşmaya yenidən baxacaq. Onun sözlərinə görə, D.Tramp razılaşmaya
dəyişikliklər edərək onu yenidən Konqresə göndərəcək.
Xatırladaq ki, 2015-ci ilin iyulunda İran ilə
"altılıq” dövlətləri arasında razılaşma əldə edilib. Razılaşmaya əsasən, rəsmi
Tehran nüvə proqramını məhdudlaşdırıb, əvəzində isə İrana qarşı tətbiq edilən
beynəlxalq iqtisadi sanksiyaların böyük bir hissəsi aradan qaldırılıb.
Bir faktı da qeyd edək ki, D.Tramp hələ ki İranla
bağlı mövqeyini tam şəkildə ortaya qoymayıb. Çox güman ki, bu mövqe bir qədər
yumşalacaq. Belə ki, ötən gün Mərkəzi Kəşfiyyat Agentliyinin (CİA) direktoru
Con Brennan Donald Trampa İran ilə nüvə sazişini bitirməyin "fəlakətli” və
"axmaqlıq” olması barədə xəbərdarlıq edib. Con Brennan, həmçinin prezidentə
Rusiyanın vədlərinə qarşı ehtiyatlı olmağı məsləhət görüb. O, Suriyadakı
vəziyyətə görə Moskvanı günahkar bilir. Seçki kampaniyası zamanı Tramp, İran
sazişini bitirəcəyini və Rusiya ilə daha yaxından iş görəcəyini söyləmişdi. C.Brennan
dörd il CİA-ya başçılıq etdikdən sonra yanvar ayında vəzifəsindən ayrılacaq. "Hər
şey bir tərəfə, bir administrasiyanın özündən əvvəlki administrasiyanın
imzaladığı anlaşmanı cırıb atması görünməmiş bir şeydir” - o söyləyib.
Yeri gəlmişkən, ABŞ Senatında İrana qarşı
sanksiyaların daha 10 il müddətinə uzadılması barədə qərarın təsdiqlənməsindən
sonra İran əks addımlar atmağa hazırlaşır. İran parlamentində 145 millət
vəkilinin imzası ilə ABŞ istehsalı olan məhsulların idxalının qadağan olunması
haqqında qanun layihəsi hazırlanıb. Parlamentin "Ümid” fraksiyasının sədr
müavini Məhəmmədrza Tabeş deyib ki, layihə parlament komissiyalarında müzakirə
olunaraq təkmilləşdiriləcək: "Gözlənilir ki, parlament nümayəndələri layihənin
qəbuluna səs verəcəklər”. İran Xarici İşlər Nazirliyinin sözçüsü Bəhram
Qasimidə sanksiyaların daha 10 il müddətinə uzadılmasına münasibət
bildirib:"ABŞ Senatı və Nümayəndələr Palatasında İrana qarşı
sanksiyaların müddətinin uzadılması barədə qərar Hərtərəfli Birgə Fəaliyyət
Planına, Amerikanın beynəlxalq hüquq çərçivəsində digər ölkələrin daxili və
beynəlxalq məsələlərinə müdaxilə etməyəcəyinə dair üzərinə götürdüyü
öhdəliklərə ziddir. ABŞ-ın İrana qarşı sanksiyaların müddətini uzatması, İranla
6 aparıcı dünya ölkəsi arasında imzalanmış nüvə sazişinin pozulması deməkdir.
Biz bu barədə sazişin yerinə yetirilməsini izləyən komitəmizə məlumat verəcəyik”.
B.Qasimi deyib ki, ABŞ hökuməti beynəlxalq
öhdəliklərini yerinə yetirməyə borcludur:"Amerikanın daxilində siyasi
dəyişikliklər və iki qurumun arasındakı çəkişmələr bu ölkənin beynəlxalq
öhdəliklərini yerinə yetirməkdən boyun qaçırmasına əsas ola bilməz. ABŞ
prezidenti Hərtərəfli Birgə Fəaliyyət Planı əsasında qəbul edib ki, bütün
səlahiyyətlərindən istifadə edərək bu plana zidd bütün qərarların icrasının
qarşısını alacaq. İran beynəlxalq razılıqlara əməl edir, lakin ehtimal olunan
hər situasiya üçün lazımi tədbirləri nəzərdə saxlayıb. Hər bir şəraitdə İran
xalqının hüquqlarını tədbirli, güclü və daha təsiredici vasitələrlə qorumağa
lazımi hazırlığımız var”.
Belə olan halda, İranın əvvəlkitək Rusiya ilə
münasibətləri prioritet olacaq. Artıq İranın müdafiə naziri Hüseyn Dehqan bəyan
edib ki, İran Rusiyadan Su-30 çoxməqsədli qırıcılarının alınması məsələsini
nəzərdən keçirir. "Su-30 qırıcılarının alınması Müdafiə Nazirlyinin
gündəmindədir”, – deyə H.Dehqan bildirib. Bundan əlavə, İran bəyan edib ki, Rusiya
Suriyadakı nöqtələri vurmaq üçün Həmədan aviabazasından istifadə edə bilər.
İran xarici işlər nazirinin müşaviri Hüseyn Şeyxülislam deyib ki, əgər Rusiyanın
buna ehtiyacı olarsa və razılıq yaranarsa, bu ölkənin Hərbi Hava Qüvvələri
Suriyada həyata keçirdiyi əməliyyatlara görə Həmədan aviabazasından istifadə
edə biləcək. "Lakin baza əsgərlərimizin ciddi nəzarətində olacaq”,- deyə
İran rəsmisi bildirib.
Azər
