Bakı 18°C
İran-ABŞ gərginliyi artır
Birləşmiş Ştatlarla İran
arasında münasibətlər əvvəlki illərə dönmək təhlükəsini yaşayır. Ağ evin yeni
sahibi Donald Trampın İranı bir nömrəli terrorçu dövlət hesab etməsinin ardınca
qarşı tərəfdən ittihamların ardı-arası kəsilmir. Bu dəfə isə "Röyters” belə bir
xəbər yayıb ki, Ağ ev İranın İslam İnqilabı Keşikçiləri Korpusunu terrorçu
təşkilatlar sırasına daxil etməyə hazırlaşır. Agentliyin amerikalı məmurlara
istinadən yaydığı məlumata görə, ikitərəfli münasibətlərdə gərginliyin ciddi
şəkildə artacağı proqnoz edilməsə də, istisna edilmir ki, yeni prezidentin
qeyri-adi addımları bu ehtimalı gücləndirə bilər.
Bəlli olduğu kimi, İran İslam İnqilabi Keşikçiləri Şurası elit
hərbi-siyasi qurum kimi nəzərdən keçirilir və birbaşa ali dini lider ayətullah
Əli Xamneyiyə tabedir. 1979-cu ildə təsis
edilən bu qruplaşma islam inqilabının hərbiləşdirilmiş tərəfdarlarından ibarət
olub, ölkədə güclü siyasi təsirə malikdir. Hazırda Birləşmiş Ştatların İrana
qarşı bir neçə sanksiyası qüvvədədir. Və İran İslam İnqilabı Keşikçiləri Şurası ilə sıx əməkdaşlıq edən bir sıra
fiziki şəxslər və təşkilatların bu sanksiyaların təsiri altına düşmək ehtimalı
güclüdür.
Ekspertlər hesab edirlər ki, İslam İnqilabı Keşikçiləri Şurasının
terrorçu təşkilatlar sırasına daxil edilməsi İranda mühafizəkar qüvvələrin
güclənməsinə gətirib çıxara bilər. Hazırkı prezident Həsən Ruhani liberal
baxışların tərəfdarı kimi tanınır. Lakin belə bir təhlükə var ki, qurumun
terrorçu təşkilat kimi tanınması Suriya və İraqda aktiv fəaliyyət göstərən iranpərəst
qruplaşmaların ABŞ-ın İslam Dövlətinə qarşı mübarizəsində ona dəstəyini azalda
bilər.
Yeri gəlmişkən, Vaşinqtonun planları barədə xəbərlər iki ölkə
arasında münasibətlərin gərginləşməsi fonunda baş verir. Bundan əvvəl İran
ballistik raketlərin sınağını keçirib. Vaşinqton da bunu kəskin tənqid edərək
Tehranı BMT qətnamələrini pozmaqda günahlandırıb. Ardınca da, terrorizmə qarşı
mübarizə və kütləvi qırğın silahlarının yayılmaması barədə qərarı pozduğuna
görə sanksiyalar tətbiq edib. Tehrana qarşı sanksiyalar 13 fiziki şəxsi və 12
şirkəti əhatə edib. İslam İnqilabı Keşikçiləri Şurasının terrorçu təşkilatlar
sırasına daxil edilməsi isə Tehranla "altılığın” əldə etdiyi razılaşmaların
pozulması olacaq.
Rusiya ekspertləri hesab edirlər ki, Ağ ev tərəfindən İrana qarşı
hansısa sərt qərarların qəbulunu gözləmək gərək deyil. "Tramp biznesmendir və hesab edirəm ki, İranla
münasibətlərdə qorxutma siyasətinə üstünlük verəcək”, - deyə Rusiya Elmlər
Akademiyası Şərqşünaslıq İnstitutunun baş elmi işçisi Lana Ravanda-Fadai
bildirib. Onun qənaətincə, yeni prezident İrana təzyiq göstərib onu əlverişsiz
vəziyyətə salmaq istəyir: "Sonra isə onu maraqlandıran məsələlərlə bağlı böyük
güzəştlər əldə etmək istəyir. Mənə elə gəlir ki, İslam İnqilabı Keşikçiləri Şurası terrorçu təşkilatlar sırasına
daxil edilməyəcək”. Əlavə edib ki, sərt ritorikaya baxmayaraq, Vaşinqton hələ ki İrana ciddi zərbə vura biləcək sərt
qərarların qəbulundan çəkinəcək. "Götürək elə qəbul edilən son sanksiya
qərarlarını. Bunlar konkret şəxslərə və şirkətlərə aiddir və ümumi xarakter
daşımır. Özü də onları Barak Obama administrasiyası hazırlayıb. Sanksiya altına
düşən firmaların çoxu isə İranda deyil, Çin və yaxud Ərəb Əmirliklərində
fəaliyyət göstərir”, - deyə o bildirib.
Bütün bunlarla yanaşı,
vəziyyət təhlükə doğurmaqda davam edir. Xüsusən də Trampın seçki kampaniyası
vaxtı səsləndirdiyi vədləri yerinə yetirmək siyasətini davam etdirməsi
narahatlıq yaradır. Bu səbəbdən də İranın atdığı addımlar fonunda onun bu ölkəyə qarşı "heç nə istisna edilmir” siyasəti
aparacağı diqqətdə saxlanılmalıdır. "Chatham House” analitik mərkəzinin
eksperti, Reqent universitetinin professoru Yossi Mekelberq də Trampın atacağı
addımların bəli olmadığı qənaətindədir. "Yəqin generalları onu xəbərdar edərlər
ki, iki ölkə arasında gərginlik hərbi qarşıdurmaya gətirib çıxaracaq və bu da
ABŞ-a baha başa gələr. Onlar
gözəl anlayırlar ki, İranla münaqişənin yanında İraqla münaqişə yüngül bir məclis ola bilər”, - deyə ekspert bildirib.
Azər
